Guatr By: reyyan Date: 28 Aðustos 2011, 11:38:51
Guatr
Temmuz 2008 - 115.sayý
Dr. Ramiz KAYRAK kaleme aldý, DÝÐER YAZILAR bölümünde yayýnlandý.
Tiroit bezinin büyümesiyle ortaya çýkan guatr, genelde zararsýz ilerleyen bir hastalýk. Hormon dengesinin bozulmasýna baðlý belirtilerin tedavi edilmesi çoðu zaman yeterli. Ama pek çok rahatsýzlýkta olduðu gibi guatrýn da birden fazla nedeni ve çeþitli belirtileri var.
Tiroit bezi, büyüyüp bizi telaþlandýrýncaya dek varlýðýndan bile haberdar olmadýðýmýz, çeþitli hormonlar salgýlayarak hayatýmýzý normal koþullar altýnda sürdürmemize katkýda bulunan bir doku. Boðazýmýzýn ön alt kýsmýnda, iki parçalý bir yapýda týpký bir kelebeðe benzeyen bu bezin büyümesine Guatr deniyor. Bu ayki konumuz, birbirinden farklý durumlarýn sebep olduðu Guatr.
Tiroit Bezi Ne Ýþe Yarar?
Tiroit bezine “vücudumuzun gaz pedalý” desek yeridir. Çok çalýþtýðýnda metabolizmayý arttýrarak, kilo kaybýna, sinirliliðe, huzursuzluða, ellerde titreme, vücut ýsýsýnda artýþa ve terlemeye yol açar. Yetersiz çalýþtýðýnda ise metabolizma yavaþlar, vücutta su tutulumu ve ödem geliþir, kilo artýþý olur ve eðer çocukluk çaðýnda ortaya çýkarsa, hem bedensel hem de zihinsel geliþim sekteye uðrar.
Durup Dururken Tiroit Bezi Neden Büyür?
Pek çok rahatsýzlýkta olduðu gibi bu hastalýkta da birden fazla neden var. Bunlar içerisinde en çok bilineni kuþkusuz iyot eksikliði. Bu madde denizde, deniz ürünlerinde, toprakta ve suda bulunur. Daðlýk bölgelere çýkýldýkça ve denizden uzaklaþýldýkça da miktarý azalýr. Suyun sertlik oranýnýn çok yüksek olduðu coðrafyalarda, bu sert su içerisinde bulunan aþýrý miktardaki kalsiyum, iyotun vücuda alýmýna engel olur.
Peki, iyot normalin çok üzerinde alýndýðý zaman ne oluyor? Bu durumda da tiroit bezi iyot miktarýnca hormon üretmeye gayret ettiði için çok çalýþýr ve bu durum da bezin büyümesine yol açar. Kýsacasý iyotun hem azlýðý hem de çokluðu Guatra neden olmakta.
Bazý enzimlerin doðuþtan eksikliðine baðlý olarak ortaya çýkan Kalýtsal Guatr çok nadir görülmektedir.
Aldýðýmýz bazý gýdalar, örneðin, turp, lahana, Brüksel lahanasý ve bazý ilaçlar tiroit bezinin iyot kullanýmýný baskýlayarak guatra neden olurlar. Bu tür maddelere bu yüzden “Guatrojenik maddeler” denir.
Hayatýmýzýn bazý evrelerinde (bebeklik, ergenlik ve gebelik) vücudun iyot ihtiyacý normalin çok üstüne çýkar ve böylece guatra yatkýn hale gelebiliriz.
Boyundaki Þiþliðin Tek Taraflý Olmasý Ne Anlama Geliyor?
Guatr, tiroit bezinin her iki parçasýnýn çoðunlukla birlikte büyüdüðü bir hastalýktýr. Eðer çok küçük bir parça büyümüþ ve yuvarlak biçimde ele geliyorsa, bir “nodülün” varlýðýndan söz edilir. Tek taraflý bez büyümesine ise genellikle iltihabi durumlar, iyi huylu tümör ya da kistler ve nadiren de kötü huylu kanserler yol açar.
Baþka Ne Gibi Belirtileri Vardýr?
Eðer büyüyen bez soluk borusuna ve yutaða baský yapacak büyüklüðe eriþmiþse, bu durumda öksürük, seste boðuklaþma, yutkunurken boðaza bir þeyler takýlýyormuþ hissi ve sabahlarý uykudan nefes alamayýp, boðuluyormuþçasýna uyanmak gibi belirtiler ortaya çýkabilir.
Doktorum Hangi Tetkikleri Ýsteyebilir?
Hormon düzeylerinin normal olup olmadýðýnýn anlaþýlabilmesi için öncelikle kan testleri istenir. Bezin büyüklüðü ve yapýsýnýn anlaþýlmasýnda kullanýlan yöntem ise ultrasondur. Eðer nodüller tespit edilmiþse dýþarýdan ince uçlu bir iðne ile girilerek hücre örnekleri alýnýr. Bu sayede kötü huylu bir tümörün var olup olmadýðýný anlamak mümkün olur. Bazý özel durumlarda çok az miktarda radyoaktif madde ile gerçekleþtirilen tetkiklere de ihtiyaç duyulabilir.
Bir Guatr Hastasýný Neler Bekliyor?
Guatr hastalýðý genelde zararsýz ilerleyen bir hastalýktýr. Hormon dengesinin bozulmasýna baðlý belirtilerin tedavi edilmesi çoðu zaman yeterli olur. Bazen basit guatr tiplerinin kendiliðinden gerilediði de olur. Zaman zaman nodülü olan guatrlý bir hastada “toksik nodüler guatr” denen bir duruma ilerleme geliþebilir. Bu durumda tiroit hormonlarýnýn aþýrý salgýlanmasýna baðlý sorunlar yaþanýr.
Ýlaç tedavisi sýrasýnda dikkatli takip yapýlmazsa, bu durumda hormonlarýn baskýlanmasýna baðlý belirtiler ortaya çýkabilir.
Eðer tiroit bezi mütemadiyen büyüyor veya nodüllerde sertleþme oluyorsa muhtemel bir tümör durumundan þüphelenmek gerekir.
Ameliyat Olmam Gerekiyor mu?
Guatrlý hastalarda bezin büyüklüðüne baðlý olarak ortaya çýkan nefes ve yutkunma zorluklarý en önemli cerrahi gerekçeleridir. Bunun dýþýnda eðer hasta, boðazýnýn önündeki bu büyük kütlenin görüntüsünden ciddi derecede rahatsýz oluyorsa, kendi isteði ile ameliyat düþünülebilir.
Hasta Nelere Dikkat Etmeli?
Ýlaç dozlarýna ve zamanýna riayet, diðer tüm hastalýklarda olduðu gibi önem taþýyor. Belli aralýklarla hekim kontrolüne gitmek ve testleri tekrarlamakta yarar var. Ayrýca yine hekiminizin önerdiði özel diyet tavsiyeleri varsa bunlara da dikkat edilmeli.