Bidat ibadetlere mi mahsustur By: sidretül münteha Date: 31 Mayýs 2011, 16:48:21
7- BÝD'AT ÝBADETLERE MÝ MAHSUSTUR YOKSA ÂDETLERE DE BÝD'AT GÝRER MÝ?
Bid'atýn tarifi sýrasýnda geçtiði üzere bu konuda, yani bid'atýn âdetten (ibadet dýþýnda) olan iþlere de girip girmediði hususunda farklý görüþleri gerektiren þeyler bulunduðu ifade edilmiþti.
Ýbadetle ilgili konulara bid'atýn girdiðinde þüphe yoktur. Bu konu o bölümün tamamýný kaplamýþtýr. Çünkü ibadetle ilgili iþler ya kalbin yaptýðý inançla ilgili þeylerdir, ya da iþ ve söz kabilinden organlarýn yaptýðý þeylerdir. Her iki kýsma da bid'atýn girdiði kesindir. Kaderiyye, Mürcie, Mutezile ve Hâriciler gibi mezheplerin yaptýklarý bunun örneðidir. Ýbâhiyye mezhebi de böyledir. Birtakým ibadetler icat etmek, bir asla dayanmaksýzýn ve daha önce bir örneði görülmemiþ þekilde olmaktadýr.
Âdetlerle ilgili bid'ata gelince, akýl bunlarda farklýlýðýn olmasýný gerekli görür. Bunun örnekleri, bid'atýn kýsýmlarýnýn ele alýndýðý yerde açýk bir biçimde geçmiþti. Bunlarý burada bir kere daha ifade edersek þunlarý söyleyebiliriz:
Eziyet ve zulüm için icad edilen yöntemler ve (zor kullanarak) satýþ yapanlardan vergi almak[1]
Bilgi gerektiren yöneticiliklerde bilgili kimselere karýþ cahillere öncelik tanýmak,
Þerefli makamlarý babadan oðula geçirerek ehil olmayanlara vermek,
Yönetici liderlerin, hâkimlik ve benzeri görevleri yapanlarýn resimlerini bir yerlere koymak,
Elek kalbur gibi gereçleri kullanmak ve Eþnan denilen kokulu ot ile el yýkamak,
Taylasan[2] denilen bir giysi giymek, giysilerin yenlerini geniþ yapmak ve benzeri þeyler.
Bunlar selef"i salihin faziletli zamanlarýnda olmayan þeylerdir. Bunlar insanlar arasýnda yaþanmýþ ve çokça yapýlagelmiþ ve yaygýnlaþmýþtýr. Netice itibariyle bunlar da bid'ata karýþmýþ ve ümmet içerisindeki uygulanan uyduruk ibadetler gibi olmuþtur. Bu, bizim söylediðimizi destekleyen delillerdendir. Karafî'nin ve hocasý ilm Abd'is-Selam'ýn da eðilimi böyledir. Seleften bazýlarýnýn görüþü iflahý böyledir.
Hâfýz Ebû Nuaym[3] Muhammed b. Eslem'den rivayet ettiðine göre Muhammed'in bir oðlu dünyaya gelmiþti. Olayý Muhammed b. el-Kâsým anlatýyor:
Muhammed b. Eþlem bana para vererek, iki büyük koç almamý söyledi. Ona istediklerini satýn aldým. Bana ayrýca on dirhem daha vererek þöyle dedi:
Bununla un al, ama unu elemeden ekmek yaptýr. Ben unu elettikten sonra ekmek yaptýrdým ve ona götürdüm. O bana dedi ki:
Bu unu elettin mi? Ve tekrar on dirhem daha verip:
Bununla un al ve onu eletmeden ekmek yaptýr, dedi. Unu alýp ekmek yaptýrdým ve kendisine götürdüm. Bana þöyle dedi:
Ey Abdullah'ýn babasý! Akika[4] sünnettir, unu elemek bid'attýr. Sünnetin içerisinde bid'atýn bulunmasý yaraþmaz. Bid'at, yoluyle yapýlan bu ekmeðin evimde bulunmasýný istemiyorum.
Bu olayda adý geçen Muhammad b. Eþlem, öyle bir zâttýr ki Ýshak b. Rahuye kendisine "En büyük topluluktan ayrýlmayýnýz." hadisi sorulduðu zaman bu hadisi "O topluluk, Muhammed (b. Eþlem) ve arkadaþlarýdýr" diyerek açýklamýþtýr, ilerde konusu geldiðinde bu husustan ayrýca söz edilecektir. –Ýnþaallah-
Bundan baþka bid'atýn ibadetlerde vuku bulmasý düþünülürse, âdet olan þeylerde de meydana gelebilir. Çünkü bu ikisi arasýnda fark yoktur. Sonuç itibariyle meþru olan iþler bazen ibadetle ilgili, bazen de âdetlerle ilgilidir. Her ikisi de din koyucu tarafýndan meþru kýlýnmýþtýr. Bid'at iþlemek suretiyle aykýrý davranmak birisinde olduðu gibi, diðerinde de olur.
Üçüncü bir þýk daha vardýr. Þöyle ki: Ýslam kaynaklarýnda âhir zamanda sünnet dýþýnda geliþecek birtakým olaylardan haber verilmiþtir. Yukarda geçen þeyler, bu grupta deðerlendirilir. Zira bunlar ayný cinstendir.
Buhârî'nýn Sahih'inde yer alan, Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet edilen hadiste Hz. Peygamber þöyle buyurmuþtur: "Sizler yakýnda benden sonra bencil kimseler ve makbul saymayacaðýnýz iþler göreceksiniz." Hz. Peygamber'in ashabý (o zaman) bize ne emredersiniz ey Allah'ýn Rasûlü, dediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber:
Onlara (yöneticilere) haklarýný veriniz, kendi hakkýnýzý da isteyiniz." Buyurdu.[5]
Ýbn Abbas Hz. Peygamber'in þöyle buyurduðunu rivayet etmiþtir:
"Her kim yöneticisinin hoþlanmadýðý bir þey yaptýðýný görürse, bu duruma sabretsin. Çünkü topluluktan bir karýþ kadar ayrýlmýþ halde ölen kimse cahiliye dönemi ölümüyle ölmüþ olur."[6]
*Yine Sahih-ý Buhârîde Hz. Peygamber'in þöyle buyurduðu rivayet edilmiþtir:
"Ýþ ehil olmayana verildiðinde kýyameti bekleyiniz."[7]
Ebu Hüreyre'den rivayet olunduðuna göre Hz. Peygamber þöyle buyurmuþtur:
"Zaman yakýnlaþacak, ilim yok olacak, (insanlarýn gönlüne) cimrilik (duygusu) atýlacak, fitneler ortaya çýkacak ve herc çoðalacaktýr. Ebû Hüreyre Hz. Peygambere;
O nedir? dedi. Hz. Peygamber:
Öldürmek, öldürmek buyurdu."[8] [1] Burada sözü edilen vergi, Ýslam'dan önce cahilîye döneminde alýnan vergidir ki her eþya satandan alýnýrdý. Bu vergiye meks denirdi, Hz. Peygamber'den rivayet edilen: "Meks sahibi cennete girmez." hadisine göre bu haramdýr.
[2] Taylasan baþý ve omuzlarý ihata eden, kýsaca hâla baþýmýza örttüðümüz þal olmalýdýr. Mütercim Asým Efendi, Okyanus. 2/950 (Çeviren).
[3] Bu zât, büyük hadis hafýzý ve çaðýnýn hadis bilgini elan Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. Ýshali b. Mush b. Mihran el-Mihranidîr. Isfahanli. mutasavvýf ve þafýi mezhebine mensuptur. Hilyet’ul Evliya isimli eserin sahibi olup çok doðru bir kimsedir. Hicri 430 yýlýnýn Muharrem ayýnýn 20. günü vefat etmiþtir. Bakýnýz: Tezkire. 3/1092; Þezerat, 3/245; Lisan. 1/201
[4] Akika, çocuk doðduðu zaman ailesi tarafýndan kurban kesilmesine verilen isimdir. Fýkýh literatüründe buna "Akika kurbaný" denir. (Çeviren)
[5] Hadisi Buharý Sahih'inde Fiten, Megazi ve Menakib kitaplarýnda rivayet etmiþtir. Hadis, Feth'ul Bâri'de 3603-4330-7052 ve 7057 numaralardadýr. Müslim. Ýmamet kitabýnda 1843 ve 1845, genel numaralarda, Tirmizi. Fiten kitabýnda 2189 ve 2190 numaralarda rivayet etmiþtir. Aynen Ýbn Hýhban'ýn Sahihine de bakýnýz: 9/195
[6] Hadisi, Buhâri Sahihinde Fiten kitabýnda (Fethul Barî'de 7053-7054 numarada) ve Ahkâm kitabýnda (Feth'de 7143 numarada) rivayet etmiþtir. Ayrýca Müslim, Ýmamet kitabýnda 1849 genel numara ile, Dârîmi. Siyer kitabýnda 2019 numara ile rivayet etmiþtir. Ayrýca Albâninin lrva’ul Galil'ine de bakýnýz: Hadis No: 2453.
[7] Hadis sahihtir. Onu Buharî bu lafýzla sahih'inde Rikak kitabýnda (Feth’de 6496 numarada) ve ilim kitabýnda bir kelime farký ile (Feth'de 59 numarada) rivayet etmiþtir.
[8] Hadisi Buhari Sahih’inde Fiten kitabýnda -lafýz Buhârînindir- Ebû Hüreyreden (Feth'de 7061 numara ile) rivayet etmiþtir. Ayrýca Müslim Ýlim kitabýnda genel 157 numarada. Tirmizi Zühd kitabýnda kelime farklýlýðý ile ve ilim kitabýnda 2200 ve 2332 genel numaralarla, ibn Mace Fiten kitabýnda 4052 mimara ile. Ahmed b. Hanbel 2/537 de rivayet etmiþtir.