Redd By: sumeyye Date: 12 Mart 2011, 16:38:42
REDD
Redd, avlin zýddýdýr. Muayyen hisse sahiplerine hisseleri verildikten sonra geriye hisse kalýr ve bunu alacak bir asabe bulunmazsa, geri kalan hisse yine muayyen hisse sahiplerine hisseleri miktarýnca geri çevrilip verilir. Ýþte buna redd denmektedir. Ancak karý ile kocaya redd yapýlamaz: Bu Hz. Ömer (ra), Hz. Ali (ra), Ýbn. Mes'ûd (ra) ve Ýbn Abbâs (ra) ýn görüþleridir. Hz. Osman (ra) ýn karý ve kocaya da redd yaptýðý rivayet edilir. Ancak bu râvinin bir vehmidir. Þu kadar var ki; Hz. Osman (ra) ýn baþkasýna deðil, kocaya redd yaptýðý sahih bir rivayette bildirilmiþtir. Bunu da þöyle tevil edebiliriz: Onun kendisine redd yaðtýðý koca ölen karýsýnýn amcasýnýn oðlu olduðu için, Hz. Osman (ra) artan hisseyi asabe sýfatýyla ona vermiþtir. Zevceye gelince; bir kimsenin ona redd yaptýðý hakkýnda bir nakil mevcut deðildir.
Zeyd b. Sabit (ra), 'hisselerden artan tereke beytü'l- male býrakýlýr’ demiþtir. Ýmam Mâlik ile Ýmam Þafiî de bu görüþtedirler. Bizim bu hususdaki delilimiz ise, þu hadîs-i þerîfdir:
“Bir kimse (ölüp de geride) bir mal veya hak býrakýrsa, bu onun mirasçýlarýnýndýr.” Akrabalýk kalan mirasýn tamamýný haketmenin illetidir. Zira mal sahibi ölmüþ ve artýk o mala ihtiyacý kalmamýþtýr. Bu mal bir kimseye intikal etmezse, sahipsiz kalýr. Bu malý almaya insanlar arasýnda öncelikli olanlar, ölünün yakýnlarýdýr. Onlar bu malý akrabalýk sebebiyle bir ihsan olarak alma hakkýna sahip olurlar. Ancak bir mirasçý baþka mirasçýlarýn da bulunmasý halinde o malýn tamamýný alma hakkýna sahip olamaz. Çünkü onlarýn da bu malý alma haklarý vardýr. Tek mirasçý yalnýz kaldýðýnda mirasýn tamamýný alma hakkýna sahip olur. Þu halde baþka mirasçýlarýn da mevcud olmalarý halinde bir mirasçý hissesi kadarýný miras olarak almalýdýr. Yalnýz baþýna kaldýðýnda artan kýsmý da alýr.
Karý-kocaya gelince; bunlarýn ölüye olan akrabalýklarý kýsýtlýdýr. Ancak kendi hisseleri miktarýnca mirastan pay alma hakkýna sahip olurlar ki, diðer akrabalara nisbetle mertebelerinin düþüklüðü ortaya çýkmýþ olsun. Ayrýca karý-kocalýk ölümle son bulduðuna göre, miras sebebi de ortadan kalkar. Aslýnda mirasçý olmamalarý gerekir. Ancak Kur'ân-ý kerîmin sarih hükmü sebebiyle biz onlara farz hisseleri verdik. Bundan fazlasý onlara verilmez.
Þunu bilmeliyiz ki; kendilerine redd yapýlanlar toplam olarak yedi kiþidir: Ana, nine, kýz, oðlun kýzý, ana baba bir kýz kardeþler, baba bir kýz kardeþler ve ananýn çocuklarý.
Redd; bir cins, iki cins ve üç cins kimseler üzerinde meydana gelir: Bundan fazlasý olamaz. Üzerine redd yapýlan hisseler dört tanedir: 2, 3, 4, 5. Sonra bir mes'elede kendisine redd yapýlmayanlar ya bulunur ya da bulunmaz. Bulunmazsa, kendilerine redd yapýlanlar ya bir cins olurlar, ya da daha fazla cins olurlar. Bir cins olduklarýnda tereke bunlarýn sayýsýna bölünür. Ýki veya daha fazla cins olduklarýnda mes'ele bu farz sahiplerinin hisseleri toplamýndan olur. Fazla geleni düþürmek gerekir: Buna þu misalleri verebiliriz: Ölen kimse geride bir nine bir de ana bir kýz kardeþ býrakýrsa, nineye altýda bir, ana bir kýz kardeþe de altýda bir verilir. Kalan, hisseleri nisbetinde kendilerine redd yoluyla verilir. Mes'eleyi bu hissedarlarýn sayýsýna göre kurmalýyýz ki, o da ikidir. Çünkü ikisi de farz hisse bakýmýndan birbirlerine eþittirler. Bu mes'elenin asýl kuruluþ sayýsý altýdýr. Ama redd yoluyla ikiye döner.
Ölen kimse geride bir nine ve ana bir iki kýz kardeþ býrakýrsa; nineye altýda bir, iki kýz kardeþe üçte bir verilir. Bu mes'ele hissedarlarýn sayýsý üzerine, yani üç üzerine kurulur.
Ölen kimse geride bir kýz ve bir de ana býrakýrsa; kýza üç, anaya bir hisse verilir ve bu mes'ele hisselerin sayýsý, yani dört üzerine kurulur.
Ölen kimse geride dört kýz ve bir ana býrakýrsa, kýzlarýna altýda dört, anasýna altýda bir verilir. Bu mes'ele hissedarlarýn sayýsýna, yani beþ üzerine kurulur. Beþde dördü kýzlarýna, beþde biri de anasýna verilir.
Mes'elede kendisine redd yapýlamayan kimse (koca veya karý) varsa, diðer mirasçýlar da ayný cinsden iseler; kendisine redd yapýlmayana hissesini paydanýn en azýndan vermeli, sonra kalan malý hesap tam çýkýyorsa kendilerine redd yapýlan kimselerin sayýsýna göre taksim etmeliyiz. Mes'elâ, ölen kimse geride koca ve üç kýz býrakýrsa, mes'eleyi dört üzerine kurup kocaya farz hissesi olan dörtte biri, kalan dörtte üçü de kýzlara vermeliyiz. Onlar da üç tane olduklarý için, her birine bir hisse verilmiþ ve böylece mes'ele tam ve doðru çýkmýþ olur. Ama mes'ele onlarýn sayýsýna uygun olarak tam çýkmýyorsa, kendilerine redd yapýlanlarýn sayýsý ile onlarýn hisselerinin sayýsý arasýnda muvafakat varsa; kendilerine redd yapýlanlarýn sayýsýnýn výfkýný, kendilerine redd yapýlmayanýn paydasýyla çarparýz.
Meselâ; ölen kimse geride koca ve altý kýz býrakýrsa, mes'ele dört üzerine kurulup, kocaya dörtte bir verilir. Geride dörtte üç kalýr ki, bunu altý kýza kesirsiz olarak taksim etmek mümkün deðildir. Ama kýzlarýn sayýsý ile kalan mal, yani üçte bir arasýnda muvafakat vardýr. Þu halde kýzlarýn sayýsýnýn výfký olan ikiyi, kendisine redd yapýlmayan kocanýn hissesinin paydasý, yani dört ile çarparak sekizi elde ederiz. Buna göre kocaya iki hisse verilir. Geride altý hisse kalýr ve bu da altý kýza birer hisse verilerek tamamlanýr. Ama kendilerine redd yapýlmayanlarýn sayýsý ile kalan hisse arasýnda muvafakat yoksa, meselâ; ölen kimse geride koca ve beþ kýz býrakýrsa; kýzlarýn sayýsý olan beþi, kendisine redd yapýlmayan kocanýn hissesinin paydasý, yani dörtle çarparak yirmiyi elde ederiz. Buna göre kocaya yirmide beþ, geri kalan yirmide on beþi de beþ kýza veririz. Bunlarýn da her birine yirmide üç düþer. Mesele de tam ve doðru neticeye ulaþýr.
Kendisine redd yapýlmayan þahýs kendilerine redd yapýlan iki veya üç cins mirasçý ile beraber bulunduðunda, kendisine redd yapýlmayana farz hissesi verilir. Kalan kýsým eðer tam netice verecekse kendisine redd yapýlmayanýn mes'elesine göre taksim edilir. Ama tam netice vermeyecekse, kendilerine redd yapýlanlarýn bütün mes'elesi kendisine redd yapýlmayanýn paydasýyla çarpýlýr. Çýkan sayýya göre mes'ele kurulursa; kesirsiz ve doðru bir taksimat yapýlmýþ olur. Sonra kendisine redd yapýlmayanýn hisse sayýsý kendilerine redd yapýlanlarýn mes'elesiyle çarpýlýr. Kendilerine redd yapýlanlarýn hisse sayýsý da, kendisine redd yapýlmayanýn farz hissesinin paydasýyla çarpýlýr.
Kendilerine redd yapýlanlarýn iki cinsden olmasýnýn misali: Ölen kimse geride karý, dört nine ve ana bir altý kýz kardeþ býrakýrsa; karýya dörtte bir hisse verilir. Geride dörtte üç kalýr. Kendilerine redd yapýlanlarýn hisse sayýsý da üçtür. Mesele böylece tama çýkar.
Kendilerine redd yapýlanlarýn üç cinsden olmasýnýn misali: Ölen kimse geride dört karý, dokuz kýz ve altý nine býrakýrsa; terekenin sekizde biri dört karýya paylaþtýrýlýr. Geride sekizde yedi hisse kalýr ki, kendilerine redd yapýlanlarýn hisse sayýsý beþtir. Beþ ile sekiz arasýnda ne muvafakat vardýr, ne de taksimat kusursuz yapýlabilir. Þu halde beþi sekizle çarpar, kýrký elde ederiz. Daha sonra kendilerine redd yapýlanlarýn hissesi olan biri, kendilerine redd yapýlanlarýn mes'elesi olan beþ ile çarpar ve beþ neticesini elde ederiz. Demek ki, kendisine redd yapýlmayana kýrkda beþ hisse verilir. Kendilerine redd yapýlanlarýn hisse sayýsý olan beþ, kendisine redd yapýlmayan hissenin mahreci olan yedi ile çarpýlýr ve otuz beþ rakkamý elde edilir. Buna göre kýzlara otuz beþin beþde dördü olan yirmi sekiz hisse, ninelere de otuz beþin beþte biri olan yedi hisse verilir.
Baþka bir misal: Ölen kimse geride bir karý, bir kýz, bir oðul kýzý ve bir nine býrakýrsa; karýya sekizde bir hisse verilir. Geride ise sekizde yedi hisse kalýr. Kendilerine redd yapýlanlarýn hisse sayýsýysa beþtir. Beþ ile yedi arasýnda ne muvafakat vardýr, ne de kusursuz bir taksimat yapýlabilir. Öyle ise beþ ile sekiz çarpýlarak kýrk rakkamý elde edilir: Karýya beþ, kýza yirmi bir, oðul kýzýna yedi, nineye yedi hisse verilir ve mes'ele tam çýkar.
Mes'ele hisse sahipleri sayýsýna göre tashih edilmek istendiðinde yukarýdaki usûle uyulur. Doðrusunu Allah (cc) bilir. [47][47] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsýlî, El-Ýhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayýnlarý: 4/410-413.