Enbete Fiili By: meryem Date: 11 Þubat 2011, 19:10:13
Enbete (Bitirdi) Fiili
Râgýb bu kelime hakkýnda þu bilgiyi verir:
Nebt, nebat, ister aðaç gibi gövdesi olsun, ister ot gibi kökü üzerinde olsun, yerden çýkan þeye denir. Ancak örfte gövdesi olmayan bitkiler hakkýnda özelleþti, hayatta hayvanlarýn yediði otlara tahsis edildi. Gerçekte ise bitki, hayvan ve insan her büyüyen hakkýnda kullanýlýr, "Ýnbat" (bitirme" de bütün bunlar hakkýnda kullanýlýr.
"Orada bitirdik taneler, üzümler, yoncalar, zeytinler, hurmalar, iri ve sýk agaçlý bahçeler, meyvalar ve çayýrlar..."[293].
"...Size gökten su indirdi de, onunla sizin bir aðacýný dahi bitiremeyeceðiniz gönül açan bahçeler bitirdi" [294].
"Allah sizi yerden bir bitki olarak bitirdi" [295].
Nahivciler bu âyetteki "nebâten" kelimesinin mastar manâsýyla "inbat" yerinde kullanýldýðýný ifade ederler. Bir kýsmý da haldir, mastar deðildir, dediler. Bir kýsmý insanýn baþlangýcýnýn topraktan olduðuna, ondan neþ'et ettiðine, bir bakýmdan nebat gibi olduðuna dikkat çektiler. "Ve nebete fîhim nâbitetun", onlar için de küçük bir filiz meydana geldi, demektir" [296].
"NBT" kökünden ifâ! babýnýn mastarý inbat, bitirmek, çýkarmak demektir. Arzdan çýkarmayý ifade eder.
Sülâsî þekliyle (nebt" (bitmek) Kur'ân'da bir defa geçer:
"Tûr-i Sina'dan çýkan, (meyvasý) yaðlý olarak biten, yiyenlerin (yaðýna ekmeklerini) batýracaklarý bir (zeytin) aðacý yetiþtirdik" [297]. Diðerleri if'âl babýndan, bitirdi, bitirdik, bitirir mânâlarýyla geçer. Allah'a, yeryüzüne, baþaða izafe edilir, isim olarak "nebat" dokuz defa geçer.
Bitkiler hakkýnda kullanýlýþý hakikattir. Diðer hususlarda kullanýlýþý mecaz veya teþbih yahut istiaredir. "Güzel olan memleketin bitkisi, Rabbinin izniyle çýkar. Kötü olandan ise, yararsýz bitkiden baþka birþey çýkmaz. Ýþte biz þükreden bir toplum için âyetleri böyle döndürüp (tekrar tekrar) açýklýyoruz" [298]. Hz. Meryem hakkýnda þöyle buyurur:
"Rabbi onu güzel bir þekilde kabul buyurdu; onu güzel bir bitki gibi yetiþtirdi" ve Zekeriyya'yi da o(nun bakýmý)na memur etti...” [299]. Þu âyet-i kerîme de insanlarýn yaratýlýþý konusunda ayný fiil ve isimden istiare yoluyla ifade edilmiþtir:
"Allah sizi yerden bir bitki olarak bitirdi" [300].
Ayný sûrenin 14. âyetinde insanlarýn çeþitli merhalelerden geçirilerek yaratýldýðý bildirildikten sonra bu âyette, bir bitki gibi bitiriliþi ifade duyuruluyor. Razi þöyle der:
"Sizi arzdan bitirdi, yani babanýzý, -yahut cinsi ifade eder- hepinizi yerden bitirdi, demektir. Yani Allah bizleri nutfelerden, nutfeleri nebattan, onu da arzdan yaratýyor". Yaratýlýþla çok yakýn ilgisi bulunan bu âyet-i kerîmedeki "Nebat" kelimesine "hal" yahut "mefûl-ü mutlak mânâsý verenler vardýr. Mef'ûl-ü mutlak olunca "O sizi bitirdi de, siz de acîb, garîb bir bitiþ bittiniz" demektir [301]. Âlûsî:
"Sizi ondan inþa etti. înbat, inþa için istiare yapýldý" der. Yani sizi ondan neþ'et ettirdi, ihdas etti, yarattý, demektir.
Bu kökten fiil ve isimlerin geçtiði âyetlerin çoðu Mekkîdir. ilk defa 14. sýrada bulunan "Abese" sûresinde bitkiler hakkýnda [302] âyetinde geçer. Ýkinci olarak 39. sýrada yer alan el-A'râf sûresinde teþbihli olarak yine bitkiler hakkýnda yukarýda mealini verdiðimiz âyette [303] geçer. Üçüncü olarak, 41. sýrada yer alan Yâsin sûresinde yine bitkiler hakkýnda geçer [304].
Görüldüðü gibi bu kökten fiil ve isimler, bitkiler ve insanlar için Allah'a izafe suretiyle yaratma kavramý ifade edecek þekilde Kur'ân'da geçmektedir. [305][293] Abese: 80/27, 31
[294] Neml: 27/60
[295] Nuh: 71/17
[296] Muf.,s.480.
[297] Mü'minun: 23/20
[298] A'râf: 7/58
[299] Âl-i Ýmrân: 3/37
[300] Nuh: 71/17
[301] Elmalýlý, VIII, 5373-5375; Bey., II, 507.
[302] Abese: 80/27
[303] A’raf: 7/58
[304] Yasin: 36/36
[305] Veli Ulutürk, Kur’an-ý Kerim’de Yaratma Kavramý, Ýnsan Yayýnlarý: 58-60.