Hz. Muhammed (sav) 3 dinin de lideri
'Muhammed ve Ýnançlýlar' isimli kitabýyla tartýþmalarý su yüzüne çýkaran Ýslam tarihi profesörü Fred M. Donner'a göre Ýslam Peygamberi Hz. Muhammed ekümenik bir liderdi.
'Muhammed ve Ýnançlýlar' isimli kitabýyla tartýþmalarý su yüzüne çýkaran Ýslam tarihi profesörü Fred M. Donner'a göre Ýslam Peygamberi Hz. Muhammed ekümenik bir liderdi.
Harvard Üniversitesi Yayýnlarý’ndan birkaç ay önce çýkan kitabý ‘Muhammad and the Believers’ (Muhammed ve Ýnançlýlar) Ýslam alimleri arasýndaki kapalý devre tartýþmayý su yüzüne çýkardý. Batý medyasý Donner’ýn kitabýndaki erken dönem Ýslam’ýn Yahudileri ve Hýristiyanlarý nasýl kapsadýðýna dair tezlerini çok sevdi. Çünkü bu, Ýslam’ýn hoþgörülü ve kapsayýcý bir anlayýþtan doðduðuna delaletti. "Hz. Muhammed ekümenik bir liderdi"dediði için ise birçok akademisyen onu aþýrý revizyonist bulup eleþtirdi. Tek çare tartýþmanýn kahramaný Prof. Donner’la konuþmaktý.
Baþlamadan önce; inanç ve din tanýmlarýnýzý alabilir miyim?
Ýnanç, herhangi bir þeye karþý duyulan emin itikattýr. Din ise inancýn belli ritüellerle tatbik edilmesi. Ýnanç geniþ bir kavramdýr, din daha dar.
Hz. Muhammed zamanýnda Medine’deki ‘Ýnançlýlar Hareketi’nden(Believers Movement)’ sözediyorsunuz. Kimdir bu hareketin mensuplarý?
500 kiþi kadar bir topluluk bu. Hýristiyanlar, Museviler, Müslümanlar bu hareketin parçalarý. Ortak özellikleri; ahret inancý, ahrette ruhunun kurtulmasý için Tanrý’nýn kurallarýna göre dürüst ve adil yaþamak… Bana göre bu hareket kýyamet gününün de çok yakýn olduðuna inanýyordu.
Öyleyse siz diyorsunuz ki; Hz. Muhammed Hýristiyanlarý ve Musevileri de kapsayan ekümenik bir liderdi… Bunu kanýtlayabilecek belgeler var mý?
Ýbni Ýshak’ýn siyerinde (hayat hikâyesi) yer alan Medine Vesikasý (Sahifa Belgesi) bir kanýt olarak görülebilir. Bu belgede Museviler ümmetin bir parçasý olarak ifade edilir.Yani Museviler Hz. Muhammed’in cemaatindendir. Kuran’da da Ehl-i Kitab’ýn dürüst üyelerinin de cennete gideceðinden söz eden pasajlar var, burada sözü edilen üyeler Hýristiyan ve Musevilerdir. Ne demek bu? Kuran’a inananlar gibi ‘Ýnançlýlar Hareketi’nin’ diðer üyeleri de ahrette eþittir.
Ýslam inancýnýn bu ilk zamanlardaki kapsayýcýlýðý mý Hýristiyanlarý ve Musevileri Hz. Muhammed’in cemaatine çekti?
Ýslam inancý yerine þöyle diyelim: Hz. Muhammed’in yedinci yüzyýlda öne sürdüðü kurallar zaten birçok Musevi ve Hýristiyan’ýn kabul ettiði kurallardý.
Yani Hz. Muhammed’in cemaatinde herkes tek Tanrý’ya inanýyor ama bazýsý Kuran’ý bazýsý Ýncil’i temel alýyor?
Tabii, Ýnançlýlar Hareketi, Kuran Ýnançlýlar, Ýncil Ýnançlýlar ve Tevrat Ýnançlýlar diye ayrýlýyordu. Ýlk zamanlarda Müslüman kelimesi kullanýlmýyordu örneðin.
Müslüman deyiþi 8.yüzyýlda “Müslüman kelimesinin yaygýn olarak kullanýlmasý ancak 8’inci yüzyýlda oldu” diyorsunuz zaten. Fakat Kuran’da bu deyiþ var…
Evet ama cemaati tanýmlayan ortak bir payda olarak kullanýlmýyordu. 7’nci yüzyýla ait belgeler mümin ve muhacir kelimelerine iþaret ediyor.
Öyleyse Hz. Muhammed’in vefatýndan önce Müslüman olmak ne demekti, sonrasýnda bu kimlik nasýl deðiþti?
Hz. Muhammed’i tanýyan Ýnançlýlar, hatta peygamberin kendisi bile kýyamet gününün onun ölümünden önce geleceðini düþünüyordu. Bu yüzden Hz. Muhammed’in vefatýyla büyük bir hayal kýrýklýðý yaþandý. Hatta siyer raporlarýna göre Ömer Ýbni El Khattab peygamberin ölümünü inkâr etmiþti. Buradan þu sonuca varabiliriz: Peygamberin ölümünden sonra inançlýlar kendilerini daha az güvende hissetiler.
Eski paralarda Hýristiyan motifler var çünkü...
Prof. Ahmet Turan Yüksel - Selçuk Üniversitesi Ýslam Tarihi Bölümü
Hz. Muhammed’in Hýristiyanlarý ve Yahudileri ümmetinin bir parçasý olarak kabul ettiði doðru. Örneðin Arap þehirlerinde yaþayan Hýristiyan ve Yahudilerin can ve mal güvenliðini saðlama yükümlülüðü vardý. 800’lü yýllarda Arap hükümdarlardan kalma sikkelerde Hýristiyan motiflere rastlanmasýnýn sebebi de þu: Emevi döneminde devlet yönetimi olarak Bizans örnek alýnýyor. Ama Abdül Melik paralarý ve kayýtlarý Arapça’ya çevirtiyor. O döneme kadar Bizans ve Ýran paralarý kullanýlýyor. Bu yüzden Hýristyan motiflerle karþýlaþýyoruz.
Evet ekümenikti ama siyasi olarak
Prof. Hayrettin Karaman - Ýslam hukukçusu
Bu zatýn (Fred Donner) sözünü ettiði Medine Vesikasý’nda diyor ki; “Müslümanlar, Yahudiler ve diðerleri bir ümmettir.” Ama bu tabir dini deðil siyasi. Sýra dine gelince ayný vesikanýn 16’ncý maddesinde þu ifadeyle karþýlaþýyoruz: “Yahudilerin dini kendinedir, Müslümanlarýnki kendinedir.” O vesika siyasi birlik, kurucu devlet vesikasý, dini birliðe kanýt gösterilemez. Evet Hz. Muhammed ekümenik bir liderdi ama siyasi olarak.
Radikal