Hz. Muhammed (sav) 3 dinin de lideri

Hz. Muhammed (sav) 3 dinin de lideri

'Muhammed ve İnançlılar' isimli kitabıyla tartışmaları su yüzüne çıkaran İslam tarihi profesörü Fred M. Donner'a göre İslam Peygamberi Hz. Muhammed ekümenik bir liderdi.

Harvard Üniversitesi Yayınları’ndan birkaç ay önce çıkan kitabı ‘Muhammad and the Believers’ (Muhammed ve İnançlılar) İslam alimleri arasındaki kapalı devre tartışmayı su yüzüne çıkardı. Batı medyası Donner’ın kitabındaki erken dönem İslam’ın Yahudileri ve Hıristiyanları nasıl kapsadığına dair tezlerini çok sevdi. Çünkü bu, İslam’ın hoşgörülü ve kapsayıcı bir anlayıştan doğduğuna delaletti. "Hz. Muhammed ekümenik bir liderdi"dediği için ise birçok akademisyen onu aşırı revizyonist bulup eleştirdi. Tek çare tartışmanın kahramanı Prof. Donner’la konuşmaktı.

Başlamadan önce; inanç ve din tanımlarınızı alabilir miyim?

İnanç, herhangi bir şeye karşı duyulan emin itikattır. Din ise inancın belli ritüellerle tatbik edilmesi. İnanç geniş bir kavramdır, din daha dar.

Hz. Muhammed zamanında Medine’deki ‘İnançlılar Hareketi’nden(Believers Movement)’ sözediyorsunuz. Kimdir bu hareketin mensupları?

500 kişi kadar bir topluluk bu. Hıristiyanlar, Museviler, Müslümanlar bu hareketin parçaları. Ortak özellikleri; ahret inancı, ahrette ruhunun kurtulması için Tanrı’nın kurallarına göre dürüst ve adil yaşamak… Bana göre bu hareket kıyamet gününün de çok yakın olduğuna inanıyordu.

Öyleyse siz diyorsunuz ki; Hz. Muhammed Hıristiyanları ve Musevileri de kapsayan ekümenik bir liderdi… Bunu kanıtlayabilecek belgeler var mı?

İbni İshak’ın siyerinde (hayat hikâyesi) yer alan Medine Vesikası (Sahifa Belgesi) bir kanıt olarak görülebilir. Bu belgede Museviler ümmetin bir parçası olarak ifade edilir.Yani Museviler Hz. Muhammed’in cemaatindendir. Kuran’da da Ehl-i Kitab’ın dürüst üyelerinin de cennete gideceğinden söz eden pasajlar var, burada sözü edilen üyeler Hıristiyan ve Musevilerdir. Ne demek bu? Kuran’a inananlar gibi ‘İnançlılar Hareketi’nin’ diğer üyeleri de ahrette eşittir.

İslam inancının bu ilk zamanlardaki kapsayıcılığı mı Hıristiyanları ve Musevileri Hz. Muhammed’in cemaatine çekti?

İslam inancı yerine şöyle diyelim: Hz. Muhammed’in yedinci yüzyılda öne sürdüğü kurallar zaten birçok Musevi ve Hıristiyan’ın kabul ettiği kurallardı.

Yani Hz. Muhammed’in cemaatinde herkes tek Tanrı’ya inanıyor ama bazısı Kuran’ı bazısı İncil’i temel alıyor?

Tabii, İnançlılar Hareketi, Kuran İnançlılar, İncil İnançlılar ve Tevrat İnançlılar diye ayrılıyordu. İlk zamanlarda Müslüman kelimesi kullanılmıyordu örneğin.

Müslüman deyişi 8.yüzyılda “Müslüman kelimesinin yaygın olarak kullanılması ancak 8’inci yüzyılda oldu” diyorsunuz zaten. Fakat Kuran’da bu deyiş var…

Evet ama cemaati tanımlayan ortak bir payda olarak kullanılmıyordu. 7’nci yüzyıla ait belgeler mümin ve muhacir kelimelerine işaret ediyor.

Öyleyse Hz. Muhammed’in vefatından önce Müslüman olmak ne demekti, sonrasında bu kimlik nasıl değişti?

Hz. Muhammed’i tanıyan İnançlılar, hatta peygamberin kendisi bile kıyamet gününün onun ölümünden önce geleceğini düşünüyordu. Bu yüzden Hz. Muhammed’in vefatıyla büyük bir hayal kırıklığı yaşandı. Hatta siyer raporlarına göre Ömer İbni El Khattab peygamberin ölümünü inkâr etmişti. Buradan şu sonuca varabiliriz: Peygamberin ölümünden sonra inançlılar kendilerini daha az güvende hissetiler.

Eski paralarda Hıristiyan motifler var çünkü...

Prof. Ahmet Turan Yüksel - Selçuk Üniversitesi İslam Tarihi Bölümü
Hz. Muhammed’in Hıristiyanları ve Yahudileri ümmetinin bir parçası olarak kabul ettiği doğru. Örneğin Arap şehirlerinde yaşayan Hıristiyan ve Yahudilerin can ve mal güvenliğini sağlama yükümlülüğü vardı. 800’lü yıllarda Arap hükümdarlardan kalma sikkelerde Hıristiyan motiflere rastlanmasının sebebi de şu: Emevi döneminde devlet yönetimi olarak Bizans örnek alınıyor. Ama Abdül Melik paraları ve kayıtları Arapça’ya çevirtiyor. O döneme kadar Bizans ve İran paraları kullanılıyor. Bu yüzden Hıristyan motiflerle karşılaşıyoruz.

Evet ekümenikti ama siyasi olarak

Prof. Hayrettin Karaman - İslam hukukçusu

Bu zatın (Fred Donner) sözünü ettiği Medine Vesikası’nda diyor ki; “Müslümanlar, Yahudiler ve diğerleri bir ümmettir.” Ama bu tabir dini değil siyasi. Sıra dine gelince aynı vesikanın 16’ncı maddesinde şu ifadeyle karşılaşıyoruz: “Yahudilerin dini kendinedir, Müslümanlarınki kendinedir.” O vesika siyasi birlik, kurucu devlet vesikası, dini birliğe kanıt gösterilemez. Evet Hz. Muhammed ekümenik bir liderdi ama siyasi olarak.

Radikal
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın