Politeizme Tepkiler By: ayten Date: 20 Ekim 2010, 01:24:47
1. 3- Politeizme Tepkiler
Orphik ekollerin politeizme karþý çýktýðý bilinir. Özellikle Xenophanes çok tanrýcý inançlara, mitolojik tanrý tasavvurlarýna karþý mücadele eder. Homer ve Hesiod'u tenkit eder. Bunlarýn insanlýkla ilgili olan bütün kötü þeyleri tanrýlara da mal ettiklerini, tanrýlarý insan kýlýðýnda tasarlayýp, hýrsýzlýk, zina, aldatma gibi bütün kötü þeyleri yapabileceklerini tasarladýklarýný söyler ve devam eder: “Eðer, öküzler ve aslanlar da resim yapabilselerdi, kendi tanrýlarýný öküz ve aslan þeklinde çizerlerdi. Nitekim, her ulus da kendi tanrýsýna kendi sýfatlarýný verecektir. Böylece, zenciler, tanrýlarýný yassý burunlu ve siyah kývýrcýk saçlý olarak tasarlayacaklar, buna karþýlýk, Kuzey Trakyalýlar, mavi gözlü ve sarý saçlý bir tanrý düþüneceklerdi” der. [187]
Xenophannes'e göre, gerçekte Tanrý, bu sýfatlarýn hepsinden uzaktýr. Bunlardan hiçbiri Tanrý 'ya mal edilemez. Tanrý birdir, sonsuz ve hareketsizdir. Ne doðar, ne ölür, ne de deðiþir. Bununla birlikte, Tanrý, alemdeki bütün deðiþmeleri ve bütün hareketleri idare eder. Kendisi hiçbir vakit hareket etmeyen ve yer deðiþtirmeyen bu Tanrý, her þeyi duyar ve görür. Xenophanes, baþka Tanrýlarýn varlýðýný da kabul eder. Ama, bütün bu Tanrýlarýn üstünde onlarýn hepsine birden hakim olan bu tek ve güçlü Tanrý'yý koyar. Bundan dolayý, Xenophanes'in tek tanrýcýlýðý daha tam bir monoteizm deðildir. Çünkü alemi Ýdare eden bu tek Tanýrdan baþka, bu tek Tanrý'ya baðlý olan baþka tanrýlarýn varlýðýný da kabul eder. [188]
Heraklit'e göre alemi idare eden prensip Logos ile Tanrý ayný þeydir. Tanrý, alemin içinde bulunan, alemi düzenleyen ve idare eden prensibin, yani, logos'un kendisi olarak göz önünde tutulur. Logos alemin her noktasýna nüfuz etmiþ, bütün bölümlerinin içine iþlemiþtir. Hatta ferdi ruhlar, dünya ruhu olan Logos'tan birer parça, birer bölümdürler. Ýnsan ölünce ruhu bütüne kavuþur. Alemdeki olgularý düzenleyen tanrý, ayný zamanda alemin içindedir. Bu görüþüyle Heraklit, monoteist ve panteist bir görüþü savunmuþtur. [189] Parmenides'e göre ise, bu alem ve Tanrý birdir, aynýdýr. Varlýðýn kendisidir. Geleneksel Yunan dinine karþý çýkanlardan biri de Anaxagoras'týr. Tapýnýlan tanrýlarýn aslýnda taþ kütlelerinden baþka bir þey olmadýklarýný söylemiþtir. Bundan dolayý tanrýlara karþý saygýsýzlýkla suçlanmýþ ve ülkesinden sürgün edilmiþtir. [190]