Politeizme Tepkiler

1. 3- Politeizme Tepkiler

Orphik ekollerin politeizme karşı çıktığı bilinir. Özellikle Xenophanes çok tanrıcı inançlara, mitolojik tanrı tasavvurlarına karşı mücadele eder. Homer ve Hesiod'u tenkit eder. Bunların insanlıkla ilgili olan bütün kötü şeyleri tanrılara da mal ettiklerini, tanrıları insan kılığında tasarlayıp, hırsızlık, zina, aldatma gibi bütün kötü şeyleri yapabileceklerini tasarladıklarını söyler ve devam eder: “Eğer, öküzler ve aslanlar da resim yapabilselerdi, kendi tanrılarını öküz ve aslan şeklinde çizerlerdi. Nitekim, her ulus da kendi tanrısına kendi sıfatlarını verecektir. Böylece, zenciler, tanrılarını yassı burunlu ve siyah kıvırcık saçlı olarak tasarlayacaklar, buna karşılık, Kuzey Trakyalılar, mavi gözlü ve sarı saçlı bir tanrı düşüneceklerdi” der. [187]

Xenophannes'e göre, gerçekte Tanrı, bu sıfatların hepsinden uzaktır. Bunlardan hiçbiri Tanrı 'ya mal edilemez. Tanrı birdir, sonsuz ve hareketsizdir. Ne doğar, ne ölür, ne de değişir. Bununla birlikte, Tanrı, alemdeki bütün değişmeleri ve bütün hareketleri idare eder. Kendisi hiçbir vakit hareket etmeyen ve yer değiştirmeyen bu Tanrı, her şeyi duyar ve görür. Xenophanes, başka Tanrıların varlığını da kabul eder. Ama, bütün bu Tanrıların üstünde onların hepsine birden hakim olan bu tek ve güçlü Tanrı'yı koyar. Bundan dolayı, Xenophanes'in tek tanrıcılığı daha tam bir monoteizm değildir. Çünkü alemi İdare eden bu tek Tanırdan başka, bu tek Tanrı'ya bağlı olan başka tanrıların varlığını da kabul eder. [188]

Heraklit'e göre alemi idare eden prensip Logos ile Tanrı aynı şeydir. Tanrı, alemin içinde bulunan, alemi düzenleyen ve idare eden prensibin, yani, logos'un kendisi olarak göz önünde tutulur. Logos alemin her noktasına nüfuz etmiş, bütün bölümlerinin içine işlemiştir. Hatta ferdi ruhlar, dünya ruhu olan Logos'tan birer parça, birer bölümdürler. İnsan ölünce ruhu bütüne kavuşur. Alemdeki olguları düzenleyen tanrı, aynı zamanda alemin içindedir. Bu görüşüyle Heraklit, monoteist ve panteist bir görüşü savunmuştur. [189] Parmenides'e göre ise, bu alem ve Tanrı birdir, aynıdır. Varlığın kendisidir. Geleneksel Yunan dinine karşı çıkanlardan biri de Anaxagoras'tır. Tapınılan tanrıların aslında taş kütlelerinden başka bir şey olmadıklarını söylemiştir. Bundan dolayı tanrılara karşı saygısızlıkla suçlanmış ve ülkesinden sürgün edilmiştir. [190]

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın