Beyruni By: armi Date: 18 Nisan 2010, 14:36:38
Türk bilim adamý
Asýl adý Ebul Reyhan Muhammed bin Ahmed bin Ahmed El Biruni (Beyruni, Beruni) olup Ortaçaðýn yetiþtirdiði en büyük bilim adamýdýr. Babasýný küçük yaþta kaybetti. Türkçe’nin dýþýnda Farsça, Sanskritçe, Süryanice, Ýbranice ve Arapça biliyordu. Ýbni Sina ile çaðdaþtýlar. Astronomi, matematik, fizik, maden bilimi, indoloji ve týp alanýnda çalýþmýþtýr. Gazneli Mahmudun Hindistaný fethi üzerine bir süre Hindistanda yaþadý ve Hint bilim ve kültürünü inceledi. Daha sonra Gazne'ye yerleþti.
Çalýþmalarý
Enlem ve boylamlarýn hassas bir biçimde saptanmasý için yöntem geliþtirdi. Dünya'nýn kendi ekseni etrafýnda döndüðünü Ýslam ülkelerinde ilk söyleyen kiþidir. 18 kýymetli taþ ve mineralin özgül aðýrlýðýný hesapladý. 1000 yýlýnda "Asari Bakiye" (Eski yapýtlar) isimli kitabý yazdý. 1030 da Gazne hükümdarý Mesud'a atfen yazdýðý "Al kanun Al Mesudi" isimli kitapta yüksekliði bilinen deniz kenarýndaki bir daðýn tepesinden yatayla ufuk arasýndaki açýnýn ölçülmesi ile yeryuvarý yarýçapýnýn hesaplanacaðýný göstermiþtir (R=3333 arap mili=6426 km). 1018-1025 arasýnda Tahdid isimli kitabý yazdý. 1032 de Hint tarihi eserini yazdý. Düzgün çokgen çizimi ile uðraþtý.
Trigonometride birim daire yarýçapýný 1 aldý. Ortografik projeksiyon yardýmý ile küresel trigonometri için güzel çözümler buldu. Iþýk hýzýnýn ses hýzýndan çok yüksek olduðunu söyledi. Coðrafya ile ilgili bir kitabý Fatih kitaplýðýndadýr. 148 eser yazdýðý bilinmekte ise de bunlardan ancak 32 si günümüze kadar gelmiþtir. 1 derecenin sinüsünü 8 basamak hesapladý ve π‘ nin irrasyonel olduðunu gösterdi. Astrolob yapýmýný tanýmladý, yer globusu yaptý, ay tutulmasýndan enlem saptadý. Usturlab konusunda da yayýný vardýr.
Beyrûnî'nin büyük Türk hükümdarlarýndan Gazneli Mahmud'un (970-1030) oðlu Musud için 1030 yýlýnda hazýrlamýþ olduðu el-Kânûn el-Mesûdî (Mesud'un Kanunu) adlý meþhur astronomi kitabý, Ýslâm Dünyasý'nda bu sahada yazýlmýþ olan en kapsamlý eserlerden biridir. Trigonometriye ayrýlmýþ olan uzun Giriþ bölümünde, trigonometrik fonksiyonlarýn birer oran veya sayý niteliðinde olduklarýna dikkat çekilmiþ ve birim çemberin yarýçapýnýn 1 olarak kabul
radyobeyan