Beyruni

Türk bilim adamı

Asıl adı Ebul Reyhan Muhammed bin Ahmed bin Ahmed El Biruni (Beyruni, Beruni) olup Ortaçağın yetiştirdiği en büyük bilim adamıdır. Babasını küçük yaşta kaybetti. Türkçe’nin dışında Farsça, Sanskritçe, Süryanice, İbranice ve Arapça biliyordu. İbni Sina ile çağdaştılar. Astronomi, matematik, fizik, maden bilimi, indoloji ve tıp alanında çalışmıştır. Gazneli Mahmudun Hindistanı fethi üzerine bir süre Hindistanda yaşadı ve Hint bilim ve kültürünü inceledi. Daha sonra Gazne'ye yerleşti.

Çalışmaları

Enlem ve boylamların hassas bir biçimde saptanması için yöntem geliştirdi. Dünya'nın kendi ekseni etrafında döndüğünü İslam ülkelerinde ilk söyleyen kişidir. 18 kıymetli taş ve mineralin özgül ağırlığını hesapladı. 1000 yılında "Asari Bakiye" (Eski yapıtlar) isimli kitabı yazdı. 1030 da Gazne hükümdarı Mesud'a atfen yazdığı "Al kanun Al Mesudi" isimli kitapta yüksekliği bilinen deniz kenarındaki bir dağın tepesinden yatayla ufuk arasındaki açının ölçülmesi ile yeryuvarı yarıçapının hesaplanacağını göstermiştir (R=3333 arap mili=6426 km). 1018-1025 arasında Tahdid isimli kitabı yazdı. 1032 de Hint tarihi eserini yazdı. Düzgün çokgen çizimi ile uğraştı.

Trigonometride birim daire yarıçapını 1 aldı. Ortografik projeksiyon yardımı ile küresel trigonometri için güzel çözümler buldu. Işık hızının ses hızından çok yüksek olduğunu söyledi. Coğrafya ile ilgili bir kitabı Fatih kitaplığındadır. 148 eser yazdığı bilinmekte ise de bunlardan ancak 32 si günümüze kadar gelmiştir. 1 derecenin sinüsünü 8 basamak hesapladı ve π‘ nin irrasyonel olduğunu gösterdi. Astrolob yapımını tanımladı, yer globusu yaptı, ay tutulmasından enlem saptadı. Usturlab konusunda da yayını vardır.

Beyrûnî'nin büyük Türk hükümdarlarından Gazneli Mahmud'un (970-1030) oğlu Musud için 1030 yılında hazırlamış olduğu el-Kânûn el-Mesûdî (Mesud'un Kanunu) adlı meşhur astronomi kitabı, İslâm Dünyası'nda bu sahada yazılmış olan en kapsamlı eserlerden biridir. Trigonometriye ayrılmış olan uzun Giriş bölümünde, trigonometrik fonksiyonların birer oran veya sayı niteliğinde olduklarına dikkat çekilmiş ve birim çemberin yarıçapının 1 olarak kabul
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın