Sarf By: ezelinur Date: 07 Þubat 2010, 15:32:07
Sarf altýnýn altýnla, gümüþün gümüþle veya bunlardan birinin diðeriyle satýlmasýdýr. Bilindiði gibi sarf, umûmî bey´in kýsýmlarýndan biridir. Bey´ için rükün olan, sarf için de rükündür. Ancak sarf için, bey´in özel þartlarýna ek olarak bazý þartlar daha gereklidir. Bu þartlarý þöylece sýralayabiliriz:
1- Her iki bedel, birbirine eþit olmalýdýr. Bunlar lira ve riyal gibi altýn, gümüþ ve diðer´madenlerden yapýlmýþ sikkeli paralar olabilecekleri gibi, bilezik, halhal, küpe, alyans, gerdanlýk ve diðerleri gibi sikkesiz de olabilirler. Bir liranýn, bir lira ve bir kuruþa, ya da daha fazlasýna satýlmasý sahih olmaz. Nitekim yirmi miskal aðýrlýðýndaki bir bileziði, nakýþ ve iþçilikleri farklý da olsa yirmibeþ miskal aðýrlýðýndaki bir bilezikle satmak ta sahih olmaz.
2- Hulul, bir anlýk olsa bile iki bedeli veya birisini teslim almayý erteleyerek altýný altýnla veya gümüþü gümüþle satmak sahih olmaz.
3- Alýþ-veriþ meclisinde karþýlýklý teslim alma. Yani satýcýnýn bedel kýlýnan þeyi teslim almasý; müþterinin de satýlýk olaný teslim almasý. Teslim almazdan her ikisi de bedenen o meclisten ayrýlýrlarsa akid bâtýl olur.
Ýki cinsten birini diðeriyle, yani altýný gümüþle veya gümüþü altýnla satmaya gelince, bunda her iki bedelin biribirine eþit olmasý þartý aranmaz. Meselâ yüz kuruþ deðerindeki bir altýn cüneyhi, yüzbir gümüþ kuruþa satýn almak caiz olur. Bu alýþ-veriþ, iki þartla caiz olur:
a) Hulul. Satýþýn ertelenmesi sahih olmaz.
b) Alýþ-veriþ meclisinde karþýlýklý teslim alma.
Açýklamasý daha önce yapýlmýþ olan diðer ribevî sýnýflar da bu bakýmdan altýn ve gümüþ gibidirler.
Kuruþlara; nikel, bronz ve bakýr gibi altýn ile gümüþten baþka madenlerden yapýlan diðer paralara gelince ki bunlara fülüs denir, bunlar hakkýnda mezheblerin geniþ açýklamalarý aþaðýya alýnmýþtýr.
Sarfta bir cinsin, nakid dýþýndaki baþka bir cinse eklenmesi caiz olmaz. Meselâ bir reþat altýný ile bir koyunu bir reþat altýnýna veya Ýki koyuna ya da iki reþat altýnýna satmak caiz olmaz. Buna "bir ölçek hurmayla bir dirhemin bir ölçek hurma ve bir dirheme, ya da iki dirheme satýlmasý" meselesi denir. Çünkü araplar bu meseleye bu örneði verirler. Sundan ki: verilen bedel, satýn alýnan nesne üzerine paylaþtýrýlýr. Alýnan bedel, koyunun ve reþat altýnýnýn yarýsý olur. Satýlana da yarým koyun ve varrm´reþat altýný mukabil olur. Bunda da bedel olan koyunun yarýsýnýn, satýlan koyunun yarýsýndan daha fazla veya daha az olma ihtimali vardýr. Koyunun tüm deðerinin de bir reþat altýnýndan daha çok olma ihtimâli vardýr.
Ribâya muhtemel olan þeyleri býrakmak, ihtiyat gereðidir. Ama nakid cinslerinden birini diðerine eklemek sahih olur. Meselâ bir eski Mýsýr cüneyhini ve bir riyali, kýymet ve tartý bakýmýndan birbirine eþit olan yeni bir Mýsýr cüneyhi ve bir riyal karþýlýðýnda satmak sahih olur. Çünkü sarfta altýn ve gümüþten iki cinsi birbirine eklemek caizdir.
(I68) Hanefîler dediler ki: Kendilerine ribâ giren diðer sýnýflar, meselâ yiyecek maddeleri, alýþ-veriþ meclisinde karþýlýklý teslim alma þartý hususunda altýn ve gümüþ gibi deðildirler. Çünkü altýn ve gümüþ, tâyin ile belirlene-mezler. Satýlan altýn veya gümüþe, teslim almadýkça müþteri aynýyla mâlik olamaz. Satýcý husûsiyle þu altýn lirayý iki kuruþluk elli parça ile sattýðýnda, müþteri teslim almamýþsa bu lirayý deðiþtirerek yerine baþka bir altýn lira Kayabilir. Kendi misliyle satýlan gümüþ parçasý da böyledir. Çelirlemeyle deðil de ancak teslim almayla buna mâlik olunabilir, iþte bu nedenle sikkeli olsunlar olmasýnlar altýn ve gümüþ satýmýnda, alýþveriþ meclisinde karþýlýklý teslim almak þart koþulmuþtur. Diðer sýnýflardaki nesnelerse, tâyin ile belirlenebilirler. Meselâ bir kimse þu bir ölçek buðdayý þu iki ölçek buðdayla satýn aldýðýnda, böylelikle, þu iki buðday belirlenmiþ olurlar. Satýcý veya müþterinin bu buðdaylarýn yerine baþka buðday koymalarý sahih olmaz. Bu nesnelerin alýþ-veriþ meclisinde karþýlýklý teslim alýnmalarý þart deðildir. Ancak bunda üç þartýn gerçekleþmesi zorunludur:
1- Satýlan þeyle bedeli, satýcýnýn ve müþterinin mülkiyetinde bulunmalýdýr.
2- Satýlan þeyle bedeli belirlenmiþ olmalýdýr. Her ikisini belirlemeksizin bir ölçek buðdayý bir ölçek buðdayla satarsa, alýþveriþ sahih olmaz.
3- Satýlýk þeyin borç olmasý sahih olmaz. Bu ancak bedelde sahih olur. Bir kimse belirli olan þu bir ölçek buðdayý, gaipte olan kaliteli bir ölçek buðday karþýlýðýnda satarsa, alýþ-veriþ sahih olur. Ama bu durumda müþterinin, bedeli (gaipteki kaliteli bir ölçek buðdayý) hazýr etmesi ve satýcýnýn da onu alýþ veriþ meclisinde teslim almasý þarttýr.
Bilindiði gibi satýlan þeyle onun bedelinin belirlenmesi þarttýr. Borç ise ancak alýþ-veriþ meclisinde teslim alýnmakla belirlenebilir. Satýcý bedeli teslim alýr da, müþteri satýlýk malý teslim almazsa, bunun bir sakýncasý olmaz. Ama satýlýk mal borç olursa, meseTâ müþteri, "bu iki ölçek arpa karþýlýðýnda iyi kalitede bir ölçek hazýr bulunmayan buðdayý senden satýn aldým" derse, satýcý o bir ölçek buðdayý alýþ-veriþ meclisine getirip müþteriye hazýr etse bile aiýþ-veriþ sahih olmaz. Çünkü o, borcu satýlýk yapmýþtýr. Halbuki satýþ anýnda o hazýr deðildi. Böyle olunca da müþteri, sanki onun yanýnda mevcûd olmayan bir þeyi satýn almýþ gibi olur. Ki satýþ akdi bu haliyle asla sahih olmaz.
(169) Þafiýler dediler ki: Piyasada geçerli olup kendileriyle muamele olunsa da, olunmasa da mûtemed görüþe göre fülüslere ribâ girmez. Bunlarýn vadeli olarak farklý miktarlarda biribirleriyle satýlmalarý câÝz olur. Meselâ Mýsýr´ýn yirmi sað kuruþunu, bir ay sonra alýnacak olan elli tarife kuruþu karþýlýðýnda satmak, arada beþ kuruþluk fazlalýk olmakla birlikte sahih olur.
Hanbelîler dediler ki: Bir kimse altýn ve gümüþten baþka madenlerden yapýlma olup kendisiyle muamele olunan fülüsler satýn alýrsa, bu fü-lüsleri bir vâdeye kadar farklý miktarlarda parayla satýn almasý sahih olur. Þu halde. Mýsýr´ýn otuz sað kuruþunu, iki ay sonra ödenecek iki riyal karþýlýðýnda satýn almak sahih olur. Ama bazýlarý, Hanbelî mezhebinin sahih görüþüne göre bu alýþveriþte vâde bulunmasýnýn caiz olmayacaðýný nakletmiþlerdir. Alýþveriþ meclisinde karþýlýklý teslim alma koþuluyla fülüs-Ieri farkh miktarlardaki nakidlerle satýn almak sahih olur.
Hanefîler dediler ki: Altýn ve gümüþten baþka mâdenlerden yapýlan fülüsler, satýlýk mala bedel kýlýndýklarýnda tâyin ile bel i denemezler. Bunlar, altýn ve gümüþten yapýlma nakidler gibidirler. Yalnýz bunlarýn biribirleriyle farklý miktarlarda satýlmalarý sahih olur ve bunda her iki tarafýn karþýlýklý teslim alma þartý da yoktur. Bir kiþi sað kuruþlarý, ileride ödeyeceði daha fazla miktardaki tarife kuruþlarýyla satýn aldýðýnda, bu sað kuruþlarý (karþý tarafýn) teslim almasý halinde alýþ-veriþ sahih olur. Ama karþý tarafýn bu kuruþlarý teslim almasýndan önce ahþ-veriþ meclisinden ayrýhrlarsa, alýþ-veriþ sahih olmaz.
Mâlikîler dediler ki: Fülüsler, bakýr ve benzeri madenlerden yapýlýrlar. Ticâret eþyasý gibidirler. Altýn ve gümüþle satýn alýnmalarý caiz olur. Onlarla, içinde altýn ve gümüþ bulunan zînet eþyalarýný satýn almak da caiz olur. Ama onun sâdece altýn veya gümüþle satýn alýnmasýný diyecek olursak, bu nakid olarak caiz olmaz. Ýster gümüþ altýndan az olsun, ister bunun aksi olsun, alýþveriþ caiz olmaz.
(170) Hanefîler dediler ki: Nakid olsun, baþkasý olsun sarfta bir cinsi baþka bir cinse katmak caiz olur. Meselâ bir ölçek buðdayla bir ölçek arpayý, birbuçuk ölçek buðday ve bir ölçek arpa karþýlýðýnda satmak sahih olur. Her cins, kendi cinsine sarf olunur. Ayný þekilde bir koyun ve bir reþat altýnýný, bir koyun ve bir reþat altýnýna, ya da iki koyun veya iki reþat altýnýna satmak sahih olur.
(171) Mâlikîler dediler ki: Sarfta altýn cinsinin gümüþ cinsine eklenmesi de sahih olmaz. Meselâ bir cüneyh ve bir riyali, bir cüneyh ve bir riyale satmak sahih olmaz.
radyobeyan