Ortak Vakitli Namazlar By: sumeyye Date: 13 Eylül 2012, 13:24:48
Ortak Vakitli Namazlar: [117]
a) Cumhur’a göre, namazlarýn ortak vaktinin bulunuþu, cem için sebep deðildir.
b) Ýmamiye/Caferiye Mezhebine göre, öðle ile ikindi ve akþam ile yatsý namazlarýnýn müþterek vakti bulunmaktadýr:
1) Öðle ile Ýkindinin Ortak Vakti: Öðlenin özel vakti zevalden sonra, ikindinin özel vakti gündüz sonunda kýlacak kadarlýk zaman geçince veya kalýnca gerçekleþir. Bu ikisi arasýndaki vakit, ortaktýr ve bu ortak vakitte, öðle ile ikindi bir arada kýlýnabilir. Ancak, vakit sadece ikindiyi kýlacak kadar darahrsa, önce ikindi, sonra öðle namazý kýlýnýr.
2) Akþam ile Yatsýnýn Ortak Vakti: Akþamýn özel vakti, gurûbtan kýlýnacak kadar zaman geçince, yatsýnýn özel vakti de gece yarýsýna yatsýyý kýlacak kadar zaman kalýnca gerçekleþir. Bu ikisi arasýndaki vakit, ortaktýr ve bu vakitte ikisi birlikte kýlýnabilir.
Bu bakýþ açýsýyla Caferî Mezhebi, iki namazý birleþtirmeyi sürekli bir þekilde tanýmýþ olmaktadýr.
Ýhtiyaç:
a) Cumhur’a göre, hadarda (mukimken) gerçek cem caiz leðildir, sûrî cem yapýlabilir. [118]
San’ânî’nin belirttiðine göre, cem’u takdîm’de büyük bir güçlük vardýr. Namazý bu þekilde kýlanlar, onu âdeta vakti girmeden kýlmýþ olurlar. Bu çeþit, takdim edilen namazlar mantýk, meftýum, umûm veya husus delâletlerinden birine dayanmaz. [119]
b) Nevevî’nin Müslim þerhinde [120] belirttiðine göre, imamlardan bir grup, alýþkanlýk edinmemek kaydýyla hadarda cem’in cevazýna izin vermiþtir. Ýbn Þîrîn, Rebîa, Malikîlerden Eþheb, Hattâbî’nin belirttiðine göre þafiîlerden el-Kaffâlu’1-Kebîr, Ebu Ýshak el-Mervezî, bir grup hadisçi ve Ýbn Þubrume ile Ýbnu’l-Munzir bu görüþtedir. [121]
Hanbelî Mezhebine göre de, hac sýrasýndaki cem’in sebebi, madem ki dua ve hutbe için vakit ayýrmaktýr, öyleyse her ihtiyaç durumunda cem meþru olur; ancak, bunu alýþkanlýk haline getirmemelidir[122]. Fakat hanbelî Ýbn Kudâme, yolculuk, yaðmur, hastalýk ve fýrtýna dýþýndaki sebeplerin cem için özür olmayacaðýný belirtir. [123]
San’ânî’nin belirttiðine göre, Ýbn Abbas’tan rivayet edilen cem’le ilgili hadis [124] bu konuda delil olamaz. Çünkü, takdim veya te’hîr türlerinden biri için belirli deðildir. Sahabe ve tâbi’înden nakledilen eserler de delil olamaz; çünkü bu, içtihada açýk bir konu deðildir. [125]
c) Bazýlarýna göre, hadarda, sûrî cem yapýlabilir. Kurtubî, bunu müstahsen (iyi; görüp tercih etmiþ, malikî Ýbn Mâceþûn, hanefî Tahâvî ve Ýbn Seyyidinnâs da bu görüþü benimsemiþtir. [126]
Bütün bu açýklamalardan ortaya çýkan sonuç þudur: Cem konusunda DM’in en geniþi Hanbelî Mezhebidir, en darý ise Hanefî Mezhebidir. Bu ikisi arasýnda yer alan Malikî Mezhebi birincisine, Þafiî Mezhebi ikincisine yakýndýr. [127]
Mezheplerin sûrî veya gerçek cem konusundaki görüþleri, farz namazý vaktinde kýlma hususunda bazý sýkýntýlý ve zorlu durumlarla karþýlaþan ve bu yüzden namazýný vaktinde kýlma imkânýný kaybeden müslümanlar için zaman zaman uygulama imkâný verir. Sözgelimi ameliyattaki doktor, nöbetteki asker, bekçi ve polis, mesai saatindeki iþçi ve memur, çok önemli bir toplantýdaki ilim adamý gibi çalýþma ve nöbet saatleri iki namaz vaktini kaplayan müslümanlar, önce sûrî cem, sonra da gerçek cem imkânýný gözönüne alarak namazlarýný gönül huzuru içinde kýlabilirler.
3- Cem’in Genel Þartlarý: [128]
Cem’i benimseyen görüþler, namazlarýn bu þekilde kýlýnmasý için, yukarýda açýklanan özel þartlar yanýnda, bazý genel þartlarý da benimsemiþlerdir
[117] Humeynî, age, s. 46-47; Þehhate, Fýkhu'l-îbâdât, s.21.
[118] San'ani, age, c. II, s. 451.
[119] San'ani, age, c. II, s. 452.
[120] c. II, s. 359.
[121] Ýbn Kudâme, age, c. II, s. 278; Begavi, Þerhu's-Sunne, c. IV, s. 199; Seyyid Sabýk, age, c. I, s. 246.
[122] Þeltut-Sayis, age, s. 44.
Ýbn Teymiye'nin belirttiðine göre (Ýbn Teymiye, age, c. I-III, s. 246, 264-265, 272), hastalýk ve yaðmur dolayýsýyla hadarda cem'in meþru kýlýnmasýnýn illeti, sefer, deðil ihtiyaç olduðu için, kýsa yolculuklarda da cem yapýlabilir. Cem, bir ruhsattýr; yaðmur, sefer, hac iþlemi vb. ile kayýtlanamaz.
[123] Ýbn Kudâme, age, c. II, s. 278 .
[124] Müslim, no: 705; Ebu Davud, no: 1211; Timizi, no: 187; Nesai, c. II, s. 451. Sýddýk Hasan Han (er-Ravdatu'n-Nediyye, c. I, s.74), bu hadisin suri cemden söz ettiðini belirtir.
[125] San'ani, age, c. II, s. 451.
[126] San'ani, age, c. II, s. 451.
[127] Þeltut-Sayis, age, s. 40.
[128] Ýbn Kudâme, age, c. II, s. 279-281; Ýbn Teymiye, age, c. I-III, a. 255, 257-258; Cezîrî, Fame, c. I, s. 487-488, 495.