Yapanlar ve uyanlar By: hafiza aise Date: 28 Haziran 2012, 17:16:15
Yapanlar ve uyanlar
Alper Çeker • 63. Sayý / TARÝH
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Baþkaný Deniz Baykal, 06.02.2008 tarihinde parti grubuna hitaben yaptýðý konuþmada, o sýrada Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gündeminde olan Anayasa deðiþikliði tartýþmasý hakkýnda ilgi çekici bir çýkýþ yaptý: "Bu anayasa üzerine yemin ettik. Canan hanýma kýzdýlar ama ettiðimiz yemini yok sayýp yeni bir anayasa yapmak öngörülmemiþtir. Ya kurtuluþ savaþý yaparsýn, yeni bir devlet kurarsýn, ya da ihtilâli yaparsýn, idamý göze alýrsýn, o zaman yeni anayasa yaparsýn! Biz anayasa yapmak için seçilmedik, bu anayasaya uymak için seçildik."
Demek ki seçilmek her zaman yasama yetkisine sahip olmak anlamýna gelmiyor. O halde þu sorunun yanýtlanmasý gerek: Türkiye’de kimler, nasýl yasama yetkisi kullanma hakkýna sahip olabiliyor?
Bu sorunun yanýtý, Deniz Baykal’ýn yukarýda alýntýlanan sözlerinin arka planýnda aranmalýdýr. Bunun için de Cumhuriyet Halk Partisi’nin kuruluþuna gitmemiz gerek.
Cumhuriyet Halk Partisi, kendi köklerini Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti’ne dayandýrýr. 1962 yýlýnda, yani Türkiye’de askerî darbe anayasasýnýn kabulünün hemen ardýndan Cumhuriyet Halk Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi’nin Tarihçesi adlý bir broþür yayýnlamýþtýr. Burada partinin kuruluþu anlatýlýrken, Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti’nin programýnýn iki ana esasa dayandýðý ifade edilir: “a)Yurt bütünlüðünü ve millet baðýmsýzlýðýný gerçekleþtirmek ve bunun için millî kurtuluþ savaþý yapmak. b)Memlekette millî egemenliði hâkim kýlmak.”1
Ýhsan Sungu’nun 1941 yýlýnda Tarih Vesikalarý dergisinde yayýmladýðý Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti’nin Umumî Kongre Beyannamesi’nin ikinci maddesi ise þöyledir: “Camiai Osmaniyenin tamamiyeti ve istiklâli millîmizin temini ve makamý muallâyý hilâfet ve saltanatýn masuniyeti için Kuvayý Milliyeyi âmil ve iradei milliyeyi hâkim kýlmak, esasý kat’îdir.”2 Yani cemiyetin kuruluþ amacý, milli baðýmsýzlýðý ve hilafetin ve saltanatýn korunmasýný (masuniyetini) saðlamaktýr.
Sözü edilen Anadolu Müdafaai Hukuk Cemiyeti bir süre sonra Ankara’da Büyük Millet Meclisi’nin kurulmasýnýn ardýndan, bu çatý altýndaki “Birinci Grup” olarak anýlan fýrkayý oluþturacaktýr. Cemiyetin Ýstanbul ile baðlantýsýný hiçbir zaman koparmadýðý açýktýr, çünkü arþivimizde yer alan 1339 tarihli Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti Nizamname-i Esasi, Madde-i Esasiye, Teþkilat-ý Esasiye Kanunu baþlýklý nizamname, Ýstanbul’da “Hüsnü Tabiat” matbaasýnda basýlmýþtýr. Söz konusu nizamnameyi Mustafa Kemal, “Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Grubu Heyet-i Ýdaresi Namýna Reis” unvanýyla imzalamýþtýr.
Cemiyet bir taraftan Büyük Millet Meclisi’ndeki ikinci grubu tasfiye etmiþ, diðer bir taraftan da “Halk Fýrkasý” adýyla partileþmiþtir. 1924 yýlýnda adýnda “Cumhuriyet” ibaresi bulunan bir muhalefet partisinin (Terakkiperver Cumhuriyet Fýrkasý) kurulacaðý söylentileri üzerine, “Halk Fýrkasý” adýný “Cumhuriyet Halk Fýrkasý” olarak deðiþtirmiþtir.3
Cumhuriyet Halk Fýrkasý’nýn 1923 yýlýnda ilan edilen ilk programý, “Dokuz Umde” adýný taþýyordu. Partinin ana ilkesi “Halkçýlýk”tý ve programda sýnýfsýz bir toplum tasavvuru yer alýyordu. Ýþte 1924 Anayasasý’nýn birinci bölümündeki Esas Hükümler (Ahkâm-ý Esasiye), Cumhuriyet Halk Fýrkasý’nýn parti programýndan baþka bir þey deðildi. 1937 yýlýnda yapýlan anayasa deðiþikliði de, anayasa ve Parti Programý arasýndaki farklarý kapatmak (yani partinin laiklik baþta olmak üzere tüm ilkelerini anayasa maddesi haline getirmek) ve parti ile devleti bütünleþtirmek amacýyla yapýlmýþtý.
Yukarýda sözünü ettiðimiz, 1962 tarihli broþüre dönecek olursak… Bu kitapçýkta Cumhuriyet Halk Partisi’nin geçirdiði evreler anlatýlýrken 27 Mayýs 1960 askerî darbesini izleyen süreç için þu cümleler sarf edilir: “Anayasa ve hukuk dýþý tutum ve davranýþlarý ile meþruluðunu kaybetmiþ bir iktidara karþý, milletçe direnme hakký kullanýlarak yapýlmýþ olan 27 Mayýs 1960 devriminden sonra; memlekette vatandaþ huzur ve refahýný saðlamak ve modern hukuk devletini ve normal demokratik düzeni bütün hukukî ve sosyal temellerile kurmak için, Millî Birlik idaresince yapýlan hazýrlýk ve çalýþmalara katýlma devri.”4
Bu ifadenin tercümesi þudur: Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1959 yýlýnda gerçekleþtirdiði kurultayda kabul edilen “Ýlk Hedefler Beyannamesi”, bir yýl sonra yeni darbe anayasanýn temel ilkeleri olarak kabul edilmiþtir. Bu beyannamede yer alan maddelere bir bakalým: “1. Eþit Muamele, 2. II. Meclis, 3. Anayasa Mahkemesi, 4. Nisbi Temsil Usulü, 5. Yüksek Hakimler Þurasý'nýn kurulmasý, 6. Memurlar Kanunu'nun düzenlenmesi, 7. Baskýdan uzak tutulan bir basýn rejiminin kurulmasý, 8. Üniversite muhtariyeti, 9. Sosyal güven ve sosyal adalet esaslarýnýn teminat altýna alýnmasý, 10. Yüksek Ýktisat Þurasý'nýn kurulmasý.”
Parti, Cumhuriyet Halk Partisi’nin Tarihçesi adlý broþürde darbe anayasasýný oluþturan beyanname maddelerini ima ederek þöyle yazar: “Üçüncü devrede Cumhuriyet Halk Partisi muhalefette bulunduðu 10 sene içinde gerek Kurultaylarýnda, gerek Seçim Beyannamelerinde, gerekse Meclis çalýþmalarýnda vatandaþ hak ve hürriyetini; tarafsýz idareyi; basýn hürriyetini; mahkeme baðýmsýzlýðý ve hâkim teminatýný; Üniversite muhtariyetini; siyasî parti, sendika ve meslekî teþekküllerin kurulma ve çalýþma hürriyetlerini; Meclis murakabesini; seçim eþitliði ve emniyetiyle nisbî temsil sistemini ve plânlý kalkýnmayý savunmuþtur.”5
Oysa kendi milletvekillerinden oluþan bir kadro ile Ýstiklâl Mahkemeleri’ni kuran (yani yasamaya yargý erkini de devreden), Takrir-i Sükûn Kanunu’nu çýkartarak Ýstanbul’daki muhalif gazete ve dergileri kapatan, bu mahkemelerde parti milletvekillerinin kendi yolsuzluklarýný yazan gazetecileri yargýlamalarýný saðlayan, Cenevre Üniversitesi pedagoji profesörü Albert Malche’yi Ýstanbul’a çaðýrýp Darülfünun’un (Ýstanbul Üniversitesi’nin 1933 reformundan önceki adý) özerkliðini kaldýran6, muhalif partiler olan Terakkiperver Cumhuriyet Fýrkasý ve Serbest Cumhuriyet Fýrkasýný kapatan, 1930 ve 1946 seçimlerinde hile yaparak kendisini birinci ilan eden… Cumhuriyet Halk Partisi’nden baþkasý deðildir.
Muhalefetteyken kuvvetler ayrýlýðýný savunan parti, 1931 yýlýna ait programýnda açýkça devlet þeklini kuvvetler birliði esasýna dayandýrmaktaydý: “Devletin esas teþkilâtý: Türk milletinin idare þekli, vahdeti kuva esasýna müstenit olan bugünkü devlet þeklimizdir. Bu þekilde, Büyük Millet Meclisi, millet namýna hakimiyet hakkýný kullanýr; Reisicümhur ve Ýcra Vekilleri Heyeti onun içinden çýkar. Hakimiyet birdir, kayýtsýz, þartsýz milletindir. Devlet teþekküllerinin en muvafýký bu olduðuna Fýrka kanidir.”7
Oysa baþta yaptýðýmýz alýntýda Deniz Baykal, Cumhuriyet Halk Partisi’nin muhalefette olduðu bir meclisin, yasama yetkisini bile kullanmasýna karþý çýkýyordu. Böyle bir meclisin yasama yetkisini kullanmasý fiilen yargý tarafýndan da engellenmektedir.
Deniz Baykal’ýn anayasa deðiþikliði yapabilmek için tarif ettiði koþullar, Cumhuriyet Halk Partisi’nin tek parti diktatörlüðü döneminin koþullarýndan baþkasý deðildir. Cumhuriyet Halk Partisi, o sözlerde atýfta bulunulan savaþý da askerî darbeyi de gerçekleþtirmiþ ve anayasayý yazmýþtýr. Partinin 1931 tarihli programýnda; “Yalnýz bir kaç sene için deðil, istikbale de þamil olan tasavvurlarýmýzýn ana hatlarý burada toplu bir halde yazýlmýþtýr.”8 denmektedir. Ýþte 2000’li yýllardaki siyaseti biçimlendiren mücadele, partinin bu tasavvurlarýnýn günümüze de þamil olmasý amacýný taþýmaktadýr.
Dipnotlar
1. Cumhuriyet Halk Partisi’nin Tarihçesi (Cumhuriyet Halk Partisi Ýstanbul Ýl Ýdare Kurulu, Þevket Ünal Matbaasý, Ýstanbul, 1962) s. 6.
2. Ýhsan Sungu, “Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyetinin Kuruluþuna ait Vesikalar”, Tarih Vesikalarý dergisi, n. 1.
3. Erik Jan Zürcher, Cumhuriyetin Ýlk Yýllarýnda Siyasal Muhalefet Terakkiperver Cumhuriyet Fýrkasý (1924-1925), (Ýletiþim, 2003) s. 84.
4. Cumhuriyet Halk Partisi’nin Tarihçesi, s. 11
5. a.g.e., s. 12.
6. Ekmeleddin Ýhsanoðlu, “Darülfünun” maddesi, Dünden Bugüne Ýstanbul Ansiklopedisi, cilt 2.
7. C.H.F. Nizamnamesi ve Programý (Ankara T.B.M.M. Matbaasý, 1931), s. 30
8. a.g.e., s. 29.