Hedane By: seymanur K Date: 26 Ekim 2011, 18:36:54
HEDANE
Koca karýsýný boþadýðý zaman kendisinden çocuðu varsa yedi yaþýna kadar bakýmý anasýna düþer. Yedi yaþýndan sonra çocuk anne-babasýndan hangisini seçerse muhayyerdir ve ona teslim edilir.
Çocuðun bakýmýný üzerine alan kadýnda yedi þart aranýr.
Þartlar þunlardýr:
1- Akýllý olmak.
2- Hür olmak.
3- Dindar olmak.
4- Ýffetli olmak.
5- Güvenilir olmak.
6- Doðru olmak.
7- Baþka bir kocayla evlenmemiþ olmak.
Bu þartlardan biri eksik olursa hedane sakýt olur.
Hedane; küçük çocuk veya büyük olup deli olan ve yalnýz baþýna iþleri yürütmekten âciz olana bakarak, yararýna olan þeyleri yapmak ve zararlý olan þeyleri ondan defetmek için onunla ilgilenme iþidir.
Koca ile karýsý arasýnda bir ayrýlýk söz konusu olduðu zaman ortada kalan çocuðun zulüm ve yýkýmla karþý karþýya kalmamasý için hedane meþru kýlýnmýþtýr.
Ýslam fýkhýnda, çocuðun bakýmýyla ilgili anlaþmazlýklarý ve çocuðun periþanlýðýna meydan verilmemesi için bir takým kurallar öngörülmüþtür. Bu kurallar dahilinde çocuðun bakým , terbiye ve meþguliyetini alabilecek kiþiler belirtilmiþ ve bunlarýn bu konudaki vazifelerine açýklýk getirilmiþtir.
Erkek karýsýný boþar, boþanan bu kadýn ile kocasýndan yedi yaþýna ulaþamayan kýz ve erkek çocuðu varsa bakýmýnýn annesine verilmesi babaya verilmesinden daha uygundur. Çünkü anne bakým zorluklarýna karþý daha fazla sabýrlý ve þefkat sahibidir.
Hedanenin için delil.
Peygamber (s.a.v.)'e bir kadýn gelir ve þöyle der:
-Ya Rasulallah! Bu çocuðumu karnýmda taþýdým, sütümü verdim, kucaðýmda yetiþtirdim, Fakat babasý beni boþadý ve þimdi de onu benden almak istiyor, bunun üzerine Rasulullah (s.a.v.) þöyle buyurur:
"Baþka koca ile evleninceye kadar, çocuðuna kocandan daha da hak sahihisin. " [1]
Hedanet konusu olan çocuðun annesi vefat eder; veya çocuðun bakýmýný almak istemiyorsa o zaman çocuk anne annesine verilir. Sonra burdan da sorun çýkarsa sýrasý ile baba anneye, kýzkardeþine, teyzesine, halasýna verilir. Çünkü çocuðun bakýmý kadýn iþidir. Kadýn fýtratý çocuðun bakýmýna daha da elveriþlidir. Tabii ki bu arada oluþan masraf ve ücretler çocuðun asýl velisi olan babasýna aittir.
Yukarýda sýraladýðýmýz kadýnlardan hiç biri yoksa o zaman çocuðun bakýmý babasýna düþer, babadan sonra babababasý olan dedeye, kardeþine, amcasýna ve amca oðluna düþer.
Hedanet (çocuðun bakýmý) yedi yaþýna kadar devam eder.
Yedi yaþ ile kötüyü birbirinden ayýrt edebilme çaðý olan temyiz çaðýdýr. Bu çaðda artýk çocuk tuvalete gidebilme, abdest alabilme ve buna benzer iyi iþleri yapabilme çaðýna gelmiþ olur. Bu çaða gelince hedanet zamaný biter. Artýk çocuk bu çaðda anne ve babasýndan hangisini isterse onun yanýnda kalýr.
Ebu Hureyre (r.a.) þöyle rivayet eder: "Rasulullah reþit olan (temyiz caðýnda olan) bir erkek çocuðunu babasý ile annesi arasýnda serbest býraktý.." [2]
Çocuk, yedi yaþýna kadar annesinin yanýnda kalmasý zorunlu, yedi yaþýndan sonra ise anne ve babasýndan hangisini dilerse onun yanýnda kalýr.
Çocuðun bakým ve gözetimini üstlenecek kiþide bulunmasý gereken þartlar:
1- Akýllý olmak. Çocuða yakýnlýk derecesi ne olursa olsun erkek veya kadýndan normal akla sahip olmayan ya da aklý gidip gelen kiþiye hedane (çocuðun bakým ve gözetimi) hakký verilmez. Çünkü hedane bir nevi velayet demektir. Deli veya normal aklýný yitiren kimse velayet hakkýna sahip deðildir.
2- Hür olmak. Hedane görevini üstlenen kiþinin hür olmasý gerekir. Zira köle velayet ve serbestlik hakkýna sahip olmadýðý için çocuðun bakým ve gözetiminde yeterli görevini yapamaz.
3- Müslüman olmak. Müslüman çocuðunu kafir birinin himayesine vermek doðru deðildir. Çünkü çeþitli vesilelerle çocuðu dinden uzaklaþtýrabilir. Ama kafirin çocuðu müslümanýn himasesine verilebilir.
4- Ýffetli, emin (güvenilir) ve doðru olmasý. Çocuðun bakýmýný üstlenecek kiþide bu üç sýfatýn bulunmasý da gerekir. Zira fasýk, emin olunmayan ve davranýþlarýnda doðru olmayan kimseye çocuðun hedanet görevinin verilmesi baþka sorunlarý doðurabilir.
5- Annenin baþka bir koca ile evlenmemiþ olmasý gerekir. Anne bir baþka koca ile evlendiðinde hedanet hakký düþer. Yeni kocasý çocuðun bakýmýný üstlense bile hüküm deðiþmez. Ebu Davud'un yukarýdaki hadisinde Hazreti Peygamber'in bir çocuðun annesine;
"Evlenmediðin sürece çocuðun bakým ve gözetim hakký sana aittir." buyurmasý bunun için delildir. [3] --------------------------------------------------------------------------------
[1] Ebu Davud, 2276.
[2] Tirmizi, 1357.
[3] Kadý Ebu Þuca’, Ðayet’ül-Ýhtisar ve Þerhi , Ravza Yayýnlarý: 490-492.