Hedane

HEDANE

Koca karısını boşadığı zaman kendisinden çocuğu varsa yedi yaşına kadar bakımı anasına düşer. Yedi yaşından sonra çocuk anne-babasından hangisini seçerse muhayyerdir ve ona teslim edilir.

Çocuğun bakımını üzerine alan kadında yedi şart aranır.

Şartlar şunlardır:

1- Akıllı olmak.

2- Hür olmak.

3- Dindar olmak.

4- İffetli olmak.

5- Güvenilir olmak.

6- Doğru olmak.

7- Başka bir kocayla evlenmemiş olmak.

Bu şartlardan biri eksik olursa hedane sakıt olur.

Hedane; küçük çocuk veya büyük olup deli olan ve yalnız başına işleri yürütmekten âciz olana bakarak, yararına olan şeyleri yapmak ve zararlı olan şeyleri ondan defetmek için onunla ilgilenme işidir.

Koca ile karısı arasında bir ayrılık söz konusu olduğu zaman ortada kalan çocuğun zulüm ve yıkımla karşı karşıya kalmaması için hedane meşru kılınmıştır.

İslam fıkhında, çocuğun bakımıyla ilgili anlaşmazlıkları ve çocuğun perişanlığına meydan verilmemesi için bir takım kurallar öngörülmüştür. Bu kurallar dahilinde çocuğun bakım , terbiye ve meşguliyetini alabilecek kişiler belirtilmiş ve bunların bu konudaki vazifelerine açıklık getirilmiştir.

Erkek karısını boşar, boşanan bu kadın ile kocasından yedi yaşına ulaşamayan kız ve erkek çocuğu varsa bakımının annesine verilmesi babaya verilmesinden daha uygundur. Çünkü anne bakım zorluklarına karşı daha fazla sabırlı ve şefkat sahibidir.

Hedanenin için delil.

Peygamber (s.a.v.)'e bir kadın gelir ve şöyle der:

-Ya Rasulallah! Bu çocuğumu karnımda taşıdım, sütümü verdim, kucağımda yetiştirdim, Fakat babası beni boşadı ve şimdi de onu benden almak istiyor, bunun üzerine Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurur:

"Başka koca ile evleninceye kadar, çocuğuna kocandan daha da hak sahihisin. " [1]

Hedanet konusu olan çocuğun annesi vefat eder; veya çocuğun bakımını almak istemiyorsa o zaman çocuk anne annesine verilir. Sonra burdan da sorun çıkarsa sırası ile baba anneye, kızkardeşine, teyzesine, halasına verilir. Çünkü çocuğun bakımı kadın işidir. Kadın fıtratı çocuğun bakımına daha da elverişlidir. Tabii ki bu arada oluşan masraf ve ücretler çocuğun asıl velisi olan babasına aittir.

Yukarıda sıraladığımız kadınlardan hiç biri yoksa o zaman çocuğun bakımı babasına düşer, babadan sonra babababası olan dedeye, kardeşine, amcasına ve amca oğluna düşer.

Hedanet (çocuğun bakımı) yedi yaşına kadar devam eder.

Yedi yaş ile kötüyü birbirinden ayırt edebilme çağı olan temyiz çağıdır. Bu çağda artık çocuk tuvalete gidebilme, abdest alabilme ve buna benzer iyi işleri yapabilme çağına gelmiş olur. Bu çağa gelince hedanet zamanı biter. Artık çocuk bu çağda anne ve babasından hangisini isterse onun yanında kalır.

Ebu Hureyre (r.a.) şöyle rivayet eder: "Rasulullah reşit olan (temyiz cağında olan) bir erkek çocuğunu babası ile annesi arasında serbest bıraktı.." [2]

Çocuk, yedi yaşına kadar annesinin yanında kalması zorunlu, yedi yaşından sonra ise anne ve babasından hangisini dilerse onun yanında kalır.

Çocuğun bakım ve gözetimini üstlenecek kişide bulunması gereken şartlar:

1- Akıllı olmak. Çocuğa yakınlık derecesi ne olursa olsun erkek veya kadından normal akla sahip olmayan ya da aklı gidip gelen kişiye hedane (çocuğun bakım ve gözetimi) hakkı verilmez. Çünkü hedane bir nevi velayet demektir. Deli veya normal aklını yitiren kimse velayet hakkına sahip değildir.

2- Hür olmak. Hedane görevini üstlenen kişinin hür olması gerekir. Zira köle velayet ve serbestlik hakkına sahip olmadığı için çocuğun bakım ve gözetiminde yeterli görevini yapamaz.

3- Müslüman olmak. Müslüman çocuğunu kafir birinin himayesine vermek doğru değildir. Çünkü çeşitli vesilelerle çocuğu dinden uzaklaştırabilir. Ama kafirin çocuğu müslümanın himasesine verilebilir.

4- İffetli, emin (güvenilir) ve doğru olması. Çocuğun bakımını üstlenecek kişide bu üç sıfatın bulunması da gerekir. Zira fasık, emin olunmayan ve davranışlarında doğru olmayan kimseye çocuğun hedanet görevinin verilmesi başka sorunları doğurabilir.

5- Annenin başka bir koca ile evlenmemiş olması gerekir. Anne bir başka koca ile evlendiğinde hedanet hakkı düşer. Yeni kocası çocuğun bakımını üstlense bile hüküm değişmez. Ebu Davud'un yukarıdaki hadisinde Hazreti Peygamber'in bir çocuğun annesine;

"Evlenmediğin sürece çocuğun bakım ve gözetim hakkı sana aittir." buyurması bunun için delildir. [3]

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Ebu Davud, 2276.

[2] Tirmizi, 1357.

[3] Kadı Ebu Şuca’, Ğayet’ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 490-492.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın