Yahudilere Muamele

Yahudilere Muamele

Rasûlullah, Medine Yahudileri ile ilişkilerini dostça sürdürmek için büyük çaba sarfetmiştir. Bunun bir sebebi, onların kitab ehli olmaları ve yeryüzünde Allah'ın hükmünü üstün kılma mücadelesinde Peygamber'i desteklemelerinin umulmasıydı. Diğer bir sebep ise, müslümanlann komşuları olması dolayısıyla, bölgede huzur ve güvenin devam edebilmesinde de bu iyi komşuluğun sürdürülmesine duyulan ihtiyaçtı. Bu gaye ile Rasûlullah Yahudilerle bir anlaşma yaptı. Bu anlaşmaya göre hem müslümanlar hem de Yahudiler, Medine'yi düşmana karşı birlikte savunacaklar ve şehrin güvenliğini tehlikeye sokabilecek şekilde düşmanla yardımlaşmayacaklardı. Her iki halk da Medine devletinin eşit vatandaşları olup, eşit haklar ve imtiyazlardan yararlanacaklardı.

Fakat Yahudiler anlaşmaya uymadılar. Çeşitli yollarla düşmana yardım etmekle kalmadılar, şehir içinde ve dışında Hz. Muhammed ile ashabına karşı entrikalarını da sürdürdüler. Ne zaman düşman Medine'ye saldırsa, Yahudiler onlara her türlü yardımı gösterir, geride düşman kuvvetleriyle işbirliği yaparak müslümanları arkadan vurmaya çalışırlardı. Sürekli tekrarlanan düşmanca hareketleri ve entrikalarına rağmen Rasûlullah müslümanlarla barış içerisinde yaşayabilmeleri İçin Yahudilere her türlü fırsatı tanıdı. Ne var ki onlar, Rasûlullah'a ve onun misyonuna olan düşmanlık ve kinlerini hiçbir zaman terketmediler. Herhangi bir Yahudi kabilesinin açık bir biçimde anlaşmayı ihlâl ederek düşmanla işbirliği yapabileceği ve müslümanlara karşı fiilen savaşabileceği gibi benzer durumlarda gereken tedbirler hemen alınırdı. Tabiî bunlar İslâm devletinin bütünlük ve güvenliğinin korunmasına yönelikti. Bedir savaşında Benî Kaynuka hainlik etmiş ve bu olaydan pişmanlık da duymamıştı. Bundan dolayı Medine'den sürgün edildiler. Uhud savaşı sırasmda Benî Nadîr düşmanla aktif bir biçimde işbirliği yapmaktaydı. Onlara anlaşmanın getirdiği yükümlülükler hatırlatıldığında Rasûlullah'i öldürme teşebbüsünde bulundular. Bunun üzerine onlar da Medine'den uzaklaştırıldılar.

Gerçekte, Rasûlullah onlara karşı son derecede âlicenap ve merhametliydi. Oysa günün geçerli uygulamalarına ve Yahudi şeriatına göre bu suç, yetişkin erkeklerin öldürülmesini, kadınların da câriye yapılmasını gerektiriyordu. Rasûlullah onlara şefkatle davranmış ve hayatlarını bağışlamıştı. Medine'nin son Yahudi kabilesi Benî Kureyza Ahzab (Hendek) savaşında düşmanla ittifak kurmuştu. Onlar, yaptıklarının cezasını Rasûlullah'in değil de, eski dostları Sa'd b. Mu'âz'ın kararlaştırmasını istediler. Mu'âz da onların

âkibetlerini Tevrat'a göre belirledi: Erkeklerin öldürülmesini, kadın ve çocukların köle yapılmasını, mallarının da müslümanlar arasında paylaştırılmasını hükme bağladı. (Buhari ve Müslim).

Hayber Yahudileri özellikle Benî Nadîr'in kendi topraklarına yerleşmesinden sonra, düşmanla birlik olup entrikalar çevirmekteydi. Mağlubiyetlerinden sonra, Rasûlullah'dan Hayber'de kalmalarına, topraklarını işlemelerine izin vermesini rica ettiler. Karşılığında da ürünlerin yarısını vermeyi teklif ettiler. Rasûlullah onlara merhamet edip, tekliflerini kabul etti ve topraklarında kalmalarına izin verdi.

Bu olaylar açıkça Rasûlullah'in Medine ve diğer bölgelerdeki Yahudilere özel bir ayrıcalık verdiğini gösterir. Çünkü onlar kitab ehliydiler ve müslümanlar nezdinde önemli bir itibarları vardı. "Onlar barışçı insanlar olarak kaldıkları sürece herhangi bir çatışma olmamıştır. Bütün dinî, hukukî ve ekonomik olaylarda özerklikten faydalanmışlar ve başarılı olup zenginleşmişlerdir." (Muhammed Hami-dullah, Muhammad Rasulullah, Karaçi, 1979, sh. 95).

Hz. Peygamber'in düşmanlarını da kapsamak üzere bütün insanlara karşı merhametinin yoğunluğu yukarıda gösterildiği gibi O'nun yüce davranışlarından anlaşılabilir. Bu durum Kurân'ın esirlerle ilgili olarak ortaya koyduğu prensiplerde de görülmektedir. Bütün bunlar, mağlup edilen savaşçı erkeklerin Öldürülmelerinin veya kadın ve çocuklarıyla birlikte köle yapılmalarının genel bir uygulama haline geldiği bir zamanda olmuştur.

Bu şartlar altında İslâm, esirlere muamele konusunda en insanî hukuka sahiptir. Bu hukuk, düşman tarafından tutsak edilmişlerin kurtarılabilmesi için lüzumlu tedbirlerin alınmasını, müslümanların (ve İslâm devletinin) vazifesi kılmıştır. Bu noktada zekâttan elde edilen gelirin bir bölümünün, kölelerin hürriyetlerine kavuşturulması işine ayrılması Kur'ânî bir emirdir: "Zekâtlar, Allah'tan bir farz olarak yoksullara, düşkünlere, onu toplayan memurlara, kalpleri müslümanlığa ısındınlacaklara verilir; kölelerin, borçluların, Allah yolunda olanların ve yolda kalanların uğrunda sarfedi-lir. Allah bilendir, hakîmdir." (9: 60). Yine Kur'ân müslümanlara şunları öğütler: ".. .Asıl iyilik, o (kimsenin iyiliği)dir ki, Allah'a, ahi-ret gününe, meleklere, Kitab'a ve peygamberlere inandı; O'nun rızâsı için yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, düşkünlere ve boyunduruk altında bulunan (köle ve esir)lere mal verdi; namazı kıldı, zekâtı verdi. Andlaşma yaptıkları zaman andlaşmalannı yerine getirenler; sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabredenler; işte doğru olanlar onlardır, (Allah'ın azabından) korunanlar da onlardır." (2: 177). (Daha fazla bilgi için bkz.: Sîret Ansiklopedisi, c. I, "Savaş siyaseti, kanunları, esirler ve af' kısımları, sh. 420, 429, 625).

Kölelerin azad edilmesi iki şekilde mümkün olur. Birinci şekilde, köle sahibiyle bir anlaşma yapar. Bu anlaşmaya göre, gereken parayı sahibine ödediği takdirde hürriyetine kavuşabilecektir. İşte bu durumdaki köleye gereken para yardım olarak verilir. İkinci şekilde, İslâm devleti kendi başına kölenin ücretini Öder ve onu azad eder. Birinci şekil genel bir kabul görmesine rağmen, ikincisinde görüş ayrılıkları vardır. Hz. Ali, Sa'id b. Cübeyr, Leys, Sevrî, İbrahim Nehâî, Şa'bî, Muhammed b. Sirîn, Hanefiler ve Şafiîler bunu gayri meşru sayarken, İbni Abbas, Hasan Basri, Mâlik, Ahmed ve Ebû Sevr devletin böyle bir fondan yapacağı harcamayı meşru kabul ederler.

İnsanların köle azad etmesini teşvik eden bir çok hadis vardır. Ebû Hureyre Rasûlullah'in şu sözünü nakleder: "Her kim müslü-man bir köleyi âzad ederse Allah, onun her uzvuna karşılık, âzad edenin bir uzvunu cehennem ateşinden korur." (Buhari). Ebû Zer, Rasûlullah'a "hangi ibadet en faziletlidir?" diye sorduğunu: "Allah'a iman ve Allah yolunda cihad." buyurduğunu, bu defa kendisinin "hangi esir veya köleyi âzadlamak en faziletlidir?" diye sorduğunu belirtir. Ve bunun üzerine Rasûlullah'in de: "Pahası yüksek ve sahibi yanında rağbeti çok olan." buyurduğunu nakleder. (Buhari). Ebû Musa da Rasûlullah'in; "Esirleri serbest bırakınız." buyurduğunu rivayet etmiştir. (Buhari). Müslüman esirlerin düşman esaretinden kurtarılabilmesi için diyetlerinin devlet hazinesinden ödenmesi (9: 60) veya İslâm devletinin esir aldığı düşmanlarla değiştirilmesi hükümleri Rasûlullah'in bu hadisinden çıkarılmıştır.

Para vererek köle âzad etmenin Rasûlullah tarafından yapılmış bir örneği yoktur. Ancak bir defasında güzel bir düşman kadınını, Kureyşlilerce esir edilmiş bazı müslümanlarla değiştirmişti. Kadın Benî Fezare seferinde ele geçirilmişti ve bu kabiledendi. Arabistan'ın en güzel kadını olarak tanınırdı. (Taberi).

Müslümanların elegeçirdikleri esirler konusunda Kur'ân'da açık emirler vardır. Muhammed sûresinde yer alan âyette şöyle belirtilir: "(Savaşta) inkâr edenlerle karşılaştığınız zaman hemen boyunlarını vurun. Nihayet onları iyice vurup sindirince bağı sıkıca bağlayın (onları esir alın). Ondan sonra artık ya lütfedip bırakır ya da fidye alırsınız..." (47: 4). Enfâl sûresinde de şunları okuruz: "Yeryüzünde ağır bas(ıp küfrün belini iyice kır)ıncaya kadar hiçbir peygambere esirler sahibi olmak yakışmaz..." (8: 67).

Aşağıdaki temel hususlar müslüman fâkihlerce sözkonusu âyetlerden çıkarılmıştır:

1- Savaşın esas gayesi düşmanın askerî kudretini yoketmektir. Böylece onun savaşma gücü azalacak ve teslim olacaktır. Sonuçta savaş sona erdirilebilecektir. İslâm ordusu hiçbir şart altında bu gayeyi gözden kaçırmamalı,- dikkatini düşman askerlerini ele geçirme üzerinde yoğunlaştırmalıdır. Düşmanın bütün savaşma gücü yokedilip, savaş meydanında savaşan bir tek insan bile kalmadıktan sonra, sıra esirlerin gözetilmesine gelmelidir.

2- Müslümanlara, esirlerine ya merhamet göstermeleri ya da onları serbest bırakmaları söylenir. İlk kısımdaki merhametin birinci anlamı, onlara esaretleri boyunca şefkatle ve nezaketle muamele edilmesidir. İkinci manası, öldürülmeleri veya ömürleri boyunca esir olmaları yerine müslümanlara köle olarak dağıtılmalarıdır. Üçüncü durumda zımmî olarak kabul edilirler ve cizye ödemeleri gerekir. Son olarak, "merhamet" kelimesi herhangi bir ödeme yapılmaksızın esirlerin serbest bırakılması manasına da gelir. Kölelerin belirli bir karşılığa göre serbest bırakılmasında üç yol izlenebilir: Birincisi, belirli miktarda para ödenerek, ikincisinde, esirlerin bazı hizmetleri yerine getirmeleri şartıyla, son şekilde ise düşmanın esir aldığı müslümanlarla değiştirilerek.

Rasûlullah ve ashabı bu muhtelif yollardan her birini zaman ve mekâna göre farklı olaylarda uygulamışlardır.

3- Yukarıda sözü edilen "merhametli mua-mele"nin ilk İcabı, esirlerin tutsaklıkları süresince yiyecek ve giyeceğinden, hasta veya yaralı iseler sağlık durumlarından devletin mesul olmasıdır. İslâm fıkhı esaret altındakilerin aç-açık bırakılmalarına, korkutulup dövülmelerine müsaade etmez. Aksine, müslümanlarm onlara şefkat ve merhametle muamele etmeleri öğütlenir. Bedir savaşında elegeçirilen esirlerin sahabe arasında paylaştırıldığı ve onlara iyi davr...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın