Seba Halkı

SEBA HALKI (SEB'ELİLER)

Sebe halkı, M.Ö. birinci bin yılın başlangıcında güç ve kuvvet kazanarak belli bir refah seviyesine ulaştılar. Hz. Davud ve Hz. Süleyman'ın hükümdarlıklarında güçlerini artırdılar. Ziraat ve ticarette ileri gittiler, bilgilerini çevrelerinde kendi faydalan için uygulamak suretiyle kültür ve medeniyetlerini büyük ölçüde zenginleştirdiler. Sulama kanalları açtılar. Bu kanalları düzenli beslemek için dağlar arasında barajlar inşa ettiler. Memleketleri boydan boya sonsuz bir bahçe görüntüsü içindeydi. Meskenleri birbirinden çok uzak olmazdı; orada bir yerleşim mahallinin sınırı, diğer mahallin görünmeye başladığı yerdi. Fakat onlar bunca nîmet karşısında ''itaat ve şükran yerine, itaatsizliğe ve nankörlüğe saptıklarından" tamamen sel afetiyle helak edildiler.

Kur'ân, Sebe halkının refahını ve helak edilişini şu ifadelerle tasvir etmektedir: "Andol-sun Sebe' (oğulların)ın oturdukları yerlerde de bir ibret vardır: (O meskenler), sağdan soldan iki bahçe (ile çevrili idi. Onlara): 'Rabbi-nizin nimetinde yiyin de O'na şükredin! Hoş (bir) memleket ve çok bağışlayan Rab! (denilmişti). Ama (şükürden) yüz çevirdiler; bu yüzden üzerlerine Arım selini gönderdik; onların iki bahçesini, buruk yemişli, acı ılgınlı ve içinde biraz da sedir ağacı bulunan iki bahçeye çevirdik. Nankörlük ettiklerinden ötürü onları böyle cezalandırdık. Biz nankörden başkasını cezalandırır mıyız!? Onlarla, içinde bereketler yarattığımız memleketler arasında, (birinden diğeri) görünen şehirler varettik ve bunlar arasında yürümeyi takdir ettik: 'Oralarda geceleri, gündüzleri (ne zaman isterseniz) korkusuzca gezin, (dolaşın)' (dedik). 'Rabbimiz! Seferlerimizin arasını uzaklaştır (şehirlerimiz birbirine çok yakın, bunların arasını uzat da daha uzun mesafelere gidelim).' dediler ve kendilerine zulmettiler. Biz de onları, (insanlar arasında söylenen) efsanelere çevirdik. Ve onları darmadağın ettik. Şüphesiz bunda, sabreden ve şükreden kimseler için ibretler vardır. Andolsun ki İblis, onlar hakkındaki zannım doğru çıkardı; inananlardan bir topluluk dışında (hepsi) ona uydular. Oysa onun (İblis'in) Onlar üzerinde bir nüfuzu yoktu. Ancak ahirete inanan kimseleri, şüphe içinde kalandan (ayırdedip) bilelim diye (ona bu fırsatı verdik). Rabb'in, herşeyi korumaktadır." (34: 15-21).

Kur'ân'ın bu âyetleri, Sebe' halkının hayat tarzı ve geleneklerine geniş ölçüde ışık tutmaktadır. Sözkonusu âyetlerden çıkarılacak sonuçlar şöyle sıralanabilir:

1- Sebe' halkı, ziraatini geliştirmek için sulamadan azamî derecede faydalanmıştır.

O kadar ki, bütün Sebe' yurdu bir gibi idi. Halk nerede dursa, sağırJa ve solunda bahçeleri ve fidanlıkları edebilirdi.

2- Refah seviyeleri çok yüksekti. Yemen ile Suriye arasındaki bütün bölge yun edinilmişti ve bu iki mesafe arasında^ yolculuk, yerleşim alanlarının içinden geçerdi.

3- Fakat onların üzerine azâb geldiğince her yönden o kadar darmadağın olduUtf ki, artık onların bu dağınıklığı herkes tarafından bilinir oldu. "Bugün bile bir topluluğun tamamen bahsetmek isteseler Sebe halkını misal gösterirler. Allah nimetlerini çektiği zaman, muhtelif Sebe yurtlarından ayrılıp Arabistan'ın başka bölgelerine göç etmeye başladılar- °enı Gassân Ürdün ve Suriye'ye, Evs ve Hazrec Yesrib'e (Medine'ye) ve Huzaa da Cidde yakınlarındaki Tihame'ye yerleşti. Ezd kabilesi Uman'a, Benî Lahm, Cüzam ve Kinde kabileleri de başka yerlere göç ettmek üzere yurtlarını terk etmek zorunda kaldılar. Böylece Sebe' halkı bir millet olmaktan çıktı ve sadece bir efsane oldu."

4- "Setin (barajın) yıkılmasından sonra meydana gelen sel sonucu bütün ülke harap oldu. Sebelilerin dağların arasına setler inşa ederek kazdıkları kanallar yıkıldı ve bütün sulama sistemi bozuldu- Bunun sonucu, daha önceden bir bahçe gibi olan ülke yabanî bitkilerin ormanı hâline geldi. Orada sedir çalılarının küçük erik şeklindeki meyvesinden başka yenilir" bitki kalmadı." (The Meaning of the Qur'an, c. X, sh. 220-221).

5- Tarihî kayıtlar, Seba (Sebe) güneybatı Arabistan'da yer aldığın' seviyesinin en üst seviyeye ulaştığı devirde (yani M.Ö. birinci bin yılda) sadece Yemen'i değil, aynı zamanda Hadramut ve Mahran bölgesinin büyük bir kısmım, ve muhtemelen şimdiki Habeşistan'ın ekseriyetini sınırlarına dahil ettiğini göstermektedir. Sebe'liler, başşehirleri Ma'rib in civarında, asırlar boyunca fevkalâde baraj, bent ve kanal sistemi kurmuşlardır ki, sistem bugüne kadar gelen kalıntılarıyla tarihte meşhur olmuştur. Arabistan'da dillere destan olan Sebe' ülkesinin refahı, bu büyük barajlar ve sulama sistemlerinden ileri geliyordu. Coğrafyacı el-Hemdanî'ye göre (öl. 334/H) bölge, doğuya doğru Rubülhâli sınırlarındaki Sayhad Çölüne kadar yayılmış olan bu barajlar sistemiyle sulanırdı. Memleketin faal gelişme durumu, halkının yoğun ticarî faaliyetine ve onların "baharat yo-lu"nu kontrol etmelerine de yansımıştı ki, bu yol Ma'rib'ten kuzeye doğru Mekke, Medine ve Suriye'ye ve doğuya doğru Arap Denizi kıyısındaki Zafar'a uzanırdı. Böylece Hindistan ve Çin'den gelen deniz yollarıyla birleşirdi.

Baraj Seli (Seyl el-arim)'nin tarihi kesin olarak tesit edilememiştir. Fakat Ma'rib barajının ilk yanlışının en çok muhtemel olan döneminin, Hıristiyanlık devrinin ikinci asrı olduğu görülmektedir. Sebe' Krallığı geniş ölçüde tahrip oldu ve halkı bütün Arap yanmadasına dağıldı. Bunun sonucu olarak, meydana çıkmaktadır ki, baraj ve bent sistemi bir ölçüde tamir edildi, fakat ülke Önceki refahına bir daha kavuşamadı. İslâm'ın zuhurundan yaklaşık otuz yıl Önce büyük baraj tamamen ve nihaî olarak çöktü.

6- Kur'ân'da ya da sahih hadislerde, Ma'rib Barajı'nın nihaî çöküşünden hemen önce (yani Hristiyanlık çağının altıncı asrında) Sebe halkının ne tarzda bir günah işlediği konusunda bize belirli bir şey söylenmemektedir. Sebe'nin ve onun bir âfet sonucu inkırazının kıssası eski Arabistan'da bir mesel haline geldiği hakikati gözönüne alındığında, onun Kur'ân'da ifade edilmesi büyük bir ihtimalle, daha önce Hz. Süleyman'ın ölümü kıssasında olduğu gibi manevî bir desteği haizdir. Çünkü her iki kıssa, Kur'ân diliyle takdim ediliş şekliyle, insanın bütün kudret ve başarısının mahiyet itibariyle kısa ömürlü olduğunu mecaz yoluyla ifade etmektedir." (Muhammed Esed, The Message ofthe Qur'an, sh. 658).

Sebe (Seba) halkı üzerinde yorumda bulunurken Mevlana Ebu'l-A'la Mevdudi şöyle demektedir: "Tarih, antik devirde Sebe'liler arasında sadece bir tek Allah'a ibadet eden küçük bir topluluğun yaşadığını göstermektedir. Yemen harabelerinde modern arkeolojik araştırmalar neticesinde meydana çıkarılan kitabeler, bu küçük unsurun varlığına işaret etmektedir. Takriben M.Ö. 650 dönemine ait bazı kitabeler, Sebe' krallığı içinde zu-semevi veya zû-semâvi'ye (yani Rabb es-Sema': Göklerin Rabbi) dua için ayrılmış mabetler bulunduğunu söylemektedir. Bazı yerlerde bu İlâh, Meliken zu-semavi (Göklerin mâliki olan kral) şeklinde ifade edilmiştir. Sebe'lilerin bu kalıntıları Yemen'de asırlarca varolmaya devam etmiştir. Nitekim milâdi 378 yılına ait bir kitabede de, İlâh zu-semavi (bu mabet, ilah zu semavi'ye aittir) ifadesi bulunmuştur. Milâdi 465 tarihli bir kitabede şöyle bir ifade yer alır: Bi-nasr ve rıza iîah-in be'i semin ve ardin (yani, göklerin ve yerin sahibi olan ilahın yardım ve rızasıyla). Milâdi 458 tarihli döneme ait başka bir kitabede de Rahman kelimesi, bi-nza Rahmanen (yani, Rahman'ın rızasıyla) şeklinde kullanılmaktadır.

İnsanlar Allah'a itaat etmek istediklerinde, İblisin onları Allah'a isyan yoluna zorla sevk etme gücü yoktur. Allah sadece ona, kendileri Allah'a isyan yolunu seçmek isteyen kimseleri saptırma, kandırma ve aldatma yetkisi vermiştir. Ahirette inananlar, onunla ilgili şüphe duyanlardan ayrılsın diye İblise bu iğfal etme fırsatı verilmiştir.

Başka bir ifadeyle bu İlâhî beyan, bu dünyada âhirete imandan başka hiçbir şeyin, insanın Doğru Yol'a bağlılığım temin edemeyeceğini kesin olarak ortaya koymaktadır. Bir insan eğer ölümünden sonra tekrar dirileceğine ve Allah huzurunda amellerinin hesabım vereceğine inanmazsa, tabiî ki o doğru yoldan sapacaktır. Çünkü o hiçbir zaman kendisinde, Doğru Yol'a bağlanmasını sağlayacak sorumluluk duygusunu geli süremeyecektir. İşte bu yüzden şeytanın insanı saptırmak için kullandığı en önemli araç, onu âhiretten gafil yapmaktır. Bu şeytanî hileden kendisini kurtaran bir kimse, asla bu geçici dünyanın çıkarları için gerçek ve ebedî dünyanın nimetlerini feda etmez. Aksine, her kim şeytanın kötü tesiri altında kalarak âhireti inkâr ederse, ya da en azından onun hakkında şüphe taşırsa o, bu dünyada yapılmakta olan peşin alışverişten, bunun daha sonraki bir hayatta kayba sebep olacağını anlamış ve kavramış olsa bile, vaz-geçirilmez. Bu dünyada kim doğru yoldan sapmışsa, ya ahireti inkâr ettiği için, ya da ondan şüphe içinde olduğu için sapmıştır. Kim de doğru yola tâbi olmuşsa, doğru ve salih amelleri âhirete olan imanından kaynaklandığı için böyle davranmıştır.

Kur'ân'da Sebe'lilerin tarihine yapılan telmihleri tam olarak anlamak için, bu halk hakkında diğer tarihî kaynaklar yoluyla elde edilen bilgileri de gözönünde bulundurmak lâzımdır.

Tarihte Sebe, büyük kabileleri de içine alan büyük bir Güney Arabistan kavmiydi. İmam Ahmed, İbni Ebi Hatem, îbni Abdülberr ve Tirmizî'nin Hz. Peygamber'den rivayetlerine göre, Sebe' (Seba') bir Arabın ismi olup, onun neslindep Arabistan'ın şu kabileleri çıkmıştır: Kinde, Hhnyer, Ezd, Eşariyyin, Mez-hic, Enmar (iki kolu ile birlikte Kes'am ve Becile), 'Amile, Cüzam, Lahm ve Gassan.

Eski çağlardan beri bu Arap kavmi bütün dünyaca bilinirdi. MÖ. 2500 yılma ait Ur kitabelerinde bu k...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın