Korku Makamının Şerhi

Şeyhimiz Ebu Muhammed (ra) şöyle derdi: Bidat ehlinin tamamı, sultana isyan etmeyi, ümmete kılıç çekmeyi savunur ve imamları küfürle itham ederler. Hiç kuşku yok ki korkunun bu üçünGÜ-şekli, korkunun sınırlarının aşılmasında görülen en zararlı yaklaşımdır. Çünkü bu, Allah Teala´nm koyduğu sınırları ve O´nun emirlerini çiğnemektir. Allah Teala herşey için belli bir ölçü koymuştur. Her kim Allah´ın koyduğu sınırları çiğnerse, kendine zulmetmiş olur. Rica ve ümitte samimiyet göstererek korkunun bunlarla dengelenmesi, Allah Teala´yı hakkıyla bilmenin gereklerindendir.

Bir şeyin sınırlarını aşmak, onda eksik davranmak gibidir. Mümin, gerçek anlamda korku ile ümit arasındaki dengeyi kuran insandır. Kişiyi ölüme götürebilecek veya aklını başından alabilecek derecedeki bir korku, Allah Teala´nm rahmetinden ümit kesmekten daha hayırlıdır. Çünkü ikincisi, ilmi silmekte, makamı bitirmekte ve kişiyi büyük bir günaha itmektedir.

Korkunun ilk iki makamında keşfe dair ne ilim, ne de müşahede mevcut değildir. Bu iki makamda ortaya çıkan, sadece vecdin şiddetidir. Kişi, bu tür bir korkunun acısıyla hayatını veya aklını kaybedebilmektedir. Ancak kul açısından her ikisi de Kureb ehlinin (=keder ehli) özellikle de meleklerin korkusu mesabesindedir. Çünkü onlar, ruhanilerin yakın kılınanları gibi makamlarda intikal edemezler. Bu hususta şöyle bir haber nakledilmiştir: Kureb ehli meleklerden yaşayan insanlar kadar bir topluluk her gün Arş´m altından çıkarlar.

Bunlar Allah Teala´yı görme şevkiyle kaygılanan ve kederler tarafından horlanan meleklerdir. Hepsi de yüceler yücesi Allah´a nazar etmek istemektedir. Ama O Kerim´in simasının nurları, bu melekleri yakar. Zavallı melekler, lambaya düşen kelebekler misali yanarak kavrulurlar. Ama ertesi gün yine aynı sayıda melek, aynı gaye ile Arşin altından çıkar. Bunların çabalan," Kıyamet´e dek sürer. Herbiri, gökleri ve yeri bir avucunda toplayabilecek kadar büyük olan bu melekler O´nun kudretinde silinip giderler.

Melekler müminler gibi makamdan makama intikal edemezler. Her melek için belli bir makam vardır ve bu makamdan başka bir makama geçemez. Ancak bulundukları makamdan Kıyamet´e dek sonsuz güç ve destek alırlar. Bu^güç, insanların tümünün aldığından çok daha fazladır, O-üçi´eri korkularına tahammül ederken korkutucu olan Allah Teala´nm sıfatının müşahedesinde de korku ve ´sıfatları sebat eder. Aşırı derecedeki bu korkuları, onları ölüme götürdüğü halde tamamen de öldürmez. Çünkü onlar, özel güçlere sahiptirler ve ahirette belirlenmiş olan belli ecellerine kadar da ölümden korunmuşlardır. Kimi aklını kaybederken, kimi de kalpten ah ü vah edebilir. Kimisi de divanelikleri içinde feryad eder. Kıyamet gününe kadar da canları tehlikeye düşmez. Aralarında bazı melekler vardır ki öyle bir korkuyla korkmuştur ki Kıyamet gününe dek bir daha o korkuya yüzünü çevirmediği gibi aklı da bir daha o noktaya dönmez. İçlerinde öyle feryad edenler vardır ki, bu feryatları Sur5 a üfurüleceği ana kadar devam eder.

Meleklerden birçoğu Melik ve Cebbar olan Allah Teala´mn kelamını işittikleri anda şoka girerler. Kalplerindeki ürperti sona erdiğinde Allah Teala´ya daha yakın perdelerden bakan ve daha yüksek mertebelerde yeralan ruhani meleklere, mesela Cebrail, İsrafil ve Mikail´e (as) ´Rabbiniz ne buyurdu?´ diye sorarlar. Muhabbet ve ün-siyet sahibi olan ve nazar ve metanet sahibi bulunan bu melekler de, ´Hakkı buyurdu, muhakkak ki O çok Yüce ve en Büyük´tür´ derler.

Korku sahibi bu meleklerin benzerleri, ihlaslı müminler arasında da mevcuttur. Allah Teala onlar hakkında şöyle buyurmuştur: "İşte onlar için bilinen bir rızık vardır". (Saffat/41) Alimler arasında güçlü olanlar, basiret ve metanet sahipleri olarak ecirleri hesapsız verilen sabır sahipleri gibidirler.

Yakin sahiplerinin alimleri ise, yakin makamları arasında bu makamların hükümlerine göre sürekli yer değiştirir, korku makamından rica makamına geçerler. Onlar bu makamlarda da gereken hükümleri yerine getirdikleri zaman, daha üstteki rica makamına yükseltilirler. Yükseldikleri rica makamı, daha önce bulundukları rica makamından daha hayırlıdır. Kimi zaman da bir korku halinden daha değerli ve üstün olan başka bir korku haline yükselirler. Sonra korku makamlarından iştiyak ve arzulama haline intikal ederler.

Titreme ve yanma hallerinden huzur ve zillet haline geçerler. Endişe halinden ünsiyet ve kaynaşma haline yükselirler. Uzaklık, yalnızlık ve korku halinden rıza, muhabbet ve ümit haline intikal ederler. Bu, onların kendi makamında durup kalanlara üstünlüğüdür. Avamdan ve kendi içine kapanıp kalan, kendi gölgesiyle yetinerek daha uzun gölgeleri aramayanlar üstün makamlara yükseltilmezler.

Müminler arasında korku sahibi olanlar, meleklerin kurubileri yani kederlileri gibidirler. Muhibban zümresinden rica ehli olanlar da, mukarrebun zümresinin ruhanileri gibidirler. Rica ve ümidin esası ve üstünlük sebebi Allah Teala´yı hakkıyla bilenler nezdinde-dir. Ricanın yüceliği, korkunun yüceliğine eşitlenir ve bünyeyi dengede tutarak iki makam arasında itidale hükmeder.

Bu noktaya ulaşanların kalplerinde, korkutucu sıfatlardan herhangi birinin müşahede etmeleri halinde korkudan hiç bir iz belir-mez ki onun karşısında ricanın yüceliğinden bir iz ortaya çıkmasın.

Bu da latif ahlakın en bariz esaslarından biri olup onları rahatlatır. Kalplerine hiçbir korku hissi gelmez ki onun karşısında bir rica eseri doğmasın. Onlar da buna yaslanırlar. Böylelikle sıfatları dengelenir ve Zat-ı İlahi´nin kemalinden dolayı O´nun sıfatlarının tezahürlerinden herhangi birini gördüklerinde makamları da itidal kazanır.

Böylelikle kalpleri de, korku ile rica arasında adil bir terazinin dili, ya da bir sıfatın müşahedesi karşısında iki kanadı arasında dengeyle uçan bir kuş gibi olurlar. Bela ve nimetin zuhuru halinde gereken davranış korku ve ricayı birlikte yüklenmektir. Sonunda ümit korkuya hakim olacak ve her ikisi kalbin genişlik ve kudretine taşarak orada kaybolacaklardır. Çünkü kalp, güçlüyle güçlü, genişlikle geniş ve kudretli ile kadirdir.

Tasa, her iki manadan da ayrılır ve münferidin müşahedesine vakıf olur. Ona hükmeden de kendisini müfred kılan husustur. Bu meyanda Allah Resulü´nün (sav) şu buyruğu zikredilebilir: "Alla-hım, Seninle güçlenir, Senin sayende söyler ve Senin verdiğin güçle hücum ederim".[63] Şehadeti yüce ve ilmi engin olan Allah Resulü (sav) başka bir duasında da şöyle demektedir: "Allahım, Sana Sen´den sığınırım".[64]

Bunun bir benzeri de şu ifadesidir: "Allah dışında herşey batıldır[65]Bunlar, beka makamındaki bir insanın vecdlerinin ifadesidir. Fena, Baki ve Muğni olan Allah Teala´mn buyruğunun işitilmesine o noktada engel olmuştur: "(Arzın) üstündeki herşey fanidir. Rabbinin Zatı ise bakidir". (Rahman/26) Bu meyanda çok meşhur olan Kudsi bir hadis de şöyledir: "Semam ve arzım Bana dar geldi. Beni sadece şükreden, yumuşak ve hoşgörülü kulumun kalbi içine alabildi".

Yukarıda özetle anlattıklarımızı ve sembolik olarak ifade ettiklerimizi açıklayıp şerhetmek uygun düşmez. Selef ulemasından bir zat şöyle demiştir: Mümine giydirilebilecek en güzel elbise, huşu içinde sükunet, boyun eğiş içinde zillet elbisesidir. Bunlar korkunun iki halidir. Bu elbise peygamberlerin, özellikle de evliyanın alimlerinin elbisesidir.

Lokman (as) oğluna öğütte bulunarak şöyle demiştir: "Ey oğlum, Allah Teala´dan öyle bir korkuyla kork ki, bu korkuna rağmen O´nun rahmetinden ümidini kesme. O´ndan öyle bir rica ile ümit-var ol ki bu ümidine rağmen O´nun tuzağından emin olma".

Daha sonra bunu tefsir ederek şöyle demiştir: "Mümin, iki kalpli gibidir. Bunlardan biriyle korkarken diğeriyle ümit eder". Bunun anlamı şudur: Mümin, iki müşahedesinden kaynaklanan iki sıfat sahibi gibidir. el-Mümin, el-Evvel ve eş-Şahid sıfatlarını taşıyan yüce Allah da, tutup kavrama, ezme, izzet ve intikam alma gibi korkutucu sıfatlara sahiptir.

Kul, iman ettiği Rabbinde bu gibi sıfatlara şahit olduğunda, O´nu bu tür sıfatlarla bildiği ve bu sıfatlar kendisine tecelli ettiğinde O´ndan korkar. Ama bilinen birşey daha vardır ki o da, kendisine ülfet duyulan Allah Teala´nm kerem, yumuşaklık, merhamet ve lütuf gibi sıfatlara da sahip olduğudur. Kalp, O´nun bu sıfatlarına şahit olduğu zaman da ricacı ve ümitvâr olur.

Sonuç itibarıyla O´nun korkutucu ve ümitlendirici sıfatlarını müşahedesinden dolayı hem korku, hem de ümit sahibi olur. Netice itibarıyla iki kalpli gibi olur ve biriyle korkarken, diğeriyle rica ve ümit sahibi olur. Aslında her ikisi de tek bir kalpte bulunan iki şahitlikten ibarettir. Çünkü bu ikisi tek bir kalbin iki ayrı makamıdır. Zira o, tek bir korkutucu ve tek bir ümitlendiriciye iman etmektedir. Lokman´m (as) öğüdünün açıklaması da budur. Yakin sahibi müminin sıfatı da böyle olmalıdır. Şu var ki korku sahibi, bu halin kendisine baskın çıkmasından dolayı korku ehli olarak vasfedilir. Çünkü korkuya dair müşahedesi daha güçlüdür. Rica da onun makamında mevcuttur, ama baskın değildir. Öte yandan rica sahibi de müşahedesinden dolayı rica halinin baskın çıkması sebebiyle böyle vasfedilmiştir. Ancak onun bu makamında da korku mevcuttur.

Korku saçan Allah Teala´nm son haddi, rica ve ümit telkin eden alemlerin Rabbi´nin son sınırı yoktur. Şehid, yakin sahibi, alim ve yakın kılınmış kula gelince, o her iki sıfatla da vasfedilebilir. Çünkü korku ve rica onda dengelidir.

O, bu ikisinin eşitliğiyle birlikte her ikisiyle de tanınır. Daha sonra ke...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın

Bazıları arif hakkında şöyle demişlerdir: Arif, herşeyi bilen, kendisini tanıtmayan kimsedir. Denildiki: Arif, bilen ama başkaları tarafından bilinmeyen kimsedir. Çünkü o, ruhani ve rabbani bir insandır. Üç makam vardır ki bunlara kıyas edilemez ve misal verilmez. Kim bunlara kıyasta bulunursa hata etmiş, kim de bunlarla misal verirse sadece iddia etmiş olur. Bu makamlar, peygamberlik makamı, marifet makamı ve mahbub makamıdır. Muhabbet makamını Muhibban kitabında muhabbet makamım şerhederken açıklamıştık.

Bunlar korku ehlinin yolları ve ariflerin sıfatları hakkındaydı. Bu iki zümrenin mensupları, Allah Teala´ya yakınlıkta ve yaklaşmada farklı derecededirler. O´na yakın olma ve yaklaştırılma noktasında da farklı yüksekliktedirler. Bilinme ve bildirme noktalarında da farklı üstünlüklere sahiptirler. Şehitlerden yakin sahibi olanlar ki onlar sıddıkların mukarrebumıdurlar. Bunlar şehadetle-riyle onlar için yakın olmadan yaklaşmaya, yakınlaşmadan yakm-laştırılmaya, bildirmeden bilmeye, kaynaşma aramadan kaynaştırmaya girişirler. Çünkü onların, el-Karib (=Yakm) ve el-Ali (=Yüce) olan Allah Teala karşısındaki makamları O´na en yakm yol ve en yüce yöneliştir. Onlar ashab-ı yeminin bütün makamlarını geçmiş olanlardır. Yakınlığın başı yakınlaşma, muhabbetin başı mahbub olmadır. Zat-ı İlahi´yle kaynaşma ve kaynaştırılma ile marifet sahibi kılınma onlar içindir. İşte onlar, ´Ebrar5 olarak nitelenen iyi kimselerdir.

Korku ehlinin yolları arasında en faziletlisi, korkunun nefse sirayet ederek heva uğraşını kesmesi ve şehvetlerin ateşini söndür-mesidir. Çünkü bu noktada nefs mücahedesinin ağırlıkları azalmış, nefsle mücadelenin sıkıntısı hafiflemiş ve günahın tadı kaybedildiği için kulluğun tadına varılmış olur. Heva ve arzularla dağılan himmet ve gayretleri tamamen Hak üzerinde toplanır. Kalbin, şe-hadeti yakinen hissetmesinden dolayı ulaşılan huzurla nefs de sakinleşir. İşte bu noktada zühdün nimetleri, batini rıza, sıdk ve ih-las ortaya çıkar. Bunun ardından kalpteki korku da sükunet bulur. Korku kalbin sınırlarını aşmayıp, insanın değişik uzuvlarına taşmaz. Bunları daha önce anlatmıştık. Sürekli hüzün, vazgeçilemeyen kaygı ve sürekli taze bir huşu kulun sıfatları olur. Bunlar da kırık kalbin sıfatı ve Cebbar olan Allah Teala´nm gücü altında ezilmiş bir kulun halini ifade ederler.

O´nun cebir ve zorlaması, kalbin kırılmasından sonradır. Böylelikle kul, başka herşeyi terkederek Allah Teala´nm salih bir kulu haline gelir. Sonuçta da O´ndan korkan bir alimin sevabı, yakinin keşfedilmesi ve mukarrebunun şahitliğinde Allah´ın huzurunda nakledilmesi olur. Böylelikle el-Karib olan Rabbi daima onun huzurunda mevcut ve el-Habib olan Hak Teala onun için sürekli aranan olur. Çünkü o, kalpleri Allah için kırılanlardandır. O artık Allah Teala´nm yakmlarmdandır.

İnsanları hevanın tadından koparan ve hevadan uzaklaştıran iki kadehten biridir: İlk kadehte korkunun acısını iyice çeker ve bu acı hevanın tadına baskın çıkarak onu hevadan uzaklaştırır. Ya da muhabbetin tadı, hevanın tadına baskın çıkar ve kişi onunla mest olarak hevadan uzaklaşır. Bu ikisinden herhangi birini taşımayan kişi ise, ikisi arasında mütereddit olanlardandır.

Ali (kv) ile ilgili şöyle bir olay nakledilmiştir: O, korku ehlinden olup aklını kaybeden ve korkunun çokluğuyla ümitsizliğe düşen birine şöyle demişti: ´Şu gördüğüm hale seni düşüren nedir?´ O da, ´Büyük günahlarım´ demişti. Bunun üzerine o büyük Sahabi şöyle demiştir: "Yazıklar olsun, Allah´ın rahmeti senin günahlarından çok daha büyüktür!´. Adam buna itiraz ederek, ´Benim günahlarım o kadar büyük ki onlara kefaret olacak bir şey bulunmaz´ demişti. Bunun üzerine Ali (kv) ona şu karşılığı vermiştir: ´Senin Allah Teala´nm rahmetinden ümidini kesmen, işlediğin günahlardan daha büyük bir günahtır".

Korku, Allah Teala´nm sayısız ordularından biridir. O, bu ordusuyla abidlerin ve müridlerin kalplerinden rica ile çıkaramayacağı şeyleri çıkarır. Korkunun nıurad edildiği kalpler, onun sayesinde zühdün son noktalarına, tevbenin hakikatlerine ve murakabenin şiddetine olumlu karşılık verirler. Allah Teala bütün bunları muhabbetteki rica sahipleri için de yapabilir. Rica makamı da rica ehlinden kerem ve hayayı elde etmiştir.

Korku ´Havf kelimesi, korkunun bütün makamlarını içine alan genel bir isimdir. Korku beş tabakayı kapsar ve bu tabakalardan her birinin üç makamı vardır.

Korkunun birinci tabakası Takva´dır. Bu tabakada müttakiler, salihler ve amel sahipleri bulunur.

Korkunun ikinci tabakası, çekinme ´Hazr tabakasıdır. Bu tabakada zahidler, vera´ ehli ve huşu sahipleri bulunur.

Üçüncü tabakası endişe ´Haşyet´ tabakasıdır. Burada ise alimler, abidler ve ihsan ehli bulunur.

Dördüncü tabaka, ürperme ´Vecl´ tabakasıdrr. Bu tabakada da zikredenler, alçakgönüllüler ve arifler yeralır.

Beşinci tabaka, titreme İşfak´ tabakasıdır. Bu tabakada ise şahitler olan sıddıklar, muhibban ve mukarrebun zümresinin havas-sı bulunur. Bunların korkusu, verilecek cezalara layık olacaklarım müşahede etmelerinden dolayı değil Allah Teala´nm sıfatlarını iyi bilmelerinden dolayıdır. Nitekim rivayet edilen bir haber de bunu göstermektedir:

"Allah Teala Davud´a (as) vahyederek şöyle buyurdu: Ey Davud, vahşi hayvandan korktuğun gibi Ben´den kork". Vahşi hayvandan korkulma nedeni, onun azgınlık ve saldırganlık sıfatıdır. Yakın kılman bir kul da Allah Teala´dan işleyebileceği bir günah sebebiyle değil O´nun zatının celal ve yüceliğinden dolayı korkar. Yine onlar için büyük ümit ve büyük bir nasip sözkonusudur. Çünkü onların korkusu, avamın anlayabileceği türden bir korku değildir. Onların rica talepleri ve kendileri için O´na karşı besledikleri hüsnüzan da ancak kendileri tarafından vasfedilebilir ve kendilerinden başkası da bunu bilemez.

Bütün bunlar, Zat-ı İlahi´ye yakınlığın nasipleri, O´na aşinalığın nimetleri, O´nunla karşılaşmanın rahatlığı, zilletin saadeti, hizmetin tadı, yakarışın sevinci, halvetin huzuru ve O´nunla maneviyatta konuşmanın rahatlığıdır. Onlar için Allah Teala´nm katından sıfatlarm tecellisi, sıfatların güzellik ifadelerinin tezahürü sözkonusudur. Hiçbir nefîs, onlar için saklanan büyük sevinci bilemez. As-hab-ı yemin için de fiillerin nimetlerinin, ilahi vergi ve lütfün hibelerinin izharı sözkonusudur.

Yahya b. Muaz şöyle derdi: Her kim Allah Teala´ya ümit etmeksizin sadece korkuyla ibadet ederse zikir denizlerinde boğulur. Kim O´na korku olmaksızın sadece rica ile ibadet ederse aldanış çöllerinde kaybolup gider. Kim de O´na her ikisiyle birlikte kulluk ederse zikirlerin sokağında yolunu bulmuş olur.

Mekhul en-Nesefî fraj de bu manada bir söz söylemiş, ancak biraz ileri giderek şunu ilave etmiştir: "Her kim Allah Teala´ya sırf korkuyla ibadet ederse o Haruri´dir Kim de O´na yalnız rica ile kulluk ederse o MürciVdiv. Kim de O´na muhabbetle ibadet ederse zındıktır. Ve her kim de O´na, korku ve rica ile kulluk ederse mu-vahhiddir". Muhakkak ki Allah Teala en iyi bilendir. [66]

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın