Yeminin Şartları

Yeminin tahakkuku için bazı şartlar gereklidir:

1-Yemin eden, mükellef olmalıdır. Çocuğun ve delinin yemini tahakkuk etmez, geçerli değildir.

2-Yemin eden, kendi serbest iradesiyle yemin etmiş olmalıdır.

Zorlanarak yemin eden kişinin yemini tahakkuk etmez. Böyle bir kişi, zorlanarak yeminini bozsa da, yeminini bozmuş sayılmaz. Unutan veya ya-nılan kişi de bu hususlarda herhangi bir hüküm altına girmez.

3- Yemin eden, yemine kasdetmiş olmalıdır. Dili kayarak yemin eden kişinin yemini geçerli olmaz.

4- Yemin kalıpları bahsinde de anlatılacağı gibi, edilen yemin Allah´ın adlarından veya sıfatlarından biri ile yapılmış olmalıdır.

5- Yemin edilen şey akıl ve âdet açısından veya sâdece âdet açısından ister istemez olması gereken bir olgu olmamalıdır. Böyle bir şeye yemin etme durumunda edilen yemin gerçekleşmez; lağv (geçersiz) olur.

Birincinin örneği: "Vallahi bu cisim bir yer tutmuştur" demek gibidir. Bu bir yemin değildir. Çünkü cismin yer tutması, aklen ve âdeten ister istemez olması gereken bir olgudur.

İkincinin örneği: "Vallahi güneş doğudan doğar" veya, "vallahi öleceğim" demek gibidir. Ki bunlar da yemin değildir. Çünkü güneşin doğudan doğması âdeten ister istemez olması gereken bir olgudur. Ölüm de öyle... Yine bunun gibi bir kişi; "vallahi göğe çıkmam" veya "vallahi bu taşı altın´a çevirmem" veyahut "vallahi dünü geri getirmem" diye yemin ederse, yemini gerçekleşmez. Çünkü göğe çıkamamak, taşı altın´a çevirememek, dünü geri getirememek âdeten zorunlu bir olgudur. Bunlar dışında edilen yeminler gerçekleşirler. Kİ bu da dört maddede toparlanabilir:

1- Yemin edilen iş, aklen ve âdeten mümkün olmalıdır. "Eve girmeyeceğime..." veya "eve gireceğime Allah adına and olsun" diye yemin etmek gibi. Bu yemin tahakkuk eder. Çünkü eve girmek, aklen ve âdeten mümkündür.

2- Üzerine yemin edilen şey sâdece âdeten imkânsız olmalıdır. "Vallahi göğe çıkacağım" veya "vallahi dağı yükleneceğim" demek gibi. Kişi, sırf bu yemini etmekle yeminini bozmuş olur. Aynı şekilde ölü biri için, "vallahi falanı öldüreceğim" diyen kişi de sırf yemin etmekle yeminini bozmuş olur.

3- Yemin edilen iş aklen ve âdeten imkânsız olmalıdır. Meselâ "vallahi falan kişinin yaşamıyla ölümünü bir araya getireceğim" demek gibi. İki zıt şeyi bir araya getirmek, aklen ve âdeten imkânsızdır. Sırf bu yemini etmekle yemin bozulmuş olur.

4- Yemin edilen İş, şer´ân zorunlu veya yasak olmalıdır. Zorunlu olanın örneği: "Vallahi öğlen namazını kılacağım"; yasak olanın örneği: "Vallahi içki İçeceğim" demektir ki, bu iki yemin de gerçekleşir.

5- Yeminde istisna edatı bulunmamalıdır. Meselâ, "Allah dilediği takdirde vallahi şöyle yapmam" veya "vallahi şöyle yapmam, meğer ki Allah dilesin" şeklinde yemin eden kişinin yemini gerçekleşmez. İstisnanın hüküm ve şartları hususunda mezheblerin detaylı görüşleri aşağıya alınmış.

6- Yemini telâffuz etmelidir. Telâffuz etmeksizin sâdece kalpten geçirilen yemin gerçekleşmez.

Yeminle ilgili olarak mezhebler bazı ek şartlar ileri sürmüşlerdir.

(101) Hanefîler dediler ki; Başkası tarafından zorlanarak yemin eden kişinin yemini geçerlidir. Yemini bozduğu takdirde keffâret ödemesi vâcİb olur. Yemini bozarken mecburiyet hissetse de keffâret ödemesi vâcîb olur. Başkasının zor kullanarak, yeminin tersi bir hareketi ona uygulaması durumunda yemini bozulmuş olmaz. Meselâ su içmeyeceğine yemin eden kişinin boğazına, başkası zor kullanarak su akıtacak olursa, yemini bozulmaz. Unutarak yemininin aksini yapan kişi, yeminini bozmuş olur. Meselâ yemin etmeyeceğine yemin eden kişi, unutup da yemin ederse, yeminini bozmuş olur; keffâret ödemesi gerekir. Delirme ve baygınlık hâlinde yeminin aksini yapan kişi de yeminini bozmuş olur; keffâret Ödemesi gerekir. Ama delirme veya baygınlık hâlinde yemin eden kişinin yemini gerçekleşmez. Zîrâ yeminin gerçekleşmesi için, yemin edenin akıllı olması şarttır. Hatâ edenin yemini de gerçekleşir. Bu, zühul eseri yemin eden kişidir.

Mâlikîler dediler ki: Zorlama sonucu ettirilen yemin geçerli olmaz. Zorlama olmaksızın gerçekleşen yemin, ya "vallahi ekmek yiyeceğim" demek gibi bîr işi yapmak için edilir ki, buna hins yemini denir. Veya "eve girmeyeceğim" demek gibi, bir işi yapmamak için edilir ki, buna da berr yemini denir.Yemin-i berr´de kişi yeminini bozmaya,yani yukarıdaki misâle göre eve girmeye zorlanırsa keffâret ödemesi gerekmez. Bu zorlama akılsız bir varlık tarafından gelse bile hüküm aynıdır. Sözgelimi, eve girmeyeceğine yemin eden kişi, bir hayvana binmiş olur da hayvan serkeşlik eder ve zorla onu eve sokarsa; hayvandan inmeye veya onu durdurmaya imkân bulamazsa, eve girdiğinden dolayı keffâret ödemesi gerekmez. Ama bir zarara uğramaksızın inmesi veya başını tutması veya üzerindeyken ayaklarım vurması mümkün olur da yapmazsa, hayvanın zoruyla da girmiş olsa yeminini bozmuş olur; keffâret ödemesi gerekir. Aynı şekilde başkası, kendisini zorla eve sokarsa ve kendisi de zarar gömleksizin çıkma imkânına sahip olur da çıkmazsa yeminini bozmuş olur; keffâret ödemesi gerekir. Yemin-i hins´te, yani bir işi yapmaya yemin etmede kişi, zorlayıcı bir güç tarafından, yemininin gereğini yapmaktan engellenirse, durumun ne olacağı hususunda ihtilâf vuku bulmuştur: Bazısı bu durumda yeminin bozulmuş olacağını ve keffâret ödenmesi gerektiğini söylemişlerdir. Ki meşhur olan görüş budur. Bazıları da bu durumda yeminin bozulmuş olmayacağını söylemişlerdir ki, bu görüş kıyâsa uygundur. Yemin-i berr´de, yani bir işi yapmamaya yemin eden kişi, zorlanarak yemininin aksini yaparsa yemini bozulmaz. Bu hükümde ittifak vardır. Yemini hins´te, zorlama sonucu yeminin aksi bir hareket işlenmektedir. Çünkü eve girmemeye yemin eden kişi yeminini çözmüş olmaktadır. Ama yemin-i berr´de durum bunun tersinedir. Bunda yemini bozmak, fiilin terki ile olur. Fiili terketmenin sebepleri çoktur. Bu nedenle hükmü sıkı tutulmuştur. Fiili işlemenin sebebleri İse azdır. Bu nedenle hükmü geniş tutulmuştur. Zorlama sonucu yeminin bozulmuş sayılmaması için altı şart gereklidir:

1-Yemin ederken, yeminin aksini yapmaya zorlandığını bilmemelidir.

2- Kendisini (yemini, bozmaya) zorlamaları için başkasına emretme-meüdir.

3- Üzerine yemin ettiği kişiyi, bizzat kendisi zorlayıcı olmamalıdır. Meselâ hanımının eve girmemesi için yemin eden kişi, sonra onu eve girmeye zorlarsa yeminini bozmuş olur. Ama başkası hanımını eve girmeye zorlarsa yemini bozulmuş olmaz.

4- Zorlama, şer´î olmamalıdır. Şer´î olursa yemin bozulur. Meselâ, hapse girmemeye yemin eden kişi, bilâhare şer´î bir dâva yüzünden hapse girerse, yemini bozulmuş olur. Aynı şekilde "Bu borcu bu ay içinde Ödemeyeceğim" diye yemin eden kişi, hakimin zorlaması dolayısıyla öderse yeminini bozmuş olur.

5- Yemin ederken "bu işi gönüllü de olsam, gönülsüz de olsam yapmayacağıma..." kaydını koymuş olmamak şarttır. Ama, "falanın evine gönüllü de olsam, gönülsüz de olsam girmeyeceğim" diye yemin eden kişi, bilâhare o şahsın evine zorlanarak girerse, yeminini bozmuş olur.

6- Zorlama durumu kalktıktan sonra, yemini bozacak bir harekete giri-şilmemelidir. Meselâ zorla eve girdirilen kişi, zorlama durumu kalktıktan sonra gönüllü olarak o eve bir daha girerse yemini ozulmuş olur; keffâret ödemesi gerekir. Unutarak da olsa yeminin aksini işleme hâlinde, yemin bozulur. Meselâ "şu şeyi yemiyeceğime..." diye yemin eden kişi, sonra bu yeminini unutup o şeyi yerse, yeminini bozmuş olur. Ama yeminine "unutma hâli dışında..." veya "unutmadığım sürece..." gibi kayıtlan eklemiş olursa, o şeyi unutarak yerse yeminini bozmuş sayılmaz. Çünkü yeminini kayıtlamıştır. Hatâ ve bilgisizlik de unutma gibidir. Hatâya örnek: "Falanın evine girmeyeceğim" diye yemin eden kişi, başkasının evi-olduğuna inanarak o kişinin evine girerse yeminini bozmuş olur. Bilgisizliğe örnek: Bu gece şu eve gireceğim diye yemin eden kişi, bilmeyerek bu gece eve girmesi gerekmediğine İnanarak eve girmez de vakit geçerse, yeminini bozmuş olur. Bilmemesi de mazeret sayılmaz.

(102) Hanefıler dediler ki: Yemin edilen iş âdeten imkansızsa, bir vakitle kayıtlanmadığı takdirde sırf yemin etmekle yemin bozulmuş olur. Ama vakitle kayıtlanırsa, o vakit geçmedikçe yemin bozulmuş olmaz. Meselâ, "vallahi bir sene sonra göğe çıkacağım" diyen kişinin yemini bir sene geçmedikçe bozulmaz.

Hanefîler dediler ki: Ölü birini kasdederek "falanı öldüreceğime Allah´a andolsun" diye yemin eden kişi, yemin ederken o kişinin ölü olduğunu ya bilir veya bilmez. Bilmeyerek yemin eder de sonra onun Ölü olduğu anlaşılırsa, yemini bozulmuş sayılmaz. Çünkü o, o kişide Önceden meveud olan ve halâ da meveud olduğuna inandığı hayatı üzerine yemin etmiştir. Ama ölü olduğunu bilerek yemin ederse, yeminini bozmuş olur. Zîrâ onun yemini her ne kadar âdeten imkânsız bir şey üzerine edilmişse de, Allah´ın o kişiye yeniden hayat vermesinin mümkün olması bakımından, aslında mümkün olan bi...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın