Şart istisna aldatma kusuru gizleme

Şart, İstisna, Aldatma, Kusuru Gizleme Ve Neceş Gibi Alış Verişte Caiz Olmayan Hususlar

4649- İbn Mes'ûd radiyallahu anh'dan: "O, hanunı Zeyneb'den bir cariye satın aldı. Zevcesi:

«Şayet onu satacak olursan aynı fiyatla o benim olacaktır» diye şart koştu. İbn Mes'ûd, Ömer'e danışınca Ömer ona:

«Onda (cariyede başka) birinin şartı varken sakın ona yaklaşma!» dedi." [Mâlik][124]

4650- Amr bin Şuayb'dan, o da babasından, o da dedesinden radiyallahu anh:

"Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem urban (kapora) alış verişini yasakladı."

[Ebû Dâvud ve Mâlik.]

Mâlik bunu şöyle açıkladı:

"Urban şu demektir: Kişi bir mal satın alıyor ya da bir hayvanı kiralıyor ve satıcıya ya da kiraya verene: «Sana bir dinar vereceğim; ancak eğer ben malı satın alırsam ya da hayvana binersem, bu verdiğim dinar, parasından ya da kirasından sayılacak. Eğer satın almaktan vazgeçersem, sana verdiğim (kapora) bir şeye karşılık olmaksızın yanacak»."[125]

4651- Mâlik radiyallahu anh'dan: "Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem,

sonra teslim edilmek üzere peşin para ödeyerek yapılan alış verişi yasaklamıştır." Mâlik bu alış verişi şöyle açıkladı: "Bir adam bir diğerine şöyle der: «Senin malını şu şu fiyata alıyorum, şu zamanda teslim etmen şartıyla» demesidir. Bu çeşit bir muamele caiz değildir."[126]

4652- İbn Amr bin el-Âs radiyallahu anh'dan:

(Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu:)

"Hem veresiye, hem satış bir arada helâl olmaz. Bir satışta iki şart koşmak; mülkiyetine geçmeyen malı satmak ve teslim alınmamış malı satmak helâl değildir." [Sünen ashabı][127]

4653- Mâlik radiyallahu anh'dan:

"İbn Ömer'e, bir köle azat etmesi gereken bir adamın, azat etmek şartıyla köle satın alıp alamayacağı hakkında sordular. O da: «Olmaz» diye cevap verdi."[128]

4654- Câbir radiyallahu anh'dan:

Bir yolculukta Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ile beraberdim, ben ağır yürüyen bir deve üstündeydim, bu nedenle kavmin arkasında kalmıştım. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem benim yanımdan geçip sordu: "Kimdir bu?"

"Câbir" dedim.

"Ne'n var?"

'Tembel ve ağır yürüyen bir deve üstündeyim."

"Yanında kamış değneği var mıdır?"

"Vardır."

"Onu ver bana!" dedi, verdim. Değneği deveye vurdu, bir anda hızlanıp kavmin önünde oluverdi. Nihayet şöyle dedi:

"Bunu bana sat!"

“"O (parasız) senin olsun" dedim. "Hayır onu bana sat! Ben onu dört dinara aldım, Medine'ye kadar sen binebilirsin" dedi.

Medine'ye yaklaştığımızda ayrılıp gitmek istedim;

"Nereye?" diye sordu:

"Kocası ölmüş dul bir kadınla evlendim de."

"Karşılıklı oynaşacağınız (bakire) bir kız bulamadın mı?" diye sorunca, şöyle dedim:

"Babam vefat etti, geride kızlar bıraktı. Onun için tecrübeli ve kendinden toyluk gitmiş bir kadınla evlenmek istedim."

"Şimdi oldu" buyurdu. Medine'ye geldiğimizde:

"Ey Bilâl! Bu deve için ona (Câbir'e) bedelini öde ve biraz da artır!" emrini verdi. Bunun üzerine ona dört dinar, bir kırat da fazladan verdi.

Câbir dedi ki: "Allah Resulü saüallahu

aleyhi ve sellem verdiği bu fazlalık hiç yanımdan ayrılmadı. Artık bu kırat, Câbir'in kılıcının kınından hiç eksik olmadı.[129]

4655- Onun rivayetlerindendir: "(Önce) onu azarladı, sonra ona dua etti." Onda ayrıca şöyle geçiyor:

"Onu bana satar mısın?" deyince, ondan utandım. Ondan başka su çeken devemiz yoktu. Medine'ye kadar sırtına binmek şartıyla onu ona sattım."

Onda şöyle de geçer:

"Beni dayım karşıladı; deveyi sordu, ne yaptığımı kendisine bildirince, beni kınadı."[130]

4656- Bir başka rivayette: "Bunun üzerine bineğinden inerek bastonu ile devemi çekti. Sonra: «Haydi bin!» dedi." Benzerini nakletti. Onda şöyle geçer. "Medine'ye vardığın zaman cima etmeye bak, cima etmeye bak."

Yine onda geçiyor:

"Ben de ertesi gün geldim. Onu Mescidin kapısında buldum. Bana:

"Şimdi mi geldin?" diye sordu.

"Evet" dedim.

"Haydi deveni bırak, içeriye gir ve iki rekat namaz kıl!" buyurdu.

İçeri girdim, namaz kıldım ve döndüm. Bilâl'e benim için bir ukiye tartması için emretti. O da tarttı, biraz fazla dolu dolu tarttı. Ben oradan çekildim. Giderken, benim için:

"Câbir'i çağır!" dedi. İçimden dedim ki:

"Şimdi bana deveyi geri verecek, ben de bu hayvana çok öfkeleneceğim."

Şöyle buyurdu:

"Deveni al, parası da senin olsun."[131]

4657- "Biz bir savaşta idik, oradan dönerken, ağır ve tembel olan deveme acele olarak bindim. Derken arkamdan bir süvari yetişti ve deveme değneğiyle vurdu. Bunun üzerine kimsenin tahmin edemiyeceği bir hızla devem koşmaya başladı.

Bir de arkaya baktım ki, Allah Resulü sal-lallahu aleyhi ve sellem'in huzurunda değil miyim?"

"Neden bu kadar acele ediyorsun ey Câbir?" diye sorunca; şu cevabı verdim:

"Yeni evliyim de ondan."[132]

4658- Başka bir rivayette:

"Bilâl bana bir kırat fazla verdi. O para devamlı olarak benim kesemde duruyordu. Sonra Harre vak'asında onu Şamlılar aldılar."

Diğer rivayet: "Medine'ye geldiğimizde Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem mescide girdi, ben de devemi mescidin kenarındaki taşa bağlayıp girdim. Ona dedim ki:

«İşte deven.» Çıktı, devenin etrafında dolaşmaya ve şöyle demeğe başladı:

«Bu deve bizim devemizdir.» Sonra bir kaç ukiye altın gönderip

«Haydi bunu Câbir'e verin!» dedi.

Sonra şöyle buyurdu:

«Parayı aldın mı?»

«Evet» dedim.

«Para da, deve de senindir» buyurdu."[133]

4659- Rivayetlerinden:

"Mekke'den Medine'ye Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte ilerledik. Devem yorgun düştü."[134]

4660- Rivayetlerinden:

"Onu Tebûk yolunda satın aldı. Sanırım şöyle dedi: «Dört ukiyeye»."[135]

4661- Diğer rivayetlerde, ikiyüz dirheme; dört ukiyeye; yirmi dinara; beş ukiyeye; iki ukiye bir dirheme; iki dirheme; altından bir kaç ukiyeye (satın aldığı da) rivayet edilmiştir. [Mâlik hariç. Altı hadis imamı.][136]

4662- Abdü'l-Vâris radiyallahu anh'dan: Mekke'ye geldim, orada Ebû Hanife, İbn Ebî Leylâ ve İbn Şübrüme ile karşılaştım. Ebû Hanife'ye: "Bir şey alıp satışında şart koşan adam hakkında ne dersin?" diye sordum; "Satış da batıldır, şart da batıldır" diye cevap verdi.

Aynı soruyu İbn Ebî Leylâ'ya sorunca, şöyle dedi: "Satış caizdir; şart batıldır." İbn Şübrüme'ye sorunca, o şu cevabı verdi: "Satış da caizdir, şart da caizdir." Kendimi şöyle demekten alamadım: "Sübhanallah! Iraklı üç fakihe geldim, sordum üçü de ayrı ayrı fetva verdiler."

Tekrar Ebû Hanife'ye geldim, durumu kendisine anlatınca, şöyle dedi:

"Ben onların ne dediklerini bilmem; bana Amr bin Şuayb, babasından, o da dedesinden nakletti:

«Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem, satış ve şarttan nehyetti. Satış da batıldır, şart da batıldır»."

Ondan sonra İbn Ebî Leylâ'ya gelip bunu söyleyince, şöyle cevap verdi:

"Onların ne dediklerini bilmem (beni ilgilendirmez); bana Hişâm bin Urve, babasından, o da Âişe'den şunu nakletti:

«Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem, bana Berîre'yi satın alıp azat etmemi emretti.»

Buna göre satış caizdir, şart ise batıldır."

Ondan sonra İbn Şübrüme'ye gelip durumu anlattım; şöyle dedi:

"Onların ne dediklerini bilmiyorum. Ancak bana Mis'ar bin Kidâm, Muhârib bin Dis-sâr'dan, o da Câbir'den şöyle nakletti:

«Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e deveyi sattım, Medine'ye kadar devenin bizi taşımasını şart koştum.» Onun için satış da caizdir, şart da caizdir."

[Taberânî, Mu'cemu'l-Evsat'ta leyyin bir senedle.][137]

4663- İbn Ömer radiyallahu anh'dan: Bir adam Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e alış verişte aldatıldığını anlattı; ona şöyle dedi: "Satış yaptığın kimseye: «Aldatmak ve hile yapmak yoktur» de!" Onun için bundan sonra alış veriş yaptığında o adam: "Aldatma ve hile yoktur" derdi. [Tirmizî hariç, Altı hadis imamı][138]

4664- İbn Mâce başka bir tarîkten benzerini rivayet etti: "Aldatmak yok" tan sonra şunu da ekledi: "Sonra sen aldığın her malda üç gün muhayyersin. Üç gün dolunca razı isen tutarsın, razı olmazsan sahibine malı geri verirsin."[139]

4665- Enes radiyallahu anh'dan: "Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'in zamanında bir adam alış veriş yapardı, fakat pazarlık yapmakta zayıftı (çoğu kez aldanırdı). Bu yüzden ailesi Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e gelip: «Ey Allah'ın Resulü! Fülanı alış verişten menet. Çünkü pazarlığı beceremediği için, çoğu kez aldanıyor» dedi. Bunun üzerine Resûlullah onu menetti. Adam: «Alış veriş yapmadan duramam» deyince, şöyle buyurdu:

«Eğer alış veriş yapmadan duramazsan şöyle de: Al gülüm, ver gülüm aldatmaca yoktur»." [Sünen ashabı][140]

4666- el-Addâ bin Hâlid radiyallahu anh'dan:

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem onun için şöyle bir yazı (yazdırdı):

"Bu (yazı), el-Addâ bin Hâlid bin Hev-de'nin Allah Resulü Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem'den satın aldığı bir köle veya cariyeyi tevsik etmektedir. Onun hastalığı yok, düşüklük ve çirkin durum...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın