İslami Toplumsal Ahlak

İSLAMİ TOPLUMSAL AHLAK

Ebu Hureyre (r.a.)’den şöyle dediği rivayet edildi: Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki: “Birbirinize haset etmeyiniz, neceş yapmayınız (Malın fiyatını artırıp malı satın almamak) birbirinize buğzetmeyiniz, arka dönmeyiniz, bir kısmınız bir kısmınızın satışı üzerine satış yapmasın, Allah’ın kulları kardeşler olun, müslüman müslümanın kardeşidir, ona zulmetmez, onu alçaltmaz, ona yalan söylemez, onu hor görmez, takva işte şurdadır, üç kere söyledi ve göğsüne işaret etti, kişiye şer olarak müslüman kardeşini hor görmesi yeter, her müslümanın her müslümana kanı, malı ve ırzı haramdır.” Bunu Müslim rivayet etti.1

Bu hadisi Müslim Abdullah bin Amir’in kölesi Ebu Said’den tahric etti, o da Ebu Hureyre’den rivayet etti. Bu Ebu Said’in ismi bilinmiyor. Ondan birçok kişi rivayet etti, ibni Hibban onu güvenilirleri arasında zikretti, ibni’l Medini dedi ki: O meçhuldür. Bu hadisi Süfyan’ı Sevri’den rivayet etti ve hakkında dedi ki: Said binYesar’dan, o da Ebu Hüreyre’den, sözünde Said bin Yesar’ı vehmetti, o ancak ibni Küreyz’in (Abdullah bin Amir) kölesidir, bunu Ahmed, Yahya ve Darekutni söyledi, bazısı başka bir vecihle rivayet edildi, bunu Tirmizi2 Ebu Salih rivayetinden tahric etti. S: 158 O da Ebu Hureyre’den rivayet etti dedi ki:Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki: “Müslüman müslümanın kardeşidir. Ona ihanet etmez, yalan söylemez, onu alçaltmaz. Her müslümanın her müslümana ırzı, malı, kanı haramdır, takva işte şurdadır, şer olarak kişiye müslüman kardeşini hor görmesi yeter.”

Ebu Davud1 şu sözden itibaren tahric etti:“Her müslümanın her müslümana....” Sahihayn E’rac rivayetinden tahric edildi, o da Ebu Hureyre (r.a.)’den rivayetle Peygamber (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu rivayet etti:“Hased etmeyiniz neceş yapmayınız, birbirinize buğzetmeyiniz, arka dönmeyiniz, ey Allah’ın kulları kardeşler olunuz.”2

Sahihayn başka vecihlerle bunu Ebu Hureyre’den tahric etti, imam Ahmed Vaile bin el-Eska’dan rivayetle Peygamber (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu tahric etti: “Her müslümanın her müslümana kanı, ırzı ve malı haramdır. Müslüman müslümanın kardeşidir ona zulmetmez, onu alçaltmaz, takva işte şurdadır, eliyle kalbe işaret etti, şer olarak kişiye müslüman kardeşini hor görmesi yeter.”4 Ebu Davud5 sadece sonunu tahric etti. Sahihayn’de ibni Ömer’den rivayetle Peygamber (s.a.v.)’in şöyle buyurduğu rivayet edildi:“Müslüman müslümanın kardeşidir, ona zulmetmez, onu alçaltmaz, onu (tehlikeye) teslim etmez”6 Bunu imam Ahmed tahric etti, lafzı şudur:“Müslüman müslümanın kardeşidir, ona zulmetmez, onu alçaltmaz, onu hor görmez şer olarak kişiye müslüman kardeşini hor görmesi yeter.”

157: (1) Hadis sahihtir, Malik Muvatta’da, Ahmed, Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi, ibni Mace, Beyhaki, Kudei Müsnedü’ş ﬁihab’ta tahric etti, bazı rivayetlerde baş tarafı şöyledir: “Zandan sakının, çünkü zan sözlerin en yalanıdır, birbirini tecessüs etmeyiniz, birbirinizle münafese etmeyiniz (nefis çekişmesi) birbirinize hased etmeyiniz ilh.” (Camiu’l Usul: 7/338) Yine Malik, Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi Enes’ten tahric etti. (Geçen kaynak).

(2) Tirmizi (1936) tahric etti ve dedi ki: Hasen garib. 158:

(1) Camiu’l Usul: 7/338).

(2) Malik, Buhari, Müslim daha önce geçtiği gibi tahric etti. (Camiu’l Usul: 7/337).

(3) Malik, Ahmed, Buhari, Müslim, Ebu Davud ve Tirmizi tahric etti. (Camiu’l Usul: 7/336 ve sonrası, Terğib ve Terhib: 3/609 ve sonrası).

(4) Hadis hasendir. Ahmed güzel bir isnatla tahric etti ve ricali güvenilirdir, Taberani Kebir’de tahric etti, o mütabeatta makbuldür. (Mecmau’z Zevaid: 4/172, 8/83).

(5) Ebu Davud Sünen’inde Ebu’l Hasen bin Abd rivayetinden tahric etti, o matbu değildir bunu Hafız el-Mizzi zikretti. (Tuhfetu’l Eşraf: 9/78).

(6) Hadis sahihtir. Ahmed, Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi ibni Ömer’den tahric etti. (Camiu’l Usul rakam: 4792, 4795) ve Ebu Hureyre’den tahric ettiler. (Camiu’l Usul rakam: 9309) Amr bin el-Ehvas’tan tahric ettiler. (Camiu’l Usul rakam: 527.

(7) Müsned’de Ebu Hureyre’den.

Sahihayn’de Enes’den rivayetle Peygamber (s.a.v.)’in şöyle buyurduğu rivayet edildi: “Birbirinize buğzetmeyiniz, birbirinize hased etmeyiniz, birbirinize arka dönmeyiniz, Allah’ın kulları kardeşler olunuz.”1 Bunun manası Ebu Bekir Sıddık’tan merfu ve mevkuf olarak rivayet edilir.2 “Birbirinize hased etmeyiniz”. Yani bazınız bazınıza hased etmesin hased beşer tabiatında dikilmiştir, o da insanın kendi cinsinden birinin herhangi bir fazilette kendinden üstün olmasından hoşlanmamasıdır.

Bundan sonra insanlar kısımlara ayrılır. Bazısı hased olunanın azgınlıkla söz ve fiille nimetinin yok olmasına çalışır, sonra onlardan bazısı bunun kendi nefsine intikaline çalışır. Bazısı nimetin hased olunandan kendine intikal etmesini istemeksizin yokolmasını ister bu en şerlisi ve en çirkinidir, bu kınanmış, yasaklanmış haseddir, bu iblisin günahıydı, çünkü Allah onu yaratmış ve meleklere üstün olduğunu görmüş, melekleri ona secde ettirmiş, ona herşeyin isimlerini öğretmiş, civarında iskan ettirmiş, onun için Adem’e hased etmiş, cennet çıkarıncaya kadar çıkarmakiçin uğraşmaya devam etti, ibni Ömer’den rivayet edilir ki: İblis Nuh’a dedi ki: İki şeyle ademoğlu helak oldu: 1) Hased, hasedle lanetlendi ve taşlanmış şeytan kılındı. 2) Hırs, hırsdan dolayı Adem’e cennetin herşeyi mübah kılındı, ben onun hırsı sebebiyle ihtiyacımı gördüm. Bunu ibni Ebi’ddünya tahric etti, Allah Teala kitabı Kuran’da birçok yerde yahudileri hased ile vasfetti, şu kavli gibi: (Ehli kitaptan çoğu, hakikat kendilerine apaçık belli olduktan sonra, sırf içlerindeki kıskançlıktan ötürü sizi imanınızdan vazgeçirip küfre döndürmek istediler) (Nisa:4/54) ve: (Yoksa onlar, Allah’ın lütfundan verdiği şeyler için insanlara hased mi ediyorlar?5, imam Ahmed ve Tirmizi Zübeyr bin Avam hadisinden tahric etti, Peygamber (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu rivayet etti: S: 160 “Sizden önceki ümmetlerin hastalığı sizin içinize girdi. Hased ve buğuz. Buğuz: O tıraş edicidir, dini tıraş edicidir, saçı tıraş edici değil, Muhammed’in nefsi kudret elinde olana yemin olsun ki birbirinizi sevinceye kadar iman etmiş olmazsınız, yaptığınız takdirde birbirinizi seveceğiniz şeyi size bildireyim mi? Aranızda selamı yayınız.”1

Hakim Ebu Hureyre’den rivayetle Peygamber (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu tahric etti:

“Ümmetime ümmetlerin hastalığı isabet edecek” dediler ki:

“Ey Allah’ın peygamberi ümmetlerin hastalığı nedir?” Buyurdu ki:

“Kibir ve hakkı kabullenmeyip insanları hor görmektir, çoklukla övünmek, dünya için yarışmak, birbirine buğzetmek, birbirine hased etmektir, taki bağiy (azgınlık) sonra karışıklık oluncaya kadar.”3

Ebu Davud2 Ebu Hureyre’den tahric etti, Peygamber (s.a.v.) buyurdu ki: “Hasedden sakının, çünkü hased ateşin odunu veya yeşiliği yediği gibi iyilikleri yer.” İnsanlardan bir kısmı da hased ettiği zaman hasedinin gereğini yapmaz, hased ettiğine söz ve fiille taşkınlık yapmaz.

Hasan’dan bu yaptığıyla günahkar olmayacağı rivayet edildi. Zayıf vecihlerle rivayet edildi, bu iki çeşit üzeredir: Birincisi: Bu hasedi nefsinden kaldırmasının mümkün olmaması ve buna yenik düşmesi, bununla günahkar olmaz. İkincisi: Kendi nefsine isteğiyle bunu telkin etmesi ve kardeşinin nimetinin yok olmasını temenni etmesinin nefsinde açığa çıkmasıdır.

S:159 (1) Önce geçtiği gibi Buhari, Müslim, Malik Muvatta’da, Ebu Davud ve Tirmizi Enes’ten tahric etti. (Camiu’l Usul: 7/338, Terğib ve Terhib: 3/454-455).

(2) Merfu olarak sahih bir isnatla Ahmed, ibni Mace, ibni Ebi ﬁeybe, Ebu Ya’la, Ebu Bekir el-Mervezi Müsned’inde ve Humeydi tahric etti.

(3) Bakara: 2/109.

(1) İsnadı güzeldir. Zübeyr’den Ahmed, Tirmizi: (2512) Beğavi, Taberani, Bezzar, Abdurrezzak, ibni Abdilber Temhid’de. Münziri Terğib ve Terhib’te dedi ki: (3/548): Bezzar’ın isnadı güzeldir, aynı şekilde Heysemi’de Taberani’nin isnadı hakkında böyle dedi. (Mecmau’z Zevaid: 8/30), selamın yayılması hakkında hadisler çoktur, Müslim, Ahmed, Ebu Davud ve Tirmizi’nin Ebu Hureyre’den tahric ettiği hadistir. (Terğib ve Terhib: 3/423).

(2) Sünenin’de tahric etti: (2/574) Senedinde bilinmeyen bir adam var, yine ibni Abdilber Temhid’de rivayet etti, Buhari Tarihi Kebir’de doğrulamadı, Tirmizi başını tahric etti ve doğruladı. (Terhib ve Terğib: 3/548).

(3) Hakim tahric etti ve doğruladı ve Zehebi ikrar etti hafız Iraki tahricü ehadisil ihyada isnadı güzeldir, dedi. Yine Taberani ve ibni Ebi’ddünya’da tahric etti. (Camiu’s Sağir ve Feyzu’l Kadir.)

Bu masiyete azmetmeye benziyor, buna azap hususunda alimler arasında ihtilaf vardır, belki başka bir yerde inşaallah zikredilecektir, fakat hased edilene dille taşkınlıktan kurtulmama ve bu şekilde günahkar olabilme durumu vardır. Başka bir kısımda hased ettiği zaman hased edilenden nimetin yok olmasını temenni etmez, bilakis onun üstünlüklerinin aynısını kazanmaya çalışır, onun gibi olmayı temenni eder, eğer üstünlükler dünyevi ise bunda hayır yoktur. Allah Teala buyurdu ki: (Dünya hayatını arzulayanlar: Keşke Karun’a verilenin benzeri bizimde olsaydı, dediler) (Kasas: 2879) Eğer üstünlükler dini ise bu güzeldir, Peygamber (s.a.v.) Allah yolunda şehidliği temenni etti.

Sahihayn’de buyurdu ki: “Ancak iki şeyde hased (gıpta) vardır: Allah’ın kendisine mal verdiği ve bu malı gece gündüz infak eden adam ve Allah’ın kendisine Kuran verdiği ve onunla gece ve gündüz kıyam eden (hareket eden) adamdır”2 bu gıbtadandır, istiare babından hased diye isimlendirmiştir. Başka bir kısımda nefsinde hased bulduğu zaman onu gidermeye çalışır, hased edilene iyilik etmeye, ona dua etmey...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın