Nezr By: seymanur K Date: 21 Ekim 2011, 06:44:41
NEZR
Allah'a itaatta mubah bir þey için yapýlan nezrin yerine getirilmesi gerekir. "Hastam þifa bulursa namaz kýlacaðým veya oruç tutacaðým, veya sadaka vereceðim" sözler gibi. Bu gibi durumlarda hasta þifa bulursa ne nezredilmiþse onun verilmesi gerekir.
Günah bir iþ için nezr olmaz. "Falaný öldürsem Allah için þunu nezret-tim" sözler gibi. Mubah bir þeyi terketmek için yapýlan nezirler de hüküm teþkil etmez. "Et yemem, süt içmem veya yemek yemem" gibi þeyler de yapýlan nezrler için hiç bir þey icap etmez.
Nezr, Allahu Teala'ya tazim veya ona yaklaþmak için bir þeyi bir lafýzla kendi nefsine vacip kýlmaktýr. Nezr mubah bir þey üzerinde olursa onu yerine getirmekle kiþi mükafat sahibi olur. Böyle bir iþi nezreden kiþi onu yerine getirmekle mükelleftir.
Nezrin Çeþitleri
1- Nezr-i Lucac veya Nezr-i Gadap. Öfke anýnda yapýlan nezirlerdir.
2- Nezr-i Birr. Mükafat nezridir. Kiþiyi Allah'a yaklaþtýran ve karþýlýðýnda mükafat alýnan nezrdir. Bu da iki kýsma ayrýlýr.
a) Nezr-i Muallak: Mesela kiþinin, 'Eðer Allah hastama þifa verirse Perþembe günü oruç tutmayý nezrediyorum' demesi gibi.
b) Nezr-i Gayri Muallak: Burada da mesela kiþinin 'Perþembe günü oruç tutmayý nezrediyorum' veya 'Hacca gitmeyi kendime nezrettim' demesi gibi. Bu durumlarda kiþi nezirlerini yerine getirmekle mükelleftir.
Nezr hayýrlý bir vaadde bulunmaktýr. Þer'an kendisine vacip olmayan Allah'a yaklaþtýrýcý bir ameli kiþinin kendisine mecburi kýlmasýdýr.
Nezr eðer mubah bir þey üzerinde olsa onu yerine getirmesi gerekir ve ayrýca sahibi mükafat alýr. Metinde geçen 'Hastam þifa bulursa namaz kýlacaðým veya oruç tutacaðým ya da sadaka vereceðim.' þekillerinde yaptýðý nezirde ölçü þudur. Namaz için belirli bir rekat sayýsý kastetmemiþse namazýn en azý iki rekat olduðu için iki rekat namazdýr. Oruç ve sadaka için de ne þekilde nezretmiþse öylece nezrini yerine getirir. Haram olan þeylerde nezr yoktur. Peygamberimiz (s.a.v.) þöyle buyurmuþtur:
"Allaha isyan hususunda nezr yoktur." [1]
Mubah olan bir þeyin terkinde nezr olmadýðý gibi onu yapmakta da nezr yoktur. Mesela, kiþinin 'Yemek yemeyeceðim.' veya 'Su içmeyeceðim.' ya da 'Elbise giymeyeceðim.' gibi sözlerde nezr geçerli deðildir.
Bunun delili Ýbni Abbas'tan rivayet edildiðine göre Hazreti Peygamber hutbe okurken ayakta duran birini görünce,
"Bu ne yapýyor?" diye sordu.
Sahabiler, 'Bu Ebu Ýsraildir. Oturmamak, konuþmamak, gölgede durmamak ve oruç tutmak üzere nezr etmiþtir' dediler. Bunun üzerine Hazreti Peygamber þöyle buyurdu:
"Ona söyleyin otursun, konuþsun, gölgeye gitsin ve orucunu tamamlasýn." [2] Oruç tutmak ibadet olduðu ve Allaha yaklaþtýrdýðý için Hazreti peygamber onu tamamlamasýný emretmiþtir. Oturmamak, konuþmamak ve gölgede durmamak gibi davranýþlar ise mubah olduðundan onlar için nezrin geçerli olmadýðý bildirilmiþtir.
Nezr, yukarýda ifade edildiði gibi iki çeþittir:
1. Öfke anýnda yapýlan nezir. Buna 'Nezr-i Lucac' veya 'Nezr-i Gadab' denir.
2. Mükafat nezri. Buna da 'Nezr-i Birr' denir. Bu da kendi arasýnda iki kýsma ayrýlýr: a) Nezr-i muallak. Kiþi 'Eðer Allahu Teala üzerimden þu sýkýntýyý kaldýrýrsa bir gün oruç tutmayý nezrediyorum.' demesi gibi. b) Nezri gayri muallak. Burda da kiþinin mesela, 'Perþembe günü oruç tutmayý nezrettim.',veya, 'Haaca gitmeyi nezrettim.' gibi nezr þekilleri bu türdendir. Bütün bu þekillerde nezrin yerine getirilmesi gerekir. Hazreti peygamber nezrini yerine getirmeyen kiþiler için þöyle buyurmuþtur:
"Sonra sizin ardýnýzdan öyle bir kavim gelecek ki onlarýn þehaadet etmeleri istenmeden þehaadet edip hýyanet edecekler. Kendilerinde hiç bir güven olmadýklarýndan dolayý kimse tarafýndan kendilerine itimad edilmeyecektir. Artýk bunlar arsýnda týkabasa yemek, içmek ve semizlenmek hayatýn gayesi olacaktýr." [3]
Nezrin meþruiyetini bildiren þu ayet-i kerimelerdir:
"(O kullar) adaklarýný, (nezirlerini) yerine getirirler ve kötülüðü yaygýn olan bir günden korkarlar" (Hacc: 22/29)
"Adaklarýný (nezrlerini) yerine getirsinler." (Dehr: 76/7)
Hz. Peygamber nezrini yerine getirmeyen kiþileri þöyle açýklamýþtýr:
"Sonra sizin ardýnýzdan öyle bir toplum gelecek ki onlarýn þehadet etmeleri istenmediði halde þehadet edecekler, hýyanet edecekler. Kendilerinde hiç bir güven býrakmadýklarýndan dolayý kimse tarafýndan onlara itimat edilmeyecektir. Artýk bunlar arasýnda týka basa yemek, içmek ve semizlenmek hayatýn gayesi olacaktýr" [4]
Hz. Aiþe peygamberden þöyle rivayet etmektedir:
"Kim Allah'a itaat olan bir þeyi yapmayý nezretmiþse nezrini yerine getirsin, kim de Allah'a isyan olan bir þeyi yapmayý nezretmiþse nezrini yerine getirmesin" [5]
Namaz, oruç ve sadaka ismiyle nezr eden kimse bunlarý da yerine getirecektir. Ancak namazýn en azý iki rek'at olduðu için kiþi namazda rek'at sayýsýný belirtmemiþse iki rek'at namaz kýlmakla sorumluluktan kurtulur. Sadaka ve oruç için neyi, ne þekilde nezretmiþse onu yerine getirecektir.
Hz. Aiþe'nin rivayetinde belirtildiði gibi Allah'a isyan hususunda yapýlan nezirler geçersizdir. Bir hadiste Peygamber (s.a.v.) þöyle buyurur:
"Kim Allah'a isyan olan bir þeyi yapmayý nezretmiþse nezrini yerine getirmesin", baþka bir hadiste
"Allah'a isyan hususunda nezr yoktur" [6]
Mubah olan bir þeyi terketmek için de nezr yoktur. Mesela yemek yemeyi, su içmeyi ve elbise giymeyi nezretmek sahih olmaz. Bunun delili Ýbni Abbas'ýn rivayet ettiði þu hadis-i þeriftir:
Hz. Peygamber hutbe okurken ayakta duran birini görerek,
"Bu ne yapýyor?" diye sordu.
Sahabiler, "Bu Ebu Ýsrail'dir. Oturmamak, konuþmamak, sölgede durmamak ve oruç tutmak üzere nezretmiþtir" dediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber þöyle buyurdu:
"Ona söyleyin otursun, konuþsun, gölgeye gitsin ve orucunu tamamlasýn" [7]
Oruç tutmak ibadet olduðu için Hz. Peygamber ona orucunu tutmasýný emretmiþtir. Çünkü nezredilen ibadet olursa onu yerine getirmek vacibtir. Ebu Ýsrail'in diðer yaptýklarý mubah olduðu için nezr teþkil etmemiþtir.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 1641
[2] Buhari, 6326
[3] Buhari, 2508; Müslim, 2535
[4] Buhari. 2508, Müslim 2535
[5] Buhari. 6318
[6] Buhari, 1641
[7] Buhari, 6326