Allah Cahif Vefi Edinmez Hadisi By: saniyenur Date: 14 Ekim 2011, 21:44:14
9. Allah Cahif Vefi Edinmez Hadisi
Kitabü'n-Netice adlý eserinde Bursevî, bu hadisle ilgili olarak þunlarý söylemektedir:
"Eserde gelir ki, "Me'ttehaza'ttahu min veliyyin cahil ve lev ittehazehu leattemeh: Allah, cahil veli edinmez. Þayet edinecek olsa ona ilim öðretir." Yani bu hadisin mânasý sahihtir, velâkin bihasebi'n-nazm bazý huffaz onu sabit deðildir demiþlerdir. Velâkin maksûd olan sýhhat-i mânadýr. Ve ta'lim-i ilâhînin bir sureti "Emseytü Kürdiyyen ve asbahtu Arabiyyen: Kürt olarak akþamladým, Arap olarak sabahladým" makalesinden müstefâddýr.[1446]
Bursevî'nin iþaret ettiði gibi hadis, muhaddislere göre merfû hadis deðildir. Ýbn Hacer Askaiânî (Ö.852/1448), öðrencisi Sehavî (Ö.902/1496), hadisin "sabit olmadýðýný [1447] söylemiþler, Aliyyü'1-Karî (ö.1014/1605} ve Aclûnî (ö.1162/1749) de eserlerinde ayný bilgileri nakletmiþlerdir.[1448] Bununla birlikte Ýbn Hacer Askaiânî, "Fakat mânasý sahihtir. Eðer Allah Teâlâ bir cahili dost e-dinmek isterse ona öðretir, sonra onu veli edinir [1449] demiþ, Ýbn Hacer el-Heytemî (Ö.974/1566) de, el-Fetâva'1-hadîsiyye adlý eserinde þunlarý söylemiþtir:
"Allah Teâlâ baþkalarýna ihsan etmediði dini bilgileri, rýzasýný kazandýracak ihlasiý amelleri takva sahibi bu kullarýna, ilham yoluyla öðretir. Artýk kimin velayeti sabit olursa ona, ilim ve irfan verilmiþtir demektir. Böylece Allah Teâlâ, cahil veli edinmemiþ olur. Eðer Allah'ýn cahil bir veli edineceði düþünülecek olsa bile yine Allah Teâlâ, diðer velilerine ikram ettiði bilgileri ona da ikram eder. [1450]
Heytemî (ö.974/1566)'nin bu yorumuna Bursevî bazý örnekler vermek suretiyle velilerin durumunu açýklama yoluna gitmiþ, daha önce keþif konusunda bir nebze üzerinde durulan Maðrib'li bir zatýn ümmî olmasýna raðmen bütün iþlerinin dine uygun olduðunu- söyledikten sonra, sözlerine þöyle devam etmiþtir:
"Ýþte bunlar erbâb-ý tevfikten baþka bir taifedir ki ekser-i zühhatta bu tevfik yoktur. Uîûm-i tefsiriyye ve emsali dahi böyledir. Yani bazý ehl-i keþf vardýr ki, ilm-i tefsirden bî-haber iken bazý ayat arz olundukta bir veçhile tefsir eder ki, ehl-i tefsirin tefasirine muvafýk gelir. Velâkin bu mertebe nevâdirden olmakla mu'teddün bih olmayýp herkes tahsil-i ilm-i hal ile memur olmuþtur. [1451]
"Allah, cahil veli edinmez. Edinirse ona ilim öðretir" þeklinde rivayet olunan bu ibare, Bursevî'nin eserlerinde hadis suretinde zikredilmektedir.[1452] Bursevî, söz konusu hadisin lafýz açýsýndan sabit olmadýðýný kabul etmekle birlikte, daha önce de geçtiði gibi hadisin veya hadis diye nakledilen ifadelerin mânalarýnýn doðru olmasýný yeterli görmek suretiyle kullanýlmasýnda bir sakýnca görmemektedir. Onun lafzý sabit olmayan bir çok hadiste Ýzlediði mânasý sahih formülü burada da kendini göstermektedir.
Bursevî'nin hadis tespitinde rüyalardan yararlandýðý, rüya yoluyla rivayet edilen hadislere hadis gözüyle baktýðý meselesine araþtýrmanýn rüya bahsinde temas edilmiþti. Þimdi zikredeceðimiz hadis o hadislerden biridir.
[1446] Kitabü'n-Netice, s. 402.
[1447] Sehavî, s. 363; Karî, s. 156; Adûnî, II, 235.
[1448] Karî, s. 156; AcîÛnî, II, 235.
[1449] Sehavî, s. 363; Karî, s. 156; Aclûnî, II, 235.
[1450] Aclûnî, II, 235.
[1451] Kitabü'n-Netice, I, 402.
[1452] Ruh, IV, 25; Rûhul-Mesnem, I, 487.