Hadis ilmi By: sidretül münteha Date: 04 Ekim 2011, 16:30:30
Hadis Ýlmi:
Hz. Peygamber (s.a.s) 'in hadislerini konu alan eski deyimiyle ilm-i hadis veya ilmu'l-hadîs, Türkçesi Hadis Ýlmi, Ýslâm alimleri, bilhassa muhaddisler tarafýndan deðiþik þekillerde tarif edilmiþtir. Söz geliþi en-Nevevi'ye göre Alemlerin Rabbi olan Allah'a en üstün manevi yakýnlýk vesilelerinden biri olan Hadis Ýlmi, hadis metinlerinin sahih, hasen, zayýf, muttasýl, mürsel, munkatý, mu'dal, maklûb, meþhur, garîb, azýz, mütevâtir, âhad, ferd, ma'rûf, þâz, münker, mu'allel, mevzu, müdrec, nâsih-mensûh, hâs, âm, mücmel, mübeyyen, muhtelif ve benzeri nevilerinin bilinmesidir. Ayný þekilde isnadlarýnýn yani ravilerinin hallerine vakýf olmak, bir de ravilerin isnadlarda ve metinlerdeki ihtilaflarýnýn hükmünün bilinmesidir.323 Hadis ilminin ilimlerin en önemlilerinden biri oluþunun delili, Ýslâm Þeri'atýnýn Kur'ân-ý Kerim ile Hz. Peygamber'den rivayet edilen sünnetlere dayanmasý, fýkhî hükümlerden çoðunun Sünnet etrafýnda dönmesidir; zira fürû'a dair ayetlerin ekseriyeti mücmeldir. Açýklamasý sünnettedir. Müctehid kadý ile müftünün ahkâm hadislerini bilmelerinin þart olduðunda bütün Ýslâm âlimlerinin ittifaký vardýr. 324
Ýzzu'ddin Ýbn Cemâ'a ise Hadis Ýlmini sened ve metnin hallerini bildiren kaidelerden ibaret bir ilim olarak görür. Ona göre Hadis Ýlminin konusu sened ve metin, gayesi sahih hadisleri sahih olmayanlardan ayýrt ederek bilmektir. 325
Buharý Þârihi Muhammed b. Yusuf el-Kirmânî'ye göçe Hadis Ýlmi, Hz. Peygamber'in sözleri, fiilleri ve hallerinin bilinmesidir. Konusu Allah Resulü olarak Hz. Peygamber; gayesi dünya ve ahiret saadetini kazanmaktýr. Ancak bu tarife itiraz edilmiþtir. es-Suyûtî, Mýsýr'da yerleþmiþ Türk asýllý þeyhi Ebu Abdillah Muhammed b. Süleyman el-Kâfiyeci'nin el-Kirmânî'nin Hadis Ýlminin konusuna dair söylediklerine hayret ettiðini ve “Hadis Ýlminin konusu Hz. Peygamber (s.a.s)'in þahsýymýþ. Onun þahsý olsa olsa týbbýn konusudur; hadisin deðil” dediðini nakletmiþtir. 326
Muhammed b. Ýbrahim el-Ekfânî'ye göre ise Hadis Ýlmi, rivayet ve dirayete has olmak üzere iki kýsýmdýr. Rivayete has olan kýsmý Hz. Peygamber'in sözleri ve fiilleri ile bunlarýn rivayetini, zabtýný ve lafýzlarýnýn tesbit edilerek yazýlmasýný içine alan bir ilimdir. Dirayete has olan kýsmý ise rivayetin hakikati, þartlarý, çeþitleri, hükümleri, ravilerin halleri, þartlarý ve rivayetin sýnýflarýný bildiren ilimdir. 327
el-Efkânî'ye göre Hadis Ýlminin bu ikinci kýsmýnýn tarifindeki rivayetin hakikatinden maksat sünnetin nakli ile onu tahdîs, ihbar ve benzeri yollarla söyleyene nisbet etmek; þartlarýndan kasýt, ravisinin naklettiklerini semâ', arz, icazet ve benzeri tahammül yollarýndan birisiyle almasý; nevileri ile söylenmek istenen ittisal, inkýta ve benzerleridir. Rivayetin hükümleri kabul ile reddir. Ravilerin halleri adalet ile cerh; þartlarý ise hadisleri tahammül ve edada yerine getirmek zorunda olduklarý þartlardýr. Merviyyâtýn kýsýmlarýna gelince bunlar musned, mu'cem, cüz ve benzeri tasniflerdir. 328
el-Irâkî, Hadis Ýlmini mertebesi yüksek, son derece faydalý bir ilim olarak tarif eder ve þer'î hükümlerin çoðunun ona dayandýðýný, helal ve haramýn onunla bilindiðini kaydeder. 329
Ýbn Haceri'l-Askalânî'ye gelince o, hadis ilmini senet ve metnin hallerini bildiren kaideler ilmi olarak tarif etmiþtir. 330
Birbirinden farklý görünen bu tariflerin birleþtiði nokta, hadis ilminin Hz. Peygamber (s.a.s)'in söz, fiil ve hallerini, bunlar hakkýnda nakledilen rivayetlerle rivayet sonucu tesbit edilen hadislerin zabtedilmesini ve nihayet sahih olanlarýnýn olmayanlardan ayrýlmasýný konu almýþ olmasýdýr. Hadis Ýlminin özünü hepsi birbirine baðlý bu konular ve etrafýnda yazýlan eserler teþkil eder.
el-Ekfâni’nin taksiminde de görüldüðü gibi hadis ilmi iki kýsma ayrýlýr. Birincisi rivayette ilgili rivâyetu'l-hadîs ilmidir. Ýkincisi dirayetle ilgilidir ve dirâyetul-hadîs adýný alýr.
Hadis Ýlmine rivayet ilmi (ilm-i rivayet); haberler ilmi (ilm-i ahbâr), eserler ilmi (Ýlm-i âsâr) diyenler de olmuþtur.