Neshi Kabul Edenler By: müzzemmil Date: 17 Eylül 2011, 18:11:25
2- Neshi Kabul Edenler
Ýslâm alimleri arasýda neshin varlýðýný kabul edenler çoðunluktadýr,[123] Neshi kabul edenlerin dayandýklarý deliller, Kur'an'da yer alan bazý ayetler ve Hz. Peygamberin sünnetindeki uygulamalardýr. Yaptý-âýmýz araþtýrmada söz konusu deliller yer yer ele alýnmakla birlikte, örnek olmasý için burada bazýlarýna temas edilecektir. Bu delillerden bir kaçýný þu þekilde ifade edebiliriz.
"Biz bir ayetin hükmünü kaldýrýr yahut unutturursak, onun mislini veya daha hayýrlýsýný getiririz."[124]
Neshin varlýðýný kabul edenlerin ilk ileri sürdüðü delil bu ayettir. Söz konusu ayetin anlamýnda neshin varlýðý açýkça ifade edilmektedir.[125] '. .
"Biz bir ayeti baþka bir ayetle tebdil ettiðimiz zaman -ki Allah Ýndirdiðini çok iyi bilir- þöyle dediler: Sen gerçek bir iftiracýsýn. Halbuki onlarýn çoðu bilmezler."[126]
Buraya alýnan ayette geçen tebdil kelimesinin neshe delalet ettiði kabul edilir.
"Ýçinizden ölüp geriye eþler býrakan (erkekler) eþlerinin (evlerinden) çýkarýlmaksýzm, bir yýla kadar geçimlerinin saðlanmasýný vasiyet etsinler."[127] Bu ayet "Sizden vefat edip de geriye kalan hanýmlar, kendilerini dört ay on gün gözetsinler../'[128] ayetiyle nesih edildiði ileri sürülür.[129]
"Allah istediðini kaldýrýr, istediðini baki kýlar. Ana kitap onun yanýndadýr/'[130] Ýmam Þafiî (ö. 204/819), bu ayete mana verirken; "Allah istediði farzý Ýmha, istediðini baki kýlar" sözleriyle açýklamaktadýr.[131] Allah kullarýn içinde bulunduklarý durumlara göre kolaylýk göstermeyecek olsaydý, "Ýstediðimizi býrakýr, istediðimizi kaldýrýrýz." dememesi gerekirdi. Þüphesiz Allah, gönderdiði emir ve nehiy-ieriyle insanlarýn hayrýný ve mutluluðunu hedeflemektedir.
Neshin varlýðýna delil getirilirken, Bakara Sûresi 141,143 ve 144. ayetleriyle Kýblenin deðiþmesi örnek gösterilir. Çünkü Müslümanlarýn önce Kudüs'e doðru namaz kýlmalarý, daha sonra Mescid-i Haram'a yönelmeleri neshin varlýðýna önemli bir delil kabul edilmektedir.[132]
Baþka bir misal; "Eðer içinizden sabýrlý yirmi kiþi bulunursa, onlarýn iki yüzüne galip gelir"[133] ayetinin "Þimdi Allah sizden yükü hafifletti; bildi ki sizde bir zaaf vardýr. Artýk sabýrlý ve azimli yüz kiþi olursa, onlardan Ýki yüz kiþiyi maðlup eder...."[134] ayeüyle nesih edildiði naklidir.[135]
Kaynaklarda yer alan misalleri çoðaltmamýz mümkündür. Fakat verilen örnekler birbirlerine yakýn nakillerdir. Kabul edenlerin temel felsefesi, ayný konuda bir çok ayetin olmasýný kullarýn eðitimi þeklinde algýlamýþ olmalarýdýr. Yoksa ilahi emirlerdeki farklýlýk deðildir. Ayetler arasýndaki deðiþiklik, Ýlâhi takdir yetkisindedir. Kullarýn bir müdahalesi söz konusu deðildir. Allah'ýn bir emri kaldýrmasý ve yerine yenisini göndermesi, insanlýk için bir lütuf kabul edilir. Nesih hadisesinin, insanlarýn yanlýþ inanç ve adetlerinin düzeltildiði, içinde bulunduklarý sýkýntýlardan kurtarýldýðý ve Ýslâm'ýn kolay kabul edilmesine yardýmcý olduðu düþünülür.[136] Bu düþüncelerden hareket edildiðinde Kur'an'da nesh vardýr sonucuna varýlabilir.[137][123] Amidî, 111/106.
[124] Kur an-ý Kerim, Bakara, 2/106.
[125] Bk. Râzî, Tefsir, ÝII/229; Amidî, III/107; Sâbûnî, 1/101.
[126] Kuran-ý Kerim. Nahl, 16/101.
[127] Kur'ân-ý Kerim. Bakara. 2/240.
[128] Kur'ân-ý Kerim, Bakara, 2/234.
[129] Râzî, Tefsir, Ýli/229: Sâbûnî. 1/102.
[130] Kuran-, Kerim. Rad. 13/39.
[131] Þafiî. Risale, s. 55.
[132] Râzî, Tefsir, 111/230; Sâbûnî, 1/102. Kýblenin deðiþmesinin neshin varlýðýna delil olamayacaðý Ýleri sürülerek, ayetin Ehl-i Kitabýn iddialarýna cevap olarak indiði belirtilir. Bk. Þimþek, Said, Selçuk Ü.Ý.Fak. Der. Sayý. 2; s. 242.
[133] Kur an-ý Kerim, Enfal, 8/65.
[134] Kur an-ý Kerim, Enfal. 8/66.
[135] Râzî, Tefsir, 111/229; Sâbûnî. 1/102. Bu ayetlerle ilgili iki ve üçüncü bölümde geniþ açýklamalar yapýlacaktýr.
[136] Daha geniþ bilgi için bk. Râzî, Tefsir, 111/229-230; Amidî, 111/106-120; Sâbûnî, i/100-103.
[137] Doç. Dr. Remzi Kaya, Kur'ân-ý Kerim'de Nesih, ISBN : 975-97468-1-6, Bursa Nisan 2001: 35-36.