Kuranda Neshedilen Ayetler By: müzzemmil Date: 16 Eylül 2011, 19:08:47
Kur'anda Neshedilen Ayetler
Kur'anda neshedilmiþ olan ayetler :
A- Hem metni ve hem de hükmü kaldýrýlan,
B- Hükümlerinin vasýflarý deðiþtirilen,
C- Hükümleri baký kalmak üzere metinleri kaldýrýlan,
D- Metinleri baký kalmak üzere hükümleri deðiþtirilen veya kaldýrýlan ayetler olarak dört gruba ayýrmak mümkündür. Sýrasiyle bunlarý açýklamaya çalýþalým. [26]
Hem Metni Ve Hem De Hükmü Kaldýrýlan Ayetler :
Enes Ýbni Malik (rd) rivayet eder ki,
“Allah'ýn Resulünün saðlýðýnda, Tevbe Sûresine eþit bir sûreyi okurduk. Þu ayetten baþkasýný unuttum :
Velev enne libni ademe vadiyani min zehebin lebteða ileyhima salisa. Velev enne lehu salisen, lebteða ileyhima râbia. Velâ yemleu cevfebni ademe illetturabu. Ve yetubüllâhu alâ men tab»[27]
Meali þudur :
“Eðer Ademoðlunu altundan iki vadisi olsa, ister ki ona üçüncü su satýlsýn. Üçüncüsü de olsa isterki ona dördüncüsü katýlsýn. Ademoðlunun karnýný topraktan baþkasý doyurmaz. Allah tevbe edenlerin tevbesini kabul eder»
Metni nesholan bu ayeti, bazý kelime deðiþikleriyle ve ayni anlamda olmak üzere, Ebu Vakýdý Elleysî, Ebu Musal Eþ'arî ve Zeyd Ýbni Sabit de rivayet etmiþlerdir.[28]
Abdullah Ýbni Mes'ud da þunu rivayet eder :
“Allah'ýn Resulü bana, bir ayeti okudu ki ben onu ezber lemiþ ve musahýfma da yazmýþ ve yatacaðým yere bu yazýyý götürmüþtüm. Ertesi günü mushafi elim ealýnca, yazýnýn bulunduðu sahifenin bembeyaz olduðunu gördüm. Durumu Hz Peygambere haber verince bana,
“Ya Ýbni Mes'ud, o ayet geçen gece kaldýrýldý” dedî.[29]
Hüseyin Bini Elmenâri de der ki :
“Kur'andan metni kalkmýþ olmakla beraber, kalberde saklý kalan Vitir namazýnda okuduðumuz Kunut Sûreleridir, Bunlardan birisine (Ýnna nesteînüke) “Hal» diðerine ise “Hafd» tesmiye edilir.[30]
Kadý Ebubekir “El Ýntiþar» adlý kitabýnda, bu rivayetleri, Ahâd Hadislerle verildikleri için kabul etmez. Ebubekir Errazî ise, bu rivayetleri mümkün görmektedir. Ancak üzerinde asla ihtilaf olmayan bir husus varsa oda, Peygamberimizin vefatýndan sonra her hangi bir neshin vuku bulamayacaðýdýr. [31]
Hükümlerinin Yalnýz Vasýflarýnda “Nesh» Bulunan Ayetler :
Hükümleri devam ettiði halde, yalnýz o hükümlerin vasýflarýnda “nesh» bulunan ayetlere ait malûmatý, “Sahihi Müslim þerhi Fethul Mülhem» den naklen “Ýstýlâhati Fýkhiye» de okuruz. Diðer eserlerde buna ait bir kayde raslamadýk. Bu konuya ait gösterilen misal þudur :
Ýlk önce Aþura günü oruç tutmak farzdý. Fakat sonradan bu orucun farz olma vasfý nesholmuþ, mendüb olarak tutulmasýna cevaz verilmiþtir. Burada asýl hüküm, oruçtur. O neshedilmemiþ, onun vasfý olan farz olma hali neshedilmiþ, mendûbe çevrilmiþtir.[32]
Hükmü Baký Kalýp Metni Neshedilmiþ Olan Ayet :
Burada “neshedilmiþ» denmekteki maksat, mushafýmýzda bulunmayan demektir. Yoksa diðer neshedilmiþ ayetler gibi, neshedici bir ayeti yoktur.
Bu konuda altý sahih hadîs kitabýnda Hz. Ömer'in hutbede þöyle dediði rivayet edilir :
“Allah (c.c.) Muhammedi (s.a.) gerçekten elçi gönderdi, ona kitap da indirdi. Ona indirdiði kitapta “Recm» ayeti de vardý. Onu okuduk, onu ezberledik, onu Peygamber uyguladý, ondan sonra biz de uyguladýk. Korkuyorum ki uzun bir zaman sonra, nastan birisi “recmi Allah'ýn kitabýnda bulamýyoruz» der ve Allah'ýn indirdiði bu farzý býrakýp sapýtýrlar. Ýyi bilin ki, zina ettiði þahitlerle, yahut hamilelikle veya itiraf etmekle sabit olan erkek ve kadýna, eðer evlilik görmüþ kimselerdenseler, recm ile cezalandýrýlmalarý haktýr. Allah'a yemin ederim eðer insanlar, Allah'ýn kelamýna Ömer ilave yaptý demeselerdi o ayeti, kendi elimle yazardým.[33]
Hz. Ömer'in, hutbesinde kasdettiði ayetin metni þudur:
“Eþþeyhu veþ-þeyhatu iza zeneya fercumuhuma elbettete nekâlen minellâhi vellâhü Azizun Hakîm»[34]
Mealen þu demektir :
Ýhtiyar erkek ve ihtiyar kadýn zina ettikleri vakit, Allah'dan bir ceza olarak onlarý “recm» edin, Allah Azizdir, Hakimdir.
Gerçi ayette ihtiyar erkek ve kadýn ifadesi kullanýlýyorsa da buradaki ihtiyar sözünden, ister meþru ister gayri meþru olsun, cinsi münasebette bulunmuþ erkek ve kadýnýn kasd edildiðini, Peygamberimiz ve dört halife devirlerindeki recm uygulamasýndan anlýyoruz. Nitekim Hz. Ömer de hutbesinde, zinadan hamile kalmýþ kadýnlardan söz etmiþtir, ihtiyar bir kadýnýn hamile kalmasý þüphesiz mümkün deðildir. Þu halde demek oluyor ki Hz. Ömer, bu ifadesiyle hamile kalabilecek veya onu hamile býrakabilecek kimseleri (ki bunlar ihtiyar sayýlmaz) iþaret etmiþtir.
Þunu da ilave edelim ki, Ehli Sünnetten olmayan bâzýlarý, bu ayeti haber veren sahih hadislerin, mütevater hadisler kuvvetinde olmadýðýný bahane ederek, recm ayetini inkâr etmiþlerdir. Nitekim hariciler, der ki :
“Bu kadar þiddetli bir ceza eðer meþru olsaydý, Kur'anda yazýlý bulunurdu. Kur'anda bunun yazýlý olmamasý Rec-min meþru olmadýðýný gösterir.
Ehli Sünnet alimlerinin bunlara verdikleri cevapta derler ki :
“Kur'anda yazýlý bulunmadýðý için, recmi caiz görmediðimiz taktirde, halen uygulamakta olduðumuz namazýn þekilleri, rekât sayýlarý gibi bîr çok peygamber sünnetinin de caiz görülmemeleri gerekir. Zira Kur'anda, rekâtlarýn sayýlarý hakkýnda açýk bir bilgi yoktur. Biz namaza ait olan uygulamayý, Peygamberimizin söz ve hareketlerine bakarak, ondan Öðrenerek yerine getiriyoruz. Çünkü Kura'n bize “Peygamberin size verdiðini alýn, yasakladýðýndan da kaçýnýn» [35] buyuruyor. Bundan baþka yine Kur'anda “O, kendiliðinden konuþmaz, onun sözü Allah'ýn vahyinden baþkasý deðildir» [36] buyurulur. O halde nasýl olur? Peygamberin bizzat uygulattýðý Recm cezasýndan vaz geçebiliriz? Ba husus bu uygulama tevatüren sabittir.
Buharî'de ise, konu edilen recm ayetinin Nur Sûresinden olduðu rivayet edilir. Ýbni Hayyanin “sahýh»ýnde, Übey Ýbni Kâbýn “Nur Sûresi uzunluk bakýmýndan Ahzap Sûresi kadardý. Sonradan recm ayeti ondan çýkarýldý» dediði bildirilir.[37]
Nesa'î'nin rivayetine göre, Mersan Ýbni Hakem, vahy kâtibi ve mushafi derleyenlerden Zeyd Ýbni Sabite,
“Recm ayetini Mushafa yazmadýn mý? diye sorar. O da cevaben,
“Görmüyor musun? zina edenler recm cezasýna çarpýlýyorlar, der.
Ýbni Darýr de “Fezailul Kur'an»ýnda, Hz. Ömer'in bir baþka hitabesinde þöyle dediði yazýlmýþtýr :
“Recm cezasý haktýr, ondan þikâyet etmeyin. Ben recm ayetini Mushafa yazmayý kasd ettiðim için Ubey Ýbni Kâba (vahy kâtibi) sordum. O da bana cevaben,
“Ben recm ayetini Resulullâha okutmak istediðimde, sen göksümden beni iteleyip “sen recm ayetini okutmak istersin, öbür tarafta onlar eþekler gibi çiftleþip duruyorlar» diyen deðil miydin? dedi.
Ýbni Hacer, Recm ayetinin Mushafta yazýlmamasýna sebep olarak, sahabîler arasýnda çýkan ihtilafi gösterir. Hz. Ömer'in þöyle dediði de rivayet edilir :
“Resülüllâha, izin ver Recm ayetini yazayým, deyince Resülüllâh “takatin yetmez» dedi.
Yine bir rivayete göre, Zeyd Ýbni Sabit ile Saîd Bini As, mushafi yazýyorlarken Zeyd, Recm ayetini “Eþþeyhu veþ-þeyhetü iza zeneya fercümuhuma» diye Peygamberden duyduðunu söyler. (Fakat ayetin geri kalan kýsmýný nedense okumamýþ.) Orada bulunan Hz. Ömer de,
“Recm ayeti indiði zaman, Resülüllâha gidip -izin ver bunu yazayým- deyince Resülüllâh, sanki bu teklifimi hoþ karþýlamamýþ gibiydi, der ve þöyle devam eder;
“Görmüyor musun? bir ihtiyar zina ederse, bekâr da olsa recmedilir, ama bir genç zina ederse ve bekârsa recmedilmez.
Minhac þerhinde Ýbni Hacer, Recm ayetinin neshedilmesine: sebep olarak ve Hz, Ömer'in bu son ifadesini de kasde derek, ayetin ameli bakýmdan açýklýða kavuþturulamamýþ olmasýný gösterir.[38]
Ebu Emame Bini Sehl, bir sahabiye olan halasýnýn þöyle dediðini rivayet ediyor :
“Resülüllâh bize Recm ayetini “Eþþeyhu veþ-þeyhuhetu iza zeneya fercumuhuma elbettete bima kadaya minellezzeti» diye okuttu.
Bu rivayete göre Recm ayetinde “bima kadaya minellezzeti» ibaresi de varmýþ. Diðer rivayetlerin bir kýsmýnda Recm ayeti biraz daha uzun, diðer bâzý rivayetlerde ise daha kýsadýr. Anlaþýlan odur ki, Recm ayetinin metni üzerinde bir uyuþmazlýk var. Ama buna mukabil, bu ayetin getirdiði Recm hükmünde hiç bir anlaþmazlýk yok.[39]
Ord. Prof. ismail Hakký Ýzmirli de, Tarihul Kur'an eserinin S. II. de þöyle der :
“- Hatta Ömerulfaruk-Recm ayetini haber verdiði halde, tek þahit olduðundan naþi Zeyd, onu kabul etmedi» [40]
Ýleride de okunacaðý üzere, Kur'an-ý Kerime ait ayetler toplanýrken, Peygamber Efendimizin huzurlarýnda okunduðu iki þahitle isbat edildikten sonradýr ki, Mushafý Þerife konmuþtur. Nitekim, ayetleri toplamak için kurulan komisyona baþkanlýk eden Vahy kâtibi Hz. Zeyd dahi, bir ayet olduðunu yakinen bildiði “Lekad câekum» ile baþlayan Allah kelamýnýn, Kur'ana ilavesini teklif etmemiþ, baþka bir þahit bulana kadar beklemiþtir. Nihayet bu ayet, Hüzeymetül Ansarîde bulunmuþ ve baþka þahit aranmaksýzýn Mushafi Þerife konmuþtur. Hüzeymeden daha baþka bir þahit istenmeyiþinin bir sebebi, bu ayeti bizzat Zeydin bilmekte olmasý, ikinci sebebi ise, bir konuda Peygamber Efendimizin, Hüzeymenin tek þahitliðini kabul edip fetva vermesiydi. Bunun dýþýnda hiç bir ayet, iki þahitle isbat edilmeden Mushafa eklenmemiþtir. [41]
Metni Baký Olup, Hükmü Neshedilen Ayetler
Bir ayet, ya daha külfetli bir emir getiren diðer bir ayetle neshedilir, Aþura orucu yerine, Ramazaný emreden ayet gibi. Veya külfetli bir emri getiren ayet, o emri hafifleten baþka ayetle neshedilir, ölen bir erkeðin karýsýna, evlenebilmek için bir yýl beklemeyi emreden ayetin, bu müddeti 4 ay 10 güne indiren ayetle neshedilmesi gibi. Ve yahüy da aynî külfette olan yeni bir ilâhî emri getiren ayetin, önceki hükmü getîrmiþ olan ayeti neshetmesi gibi. [42]
Bir Hadîsin, Baþka Bir Hadîsle Neshi
Ayetlerde olduðu gibi hadislerde de, nesheden ve neshedilenler vardýr tabiî. Þu kadar ki, biri birini nesheden hadîslerin, rivayet bakýmýndan kuvvet dereceleri bilinmeden, þu hadis, þu hadîsi neshetmiþtir denemez. Nesheden hadîsin, neshettiði hadîsten daha kuvvetli olmasý veya her ikisinin ayni kuvvette bulunmasý þarttýr. Meselâ mütevater olan bir hadîs, ancak mütevater olan baþka bir hadîsle neshedilebilir, daha az kuvvette olan Meþhur, Hasen veya Ahad olan hadîslerle neshedilemez.
Bununla beraber, biri birine zýt iki hadîsten hangisi sonradan varid olmuþsa, iþte o hadîs, önce varid olanýn hükmünü kaldýrmýþ sayýlýr. Bu konuda þu iki misali gösterebiliriz :
Müslimin, Ebu Davudun, Nisâî'nin, Ýbni Macenin, Ýmam Ahmedin ve Ýbni Habbanin rivayet ettikleri sahih bir hadiste Peygamber Efendimiz, þöyle buyurdu.
“Vaktiyle ben, muvakkat nikâhla kadýnlardan faydalanýn diye size izin vermiþtim. Ama Allah, Kýyamete kadar bunu haram kýldý. Kimin yanýnda böyle bir kadýn varsa, o kadýný býraksýn. Eðer o kadýnlara bir þey vermiþseniz, onlarý da geri almayýn [43]
Yine Müslimin, ibni Macenin, Tirmizî'nin, Ebu Davudun, Nisaîinin, Muvattaýn ve Ýmam Hanbilînin müsnedinde de þu hadîs rivayet edilir :
“Ben sizleri kabirleri ziyaret etmekten gerçi alakoymuþtum. Ama iyi bilin ki kabir ziyaretlerinde ahiret gününü hatýrlama; iþte bu, sebeple siz, kabirleri .ziyaret etmelisiniz.»[44]
Bu iki hadiste görülüyor ki Peygamber Efendimiz, ikinci hadîsleriyle önceki hadislerinin hükümlerini neshedip kaldýrmýþlardýr.
Nasih ve mensûh hadisler konusu, fakîh Ýslâm alimlerini ziyadesiyle meþgul etmiþtir, diyen Ezzührî, bu hususta kendisinin ilk defa bir eser yazdýðýný gururla ifade eder. Elhazýnýn ifadesine göre, Zuhrî'den Þafiîye kadar bâzý çalýþmalar olmuþsa da, özellikle bunun üzerinde durulmamýþ, nesneden veya neshedilen hadisler, bir kitap haline getirilmemiþtir. [45]
[26] Ahmet Gürkan, Kur’an’ýn Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni Ýlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 14-15.
[27] Nasih-Mensûh : S. 5-6.
[28] El Ýtkan : C. 2 S. 25.
[29] Nasih-Mensûh : S. 56.
[30] El Ýtkan : C. 2 S. 26.
[31] Ahmet Gürkan, Kur’an’ýn Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni Ýlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 15-16.
[32] Ýstýlâhati Fýkhiye : C. 1 S. 100. Ahmet Gürkan, Kur’an’ýn Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni Ýlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 16.
[33] Tefsiru Ayatil Ahkâm: C. 1 S. 104, Tefsiru Alusî: C, 1 S, S. 79.
[34] Tefsiru Ayatil Ahkâm: C. 1 S. 104, Tefsiru Alusî: C, 1 S, S. 79.
[35] Haþr: 59/7.
[36] Necm: 53/4.
[37] Tef. Ayatul Ahkam : C. 1, S. 104 Tef. AIusî : C. 1, S. 79.
[38] Ýtkan : C. 2, S. 25-27.
[39] El Ýtkanu Fil Kur'an : C. 2 S. 25, 26, 27
[40] Ý.H. Ýzmirlinin Tarihul Kur'an-ý : S. 11
[41] Ahmet Gürkan, Kur’an’ýn Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni Ýlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 16-20.
[42] Ahmet Gürkan, Kur’an’ýn Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni Ýlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 20-21.
[43] Buîugul Meram : S. 183
[44] Müslim C. 3 S. 65, Tirmizi : C. 4 S. 274, Ebu Da. C. 2 S. 72, Nis. C. 4 S. 89, Ýbni Mace : C. 1 S. 175
[45] Kitabul ttibar : S. 4 Ahmet Gürkan, Kur’an’ýn Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni Ýlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 21-22.
Ynt: Kuranda Neshedilen Ayetler By: ceren Date: 27 Ocak 2019, 20:59:12
Esselamu aleykum. Kur aný okuyan bu ayetler ýþýðýnda yaþayan kullardan olalim inþallah. Rabbim razý olsun paylasimdan kardeþim. ..
Ynt: Kuranda Neshedilen Ayetler By: Sevgi. Date: 28 Ocak 2019, 00:34:51
Aleyküm Selam. Bizlere rahmet olarak gönderilen Kur'aný okuyup kendimize rehber edinen kullardan olalým inþaAllah