Maslahat Ve Mefsedetin Bilinememesi By: seymanur K Date: 13 Eylül 2011, 14:36:20
Taabbudî Olmayan Bazý Konularda Maslahat Ve Mefsedetin Bilinememesi
Fiiller iki çeþittir. Birincisi, maslahat ve mefsedetlerini bilmediðimiz fiiller. Mefsedeti olmayan sýrf maslahat olduðunu ya da maslahatý mefsedete tercih edileceðini tespit edinceye kadar bu tür fiilleri yapmayýz. Din bu tür konularda, doðru olan ortaya çýkýncaya kadar acele etmemeyi tavsiye eder.
Ýkincisi, maslahatým bilebildiðimiz fiiller. Bu da iki türlü olur.
a- Fiilden elde edilecek maslahatýn, bir mefsedet ya da baþka bir maslahatla çakýþmamasý. Bu durumda fiilin hemen yapýlarak maslaktýn elde edilmesi tercihe þayandýr.
b- Fiilden elde edilecek maslahatýn, mefsedetle çakýþmamakla beraber ter-
cihe daha layýk bir baþka maslahatla çakýþmasý. Bu durumda maslahatý daha sonra elde etme imkaný bulacak kadar yaþanacaðý umuluyorsa ilgili fiil tehir edilir. Þayet ilgili maslahat ona denk bir baþka maslahatla çakýþýyorsa, muarýzý olmayan maslahat konusunda zikrettiðimiz sebepten ötürü hemen elde edilmesi gereken maslahat öncelikle tercih edilir.
Bu konuda ölçü þudur: mefsedetten hali olan maslahat elde edilmeye çalýþýlýr. Yine maslahattan hali olan mefsedet izale edilmeye çalýþýlýr. Þayet maslahat ya da mefsedetin varlýðý açýk deðilse ihtiyaten maslahatýn var olduðu kabul edilerek ilgili fiil yapýlýr ve yine mefsedetin var olduðu kabul edilerek ilgili fiil terk edilir.
Bir fiilin vacip mi mendup mu olduðu tartýþmalýysa, onu vacip kabul ederek yaparýz. Ancak bu durum niyetin þart olmadýðý fiiller için geçerlidir. Mesela cana saldýrana karþý nefs-i müdafaada bulunmak böyledir ki bu, bir görüþe göre mendup bir görüþe göre de vaciptir. Ancak niyetin þart olduðu durumlarda kesin olarak niyet edilmesi gerektiðinden dolayý bu ilke geçerli olmaz.
Fiilin mendup mu mubah mý olduðu tartýþmalýysa, mendup kabul ederek yaparýz. Fiilin haram mý mekruh mu olduðu tartýþmalýysa haram kabul ederek sakýnýrýz. Fiilin mekruh mu mubah mý olduðu tartýþmalýysa mekruh kabul ederek terk ederiz.
Þeriat, boynun vurulmasý ya da herhangi bir uzvun kesilmesi þeklindeki kýsas cezalarýnýn tatbiki gibi durumlarda seri davranýlmasmý ister. Zira bu durumda cezanýn tatbiki hafifletilmiþ olur. Allah (cc) her konuda iyiliði emretmiþtir. Adam öldürürken bile iþkenceden sakýnýp en uygun þekilde davranmayý emretmiþtir.
Bir müslümanýn canýna, bir uzvuna ya da malýna karþý bir saldýrý söz konusu olunca, þayet saldýrýnýn defi konusunda gevþek davranýlmasý mefsede-tin meydana gelmesine sebebiyet verecekse bu ve benzeri durumlarda acele davranmak vacip olur. Acele davranmama konusunda ruhsat yoktur. Savaþ ve batýl yollarda olanlarla mücadele konusu da böyledir.
Allah (cc) hayýr iþlerinde acele davranmayý methetmiþ ve böyle yapanlan övmüþtür. Musa (as) þöyle buyurmuþtur; "Ben razý olasýn diye sana acele ile geldim, Rabbim"[80]
Kertenkeleyi bir vuruþta öldüren için yüz sevap, iki vuruþta öldüren için yetmiþ sevap vadedilmiþtir. Zira bir darbede öldürme, canýn daha çabuk çýkmasý, daha az zarar verme ve en iyi þekilde öldürme anlamýna gelir.[80] Taha 84