Mezhep taklidi By: hafiza aise Date: 12 Eylül 2011, 16:51:41
MEZHEP TAKLÝDÝ
Mayýs 2010 56.SAYI
Mezhep, bir müslümanýn dinini doðru ve sistemli bir þekilde anlayýp yaþamasý için tabi olduðu görüþler bütünüdür. Bilindiði gibi fýkhi meselelerde tabi olduðumuz dört hak mezhep vardýr (Hanefi, Þafi, Maliki, Hanbeli). Ýmam Azam, Ýmam Þafi, Ýmam Enes b. Malik ve Ýmam Ahmed b. Hanbel bu hak mezheplerin imamlarýdýr ve fýkhi konularda bu imamlarýn görüþlerine baþvurulur.
Dünyanýn dört bir yanýnda müslümanlar yaþamakta ve herkes kendi sosyal yaþantýsý, çevresi, kültürü, bulunduðu coðrafya gibi faktörler çerçevesinde bu dört mezhepten biriyle amel etmektedir. Dini hayatýný bu hak mezheplerden birine göre tanzim eden birinin ölünceye kadar ayný mezhepte kalmasý gibi bir mecburiyet yoktur. Yani hepsinin de hak mezhep olmasý dolayýsýyla, mezhebini deðiþtirmesini gerektirecek bir amil sebebiyle bir diðer hak mezhebe geçebilir. Mesela, Þafi mezhebine mensup olan bir kadýnýn, evlendiði erkeðin Hanefi olmasý durumunda, karþýlaþýlabilecek bazý problemlerin ortaya çýkmamasý açýsýndan Hanefi mezhebine geçmesi makul görülebilir. Ancak bir mezhepten diðer mezhebe geçen kimsenin, ibadet ve muamelelerinin kamil manada olabilmesi için girdiði mezhebin meselelerini bilmesi gerekir. Ancak mezhep deðiþtirme günlük elbise deðiþtirir gibi deðil, verdiðimiz misalde olduðu gibi cebredici bir sebebe dayanmalýdýr.
MEZHEP TAKLÝDÝNÝN ÞARTLARI
Müslümanýn dini hayatý ile sosyal hayatý bir bütün halindedir. Bu sebeple bazen, özellikle güncel meselelerde karþýlaþýlan problemlere karþý, tabi olunan mezhepte bir çözüm bulunamayabiliyor. Bazen kiþinin karþýlaþtýðý durum kendisini çok zora sokacak hatta harama bile götürecek bir boyutta olabiliyor. Böyle durumlarda, saydýðýmýz sakýncalara düþülmemesi için alimlerce diðer üç mezhepte, bu konuyla ilgili diðer fetvalara da bakýlabileceði bildirilmiþtir. Buna taklit denilmektedir. Bir mezhebi taklit edebilmenin de þartlarý vardýr:
1. Bir meselede bir mezhebi taklit etmek için o mesele hakkýnda o mezhebin þart ve vaciplerini bilmek gerekir. Mesela bir Þafi, karþýlaþtýðý durum sebebiyle abdest hususunda Hanefi mezhebini taklit etme durumunda kalacaksa, abdestin þart ve vaciplerini Hanefi mezhebine göre bilmesi ve onlara riayet etmesi gerekir. Yine bir ibadet veya muamele baþka bir hak mezhebe göre taklit edilecekse, o ibadet veya muamelenin daha önce yapýlmamýþ olmasý gerekir. Mesela, Þafi mezhebine mensup olan bir kimse, namaza baþlamadan önce hanýmýna eliyle dokunduðunu namazý kýldýktan sonra hatýrlasa; sonra da, “Nasýl olsa abdestim Hanefi mezhebine göre tamamdýr” deyip o meselede Hanefi’ye tabi olsa, namazý sahih olmaz.
2. Taklidi keyfî ve kolayýný yaþamak için deðil meþru bir sebebe dayandýrarak yapmasý gerekir.
3. Telfik yapmamalýdýr. Mesela bir kiþi meþru bir mazeret (örneðin baþýnýn çoðunun yaralý olmasý gibi) sebebiyle Þafi mezhebini taklit ederek baþýnýn onda birini mesh etse, sonra Hanefi gibi düþünerek elinin yabancý bir kadýna deðmesinden sonra tekrar abdest almayýp namazýný kýlsa, onun namazý sahih olmaz. Zira bu kiþi abdestini Þafi mezhebine göre almýþken eli yabancý bir kadýna deðdiðinden abdesti bozulur. Çünkü Þafi mezhebine göre böyle bir durumda abdestin bozulacaðý malumdur.
MEZHEP TAKLÝDÝNDEKÝ YANLIÞLAR
Ýbadet hayatýmýzda gerek mezhep taklidi gerekse yanlýþ bilgilenme kaynaklý olarak yapýlan pek çok yanlýþ bulunmakta… Bunlardan biri de bayanlarýn abdest alýrken yabancý erkeklerin saçýný göreceði endiþesiyle baþörtüsü/eþarp üzerinden baþýný mesh etmeleridir. Aslýnda bizim mezhep taklidinde yapýlan yanlýþlardan kastettiðimiz de budur. Yani aslýnda bir baþka mezhepte bile olmayan bir meseleyi taklit etmek! Zira ne Hanefi mezhebinde ne de Þafi mezhebinde eþarp ve baþörtüsü üzerinden meshin sahih olabileceðine dair bir þey yoktur ki taklidi yapýlsýn! Yapýlan yanlýþ, böyle bir uygulamanýn diðer mezheplerde var olduðunu zannederek yapmaktýr. Bu ise yeterli dini bilgiye sahip olunmamasýndan ileri gelmektedir. Halbuki gerek Hanefi mezhebine gerekse Þafi mezhebine müntesip bir kadýnýn, saçýnýn yabancý erkekler tarafýndan görülme endiþesi taþýdýðý bir durumda, baþörtüsünün üzerinden suyun saçýna sirayet edecek kadar ýslatarak mesh etmesinde bir sakýnca yoktur. Burada dikkat edilmesi gereken suyun saça ulaþmasýdýr.
Bunun yanýnda saçlarýnýn görünmesinden endiþe eden bir kadýnýn kollarýný yýkarken baþkalarýnýn görmesinden endiþe etmemesi daha vahim bir durumdur. Zira saçlar kadar kollar da avrettir. Saça gösterilen önem ve özen diðer azalara da gösterilmelidir. Böyle bir durumda kalan kadýn, öncelikle kendisinin abdest alabileceði mekanlarý tercih etmelidir. Zira günümüzde kiþinin temizliði için ayrýlmýþ mekanlarýn çoðunda bayan erkek için tahsis edilmiþ özel yerler bulunmaktadýr. Böyle bir yer bulunamýyor ise baþka bir bayandan rica ederek önünde durmasýný isteyebilir veya erkeklerden müsaade isteyebilir. Eðer bu da mümkün olmuyor ve abdest alacak baþka bir yer de yoksa ve namaz vaktinin çýkacaðýndan endiþe ediliyorsa teyemmüm ederek abdest almasý, avret yerlerini açarak abdest alýp namaz kýlmasýndan daha evladýr.
Yine bazý yanlýþ bilgilerden dolayý, mecbur kalýndýðý zaman, ayaklarý yýkamaya lüzum kalmaksýzýn çoraplarýn üzerinden mesh edilebileceði sanýlmaktadýr. Bunlar ve benzerleri, kimi zaman taklit kimi zaman da fetva adý altýnda yapýlan yanlýþlardan bazýlarýdýr. Çorap üzerine meshin sahih olabilmesi için çorap olarak giyilen þeyin, normal deriden mamul olan mestlerin taþýdýðý þartlarý taþýmasý gerekir.
Yine mezhep taklidi adý altýnda yapýlan yanlýþlardan biri de diþ dolgusuyla alakalýdýr. Özellikle muayyen günlerinde diþ dolgusu yaptýrmak durumunda olan kadýnlarýn, böyle bir durumda iken, gusülde aðzýn yýkanmasýnýn farz olmadýðýný bildiren Þafi mezhebini taklit etmelerine gerek yoktur. Taklit, yazýmýzýn baþlarýnda da söylediðimiz gibi kiþinin kendi mezhebinde, karþýlaþtýðý bir sorunun çözümünü bulamadýðý zamanlarda yapýlmasý gerekir. Hanefi mezhebinde, diþ dolgusu yaptýrmak için baþka bir mezhebi taklit etmeye gerek yoktur. Zira bu mesele hakkýnda mezhebin fakihleri diþ dolgusunun gusle mani olmayacaðýný defalarca belirtmiþlerdir. Hulasa bir mezhebi taklit, her mevzusu önem ve özen gösterilmesi gereken bir konudur. Taklit bir zarurete binaen yapýlmalý, keyfi ve nefsi istekler sebebiyle taklide baþvurmamalýdýr.
Hüseyin OKUR