Mahiyet Terimi By: seymanur K Date: 05 Temmuz 2011, 09:58:16
Mahiyet Terimi
Akü, nesnelerle ayný cins ya da mahiyete sahip olmakla nitelenemez çünkü biz: "O nedir?" diye sorduðumuzda bu ifade hangi türe mensuptur anlammadýr.[379]
Bu ifadeden anladýðýmýza göre mahiyet kelimesi; nisbet ya'sý ve tahfif ile (vav düþürülerek), ma huve ve ma huviyyetuden türetilmiþtir. Hem 'mahiyet' hem de 'maiyet' þeklinde kullanýlabilir. Muhtemelen bu terimi ilk defa kullanan ve Ýslâm düþünürleri arasýnda yaygýn bir kullaným elde etmesini saðlayan düþünür, ilk Ýslâm filozofu olan Yakub b. Ýshak el-Kindî'dir (H. 252). el-Kindî felsefeyi tanýmlarken: "Felsefe, sonsuz ve tümel varlýklarýn; benlik (Ýnniyet), öz (mahiyet) ve nedenlerinin (illiyet) insan takati oranýnda bilinmesidir" [380] ifadesini kullanmaktadýr. Her ne kadar mümkün ise bile biz; Muhâsibî ile el-Kindî arasýnda herhangi bir iliþki olduðýmu bilmediðimize göre; el-Kindî'nin, Mutezilî [381] olduðunu göz önününde tutarak; el-Kindî'ye ait bu tanýmýn, el-Kindî'nin Baðdat'taki Mutezilî dostlarý kanalý ile Muhâsibî'ye ulaþtýðýný savunan tezi doðru kabul ediyoruz. en-Nesefî'nin;"Aklýn mahiyetle nitelenmesi ve tanýmlanmasý caiz deðildir" þeklindeki ifadesi ise düþünülmelidir; çünkü, mantýkçýlara göre bir nesnenin tanýmý; sýnýrlamak, yani yakýn tür ile arasýndaki sýnýn belirlemek, ayýrýcý niteliði ortaya koymak ve türünü, niteliðini ya da kendine özgü ayýncý vasýflarýný belirlemekle mümkün olur. en-Nesefî gibi, aklý mahiyet olarak nitelemenin caiz olmadýðýný kabul etsek bile; kendine ait genel niteliði (araz) ile niçin tanýmlamayalým? [382]
[379] Zemmiü’l-Heva, s. 5; Akaidu'n-Nesefiye, s. 98.
[380] Resailul- Kindi, s. 173.
[381] Resailu'l-Kindi, s. 27.
[382] Haris El- Muhasibi, El- Akl Ve Fehmü’l Kur’an, Ýþaret Yayýnlarý, Ýstanbul, 2003: 149-150.