Esrar Dede By: armi Date: 22 Haziran 2009, 15:51:41
On sekizinci yüzyýl dîvân þâirlerinden ve mevlevî þeyhi. Asýl adý, Seyyid Mehmed'dir. 1748 (H.1162)'de Ýstanbul'da Sütlüce'de doðdu. 1796 (H.1211)'de Galata Mevlevîhânesinde vefât etti.
Âilesi ve soyu hakkýnda geniþ bilgi yoktur. Babasý Ahmed-i Bîzebân, onun babasý Hasan ve onun da babasýnýn ismi Osmân'dýr. Eserlerinden anlaþýldýðýna göre, çok iyi bir öðrenim görmüþtür. Arapça ve Farsça'ya tam vâkýf olduðu gibi; Latince, Yunanca ve Ýtalyanca da biliyordu. Devrin en yüksek medreselerinde fen ve din bilgileri öðrenmekte iken bir gün yolu Galata Mevlevîhânesine düþtü. Bu sýrada mevlevîhânede Þeyh Gâlib Ýslâmiyetin yayýlmasý için gayret sarfetmekteydi.
Seyyid Mehmed merak ederek girdiði bu dergahta Gâlib Dede'nin sohbetinin tatlýlýðý, ruhlara hayat veren sözlerinin tesiriyle bir daha çýkmamak üzere kaldý. Þeyhe baðlýlýðýný arz edip talebelerinden oldu. Seyyid Mehmed böylece tarîkata girip "Esrâr" mahlasýný aldý ve bundan sonra Esrar Dede diye anýldý.
Mevlevîlik dâiresine katýlan Esrar Dede'nin bundan sonraki hayâtý, hocasý Þeyh Gâlib'in terbiyesi ve eðitimi altýnda geçti. Onunla her an berâber olacak kadar teslimiyet içinde olan ve her hâlini hocasýnýn yaþayýþýna uyduran Esrar Dede, tezkireci ve meþîhat makamlýðýný kazandýðý halde þeyhinin yanýndan ayrýlmadý. Galata Mevlevîhânesinde kendisine ayrýlan bir odada yaþadý. Bu sýrada pekçok eser vücuda getirdi.
Dîvân edebiyâtýnýn son büyük temsilcisi olan ve bu edebiyâta yeni bir söyleyiþ getirip zenginlik kazandýran Þeyh Gâlib'in, talebesi Esrâr Dede'ye çok büyük tesiri oldu. Bu sebeple Esrar Dede þiirde Mevlevî olduktan sonra þöhret buldu. Onun þiirlerinin toplandýðý Dîvân'ý en önemli eseridir. Diðer önemli eserleri ise; Mübâreknâme-i Esrâr, Fütüvvetnâme-i Esrâr, Lugat-ý Ýtalyân ve Tezkire-i Þu'arâ-yý Mevleviyye'dir.
Esrâr Dede ve hocasý Þeyh Gâlib'in Osmanlý Sultaný Üçüncü Selîm Hana tam bir muhabbet ve baðlýlýklarý vardý. Bu durum Sultanýn aleyhinde olanlarýn onlar hakkýnda ileri geri konuþmalarýna sebeb oluyordu. Bunlara karþý Esrar Dede bir gazelinde;
Ne Süleymân ne Selîm'in kuluyuz,
Hazret-i Rabb-i Rahîmin kuluyuz.
Husrev-i âleme yok minnetimiz,
Öyle bir þâh-ý kerîmin kuluyuz.
diyerek çok güzel bir cevap vermiþtir. Esrar Dede'nin þiirlerinde kýrk yaþýndayken girdiði Mevlevîlik yoluna ve evliyânýn büyüklerinden Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'ye büyük bir sevgi duyduðu görülmektedir. Bu hususta yazdýðý bir þiiri þu beyitle son bulmaktadýr:
Lutfuna muhtaçtýr Esrâr-ý zâr
El-meded ey hazret-i Mollâ-yý Rûm.
Dünyâya ve dünyâ baðlýlarýna raðbet etmeyen Esrar Dede, kendisinden nasîhat isteyenlere dünyâ nîmetlerinin ve güzelliklerinin geçici olduðunu söyler ve ölümü hatýrlatýrdý. Çok cömert olup, eline geçen malý ve parayý fakirlere daðýtýrdý. Esrar Dede'nin þu þiiri onun ne kadar ince ruhlu olduðunu göstermektedir.
Derd-i dile bîgâne vü mahrem güler ben aðlarým
Özge belâ kim hâlime âlem güler ben aðlarým.
Hiç kimseye olmuþ deðil böyle belâ-yý bü'l-aceb
Kim beytü'l-ahzân-ý dilimde gam güler ben aðlarým.
Naz ü niyâza yok vakit hayran olur görse gözüm
Ancak hemen ol dilber-i gülfem güler ben aðlarým.
Nâdîde bir dîvaneyim baþtan baþa efsâneyim
Hicrânýmýn ahvâline mâtem güler ben aðlarým.
(Gönül derdine yabancý ve dost güldüðü halde ben aðlýyorum. Bu âlemin güldüðü benim aðladýðým baþka bir derttir.
Böyle ziyâdesiyle þaþýlacak belâyý hiç kimse görmedi. Ki o gönlümün hazret-i Yâkûb gibi hüzünlü evinde gam güldüðü halde ben aðlýyorum.
Gözüm görse nâz ve niyâza yalvarýp yakarmaya vakit býrakmadan hayran olup kendinden geçer. Fakat o gül aðýzlý sevgili güldüðü halde ben aðlýyorum.
Eþi bulunmaz baþtan baþa efsâne olmuþ bir deliyim, benim ayrýlýk hallerime mâtem güldüðü halde ben aðlýyorum).
Esrâr Dede mîrâc gecesine tesâdüf eden bir zamanda 1796 (H.1211)'de Galata Mevlevîhanesinde vefât etti. Bu sýrada henüz kýrk dokuz yaþýndaydý. Ömrünün son dokuz yýlýný geçirdiði bu Mevlevîhânenin bahçesinde kendisinden yüz yýl önce ölen mevlevî derviþiFasîh Dede'nin kabrinin sol yanýna defnedildi. Hocasý Þeyh Gâlib'in söylediði þu târih rubâisi, Esrâr Dede'nin mezar taþýnda yazýlýdýr.
Esrar Dede çileyi hatm ettiði dem
Sýrr oldu serin hýrka-i tâbûta çeküp
Gâlib dedi târihin efsûs efsûs
Hemdemlerini hayrân kodý Esrâr göçüp. 1211.
(Esrar Dede çileyi bitirince tâbût hýrkasýný baþýna çekip gizlendi. Gâlib ne yazýk ki onun târihini "Arkadaþlarýný Esrar hayran koyup göçüp gitti" diye söyledi)
1) Esrar Dede, Tezkîre-i Þu'ârâyý Mevleviyye, Ý.Genç; s.1-35
2) Esrar Dede, R.Baykara, Türkiyât Enstitüsü; s.3-20
3) Türk Þâirleri, S.N.Ergun, 1345-1350
Ynt: Esrar Dede By: Sems Date: 29 Aðustos 2010, 00:03:21
Mevlevi lerden güzel bir insan . Üstelik gazelleri ile meþhur Þeyh Galibin talebesi. Paylaþým için Allah (c.c) razý olsun.
Ynt: Esrar Dede By: mevlüde06 Date: 09 Temmuz 2015, 18:12:35
Esselamü aleykum ve rahmetullah;Evet Divan þairlerinden Þeyh Galibin gazellerinin okumuþtuk.talebesi Esrar Dedenin de beyitleri çok güzelmiþ.
Ne mübarek insanlar.yaþadýklarý hayatlarý,yaptýklarý güzellikleri okuyupda gýpta etmemek elde deðil.Allah razý olsun hocam .yine çok güzel bir paylaþým.
Ynt: Esrar Dede By: Bilal2009 Date: 06 Aðustos 2015, 12:06:25
Ve aleykümüsselam ve rahmetüllah, Tasavvuf yolunda þiir yazmak çok güzeldir. Çünkü dil susar gönül konuþur. Rabbim ( celle celaluhu ) bizleri dilini susturup gönlünü konusturanlardan eylesin .
Ynt: Esrar Dede By: Sevgi. Date: 28 Kasým 2020, 10:01:29
Aleyküm Selâm. Rabb'im bizleri güzel kul eyleyip rýzasýna eriþen kullarýndan eylesin inþaAllah
Bilgiler için Allah sizlerden razý olsun kardeþim
radyobeyan