Muallel By: sidretül münteha Date: 27 Haziran 2011, 15:52:43
Mu'allel:
Tef’il vezninde bir kimseyi bir nesne ile avutup eðlendirmek; illetini açýða çýkarmak manasýnda ta'lilden ism-i mefuldür. Hadis ýstýlahý olarak dýþ görünüþü itibariyle sahih olmakla birlikte aslýnda gizli ve kadih bir illete sahip olan hadislere denir.
Bazý hadisler vardýr ki ilk bakýþta sýhhat þartlarýna uygun görünür. Fakat hadis illetlerini iyi bilen bir alimin araþtýrmasý sonucu bu hadisin dýþardan farkedilmeyen ve sýhhatini yok edecek nitelikte bir gizli kusuru olduðu açýða çýkar. Bu gizli kusura illet, böyle gizli kusur taþýdýðý bir âlimin tetkiki ile anlaþýlan hadise ise mu'allel adý verilir.
Mu'allel yerine Buhârî, Tirmizî, el-Hâkim ve ed-Dârekutni gibi meþhur hadis âlimlerinin bulunduðu bir grup ayný manada ma'lul terimini kullanmýþlardýr. (Bk. Ma'lûl). Þuna iþaret etmek yerinde olur ki, ma'lûl yerine mu'allel ýstýlahýný tercih edenler, esas itibariyle, rubai mezid bir fil oln e'lle kelimesinin ism-i mefulünün kýyasen malul deðil; mu'all geleceðini, oysa lügat yönünden illetli hadisleri en iyi ifade eden terimin ayný kökten Tef’il babýnda ismi meful olan mu'allel olduðunu hesaba katmýþ olmalýdýrlar. 737
Ýllet bahsinde de söz konusu edildiði gibi hadis illetleri hadis ilminin en çetin ve ince konularýndan biridir. Dolayýsýyla mu'allel hadisler konusu, Hadis Usulünün en önemli ve zor konularýndan birini teþkil eder. Hadis illetlerini ancak Allah'ýn parlak bir zeka, güçlü bir hafýza, ravilerin dereceleri hakkýnda tam bir bilgi, isnad ve metinlerdeki kusurlarý sezebilecek kuvvetli bir meleke bahþettiði âlimler farkedebilirler. 738Bu bakýmdan hadis âlimleri arasýnda çok az kimse mu'allel bahsindeki bilgisiyle þöhret kazanabilmiþtir. Ali Ýbnu'l-Medînî, Ahmed b. Hanbel, Buhârî, Ya'kub b. Ebî Þeybe, Ebu Hatim er-Râzi, Ebu Zûrati'r-Râzî ve ed-Dârekutni mu'allel hadisler konusunda isim yapmýþ sayýlý âlimlerden birkaçýdýr.
Ýllet baþlýðý altýnda söz konusu edildiði gibi hadisin sihhatini zedeleyen illet, daha çok hadisin isnadýnda; bazen metninde bulunur. Ýsnadda olan illet, bazen isnad ve metnin sýhhatini ikisini birden kadh edebilir. 739
Buna göre bir muallel hadis daha çok isnad, bazen de metni yönünden mu'allel olur.
Hadisin sýhhatini yok ederek onu mu'allel hadis haline getiren illetlerin birçok çeþidi vardýr. el-Hâkimu'n-Nîsâbûrî bunlardan on tanesine yer vermiþ ve herbirinin misallerini vermiþtir. “Ýllet” baþlýðý altýnda bunlar hakkýnda yeterli bilgi verilmiþtir. Bu bakýmdan burada ayrýca tekrar edilmesine lüzum yoktur.
Burada yeri gelmiþken iþaret etmek gerekir ki bazý muhaddisler kadih olmayan bir sebebe de illet derler. Meselâ Tirmizî, neshe illet demiþtir. 740Söz geliþi sika ve dâbýt bir ravinin müsned olarak rivayet ettiði hadisi irsal ederek rivayet etmesi bu kabildendir ve hadisin sýhhatine mani teþkil etmez böyle rivayet edilen hadise bazýlarý ma'lul sahih tabir ederler. Misal vermek gerekirse, Ýmam Mâlik þöyle bir hadis rivayet eder:
“Malik'den rivayet edilmiþtir. Ona Ebu Hureyre'nin “Hz. Peygamber þunlarý buyurdu” dediði ulaþmýþtýr: “Yiyeceði, adet üzere giyeceði köle için (sahibi üzerinde) bir haktýr. Köleye gücü yeteceði iþlerden baþkasý teklif edilmez.” 741
Dikkat edilirse hadis, “ennehu belaðahu” lafýzlanyla rivayet edilmiþtir. Bu duruma göre Ýmam Mâlik ile Ebu Hureyre arasýnda en az iki ravi düþmüþtür. Dolayýsýyle mu'daldir. Oysa ayný hadisi Müslim mevsûl olarak Mâlikin isimlerini zikretmediði ravilere tekabül eden Bukeyr Ýbnu'l-Eþecc-Aclân, Ebu Hureyre isnadýyle rivayet etmiþtir. 742Ayný isnadla Ahmed b. Hanbel de nakletmiþtir.743 Þu da var ki bu hadis, hangi tarîkdan illetli ise sadece o tarîkdan mu'alleldir. O tarîkin illetli olmasý sahih tarîklarý etkilemez. Þu halde Ýmam Mâlik'in o rivayeti her ne kadar isnadýndan ravi düþmesi sebebiyle illetli ise de baþka muhaddisler tarafýndan sahih olarak rivayet edildiðinden o illeti kadih illet olmaktan çýkarmýþtýr.
Hüküm itibariyle mu'allel hadis, illet sýhhatini giderdiði için zayýf addedilir.