Mudelles By: sidretül münteha Date: 27 Haziran 2011, 15:30:29
Mudelles:
Tef’il babýndan ismi mef’ul olan mudelles, bir ravinin isnadýnda tedlis yaparak yani mülaki olmadýðý veya mülaki olduðu halde hadis rivayet etmediði þeyhten iþittiði zarýným uyandýracak þekilde rivayet ettiði hadise denir.
Bir ravi bazen ayný asýrda yaþamalarýna raðmen bir þeyhle görüþmemiþ olabilir. Ayný þekilde görüþmüþ aralarýnda sohbet vaki olmuþ; ancak ondan hadis rivayet etmemiþ de olabilir. Bir de þeyhinden bir kaç hadis rivayet etmiþ olmasý da mümkündür. Ýþte böyle bir ravinin aslýnda görüþmediði veya görüþtükleri halde hadis almadýðý, veyahutta hadis almýþ olsa bile almadýðý bir hadisi ondan naklettiði vehmini uyandýracak þekilde rivayet etmesine tedlis; böyle tedlis yaparak rivayet ettiði hadise ise mudelles adý verilir. Bu açýklamadan anlaþýlacaðý üzere mudelles, bir anlamda ravinin þeyhim gizleyerek baþkasýndan rivayet ediyormuþcasýna naklettiði hadistir.
Verilen bu tarif mudellesin istikrar bulmuþ tarifidir, daha önceleri yapýlan mudelles tariflerinde az da olsa farklýlýklar görülür. Nitekim Ýbnu's'-Salâh, önce tedlîsu'l-isnad ve tedlîsu'þ-þuyuh'un tariflerini vermiþ; sonra tedlisin hükmünü ve mudellisin rivayetinin kabulü meselesini ele alarak tedlîsu'þ-þuyühun hükmen daha hafif olduðunu söylemiþtir. Dolayýsiyle mudellesin açýk bir tarifini vermemiþtir. 770en-Nevevî de aþaðý yukarý ayný þeyleri söylemiþ ve mudellesin tarifini ele almamýþtýr. 771Þu hale göre gerek Ýbnu's-Salâh da gerekse onu ihtisar eden en-Nevevi'de mudelles tarif edilmemiþ, tedlis tarifi yapýlmak ve hükmü açýklanmakla yetinilmiþtir.
Ýbn Hacer'e göre mudelles, isnadýndan ravinin gizli düþmesiyle meydana gelir ve ravinin kendisine hadisi rivayet eden þahsý isimlendirmemesi yahutta kendisine hadis rivayet etmemiþ olan kimseden hadis iþittiði vehmini vererek rivayet ettiði hadistir. 772
Ýbn Hacer'in tarifi mudellesin yukarýdaki tarifine oldukça yakýndýr. Bu tarifteki mudelles, mursel-i hafiden az bir farkla ayrýlýr. Ona göre muasýr olan fakat bir-birlerine mülaki olmadýklarý bilinen iki kiþi arasýnda iþitme olmaksýzýn yapýlan rivayettir. Oysa mudelles mülaki olduðu þeyhe mahsustur ve o þeyhten iþitmeden rivayet edilen hadistir. 773
Mudelles hadise örnek göstermek gerekirse þu rivayetler üzerinde durulabilir:
“...Yahya þunlarý söylerken duydum: Hiþâm b. Urve, babasý (Urve Ýbnu'z-Zubeyr)den, Hz. A'iþe'den naklederek
onun þöyle dediðini anlatýrdý:
Hz. Peygamber (s..a.s) iki iþ arasýnda seçme yapmak durumunda olduðunda (günah olmadýðý sürece kolay olanýný seçerdi) “... “O, hiçbir þeye (ne bir kadýna, ne de bir hizmetçiye) asla eliyle vurmamýþtýr.”
Yahya diyor ki: “Hiþâm b. Urve'ye hadisi (babasýndan) duyup duymadýðýný sordum. Bana:
“Babam, Hz. A'iþe'nin “Hz. Peygamber (s.a.s) iki iþ arasýnda seçme yapmak durumunda kaldýðýnda (günah olmadýðý sürece kolay olanýnýn seçerdi)” dediðini haber verdi. Babamdan bundan baþkasýný duymadým. Hadisin geri kalan kýsmýný ondan iþitmedim. O kýsým ez-Zuhri'dendir” cevabýný verdi.” 774
Hz. Peygamber (s.a.s)'in eþsiz ahlakýndan iki önemli görüntüyü dile getiren bu hadiste ravi Hiþâm b. Urve ilk kýsmý Babasý -Hz. A'iþe isnadýyla nakletmiþtir. Ancak bununla birlikte babasýndan iþitmemiþ olduðu diðer kýsmý ondan duymuþcasýna rivayet etmiþtir. Yahya'nýn sormasý üzerine de gerçekte ez-Zuhri'den nakledilen hadisi babasýndan iþitmiþcesine rivayet ederek tedlîs yaptýðýný açýklamak zorunda kalmýþtýr.775 Þu hale göre hadisin ikinci kýsmý Hiþâm'ýn yaptýðý tedlisle mudelles hale gelmiþtir.
“...Bize Ebu Avâne tahdîs etti. el-A’meþ'den- Ýbrahim et-Teymî'den - Babasýndan - Ebu Zer'den Hz. Peygamber (s.a.s)'in “Falanca Cehennem'dedir. Yâ Hannân, Yâ Mennân diye baðýrýr” buyurduðu rivayet edilmiþtir.
Ebu Avâne þöyle demiþtir:
“el-A’meþ'e dedim ki, “Bu hadisi Ýbrahim Et-Teymî'den iþittin mi?”
“Hayýr iþitmedim, diye cevap verdi, onu bana ondan naklederek Hakim b. Cubeyr tahdis etti.” 776
Burada da açýkça görülmektedir ki el-A’meþ Ebu Avâne'nin sorusu üzerine Ýbrahim et-Teymî'den rivayet etmiþ görünen hadisi doðrudan deðil de Hakîm b. Cubeyr vasýtasýyla ondan aldýðýný belirtmiþtir. Onun Hakîm aracýlýðýyla aldýðý hadisi Ýbrahim et-Teymî'den doðrudan almýþ gibi göstermesi tedlîstir. Ýsnadýnda tedlîs yapýlarak rivayet edilen bu hadis ise mudelles olmuþtur. Tedliste ravinin þeyhinin ismini söylememesi söz konusu olduðundan mudelles hadislerin hükmü zayýf hadislerin hükmüne tâbidir.