Muztarib By: sidretül münteha Date: 25 Haziran 2011, 15:06:48
Muztarib:
Ýftial babýnda ýztýrabdan ismi fail olan muztarib bir zayýf hadîs çeþididir. Bazen bir bazen de birden fazla ravilerden birbirine aykýrý þekilde rivayet edilen ravileri adalet ve zabt yönünden yakýn derecelerde olduklarýndan da aralarýnda herhangi birini tercih etme imkaný olmayan hadîslerdir.
Bu tarifi açýklamak gerekirse þunlar söylenebilir: Bir ravi bir sefer rivayet ettiði hadîsi bir baþka sefer ilk rivayetinden farklý rivayet eder. Ayný hadisi baþka raviler de birbirlerinden farklý naklederler. Bir baþka deyiþle bir hadîsin birbirine zýt birkaç þekli vardýr. Böyle durumlarda ayný hadîsi deðiþik þekillerde rivayet eden ravilerin hepsi, adalet ve zabt bakýmýndan birbirlerine yakýn olduklarýndan bu rivayetlerden herhangi birini tercih etmek imkaný yoktur. Bu tercihi imkansýz hale iztýrab denir. Gerek senedinde gerek metninde iztýrab olduðu halde rivayet edilen hadîse ise muztarib adý verilir.
Bu açýklamadan anlaþýlacaðý gibi iztýrab hadîsin isnadýnda veya metninde olur. Ýsnadýnda daha çoktur. Böyle isnadýnda iztýrab bulunan nýuztaribe muztaribu'l-isnâd, metnindeki ýztýrab yüzünden muztarib olana ise muztaribu'1-metn tabir edilir.
Ýsnad ve metinde olan iztýrabýn misalleri iztýrab baþlýðý altýnda ayn ayn verilmiþtir. Onun için burada tekrar etmeye hacet yoktur. Orada verilen misaller ayný zamanda gerek isnad, gerekse metin yönünden muztaribin de misallerini teþkil ederler.
Muztarib hadîsler ravinin vehmi veya zabt kusuru yüzünden hadîsi iyi zabtedememesi sonucu kendi durumundaki ravilere muhalefetinden doðar. Bu sebeple zayýf addedilirler. Bununla birlikte isnadýnda iztýrab bulunan bazý hadîslerin metni sahih olabilir. Bu týpký isnadýnda bulunan illetin bazen hadîsin metninde tesir etmeyiþi gibidir. Bunu þöyle bir misalle açýklayabiliriz. Sufyanu's-Sevri ile Sufyan b. Uyeyrýe'den hadîs rivayet eden raviler bellidir. Bunlardan riveyeti olan ravi isnadýnda bazen haddesenâ Sufyân der. Hangisi olduðu belli olmaz. Hadis de öylece kalýr. Böyle olduðundan ravilerin isim, þöhret veya neseblerinden doðan ihtilafdan oluþan iztýrabýn hadîsin metnine zarar vermeyeceði prensip olarak kabul edilmiþtir.