Sahih By: sidretül münteha Date: 23 Haziran 2011, 17:11:56
Sahih:
Kelime olarak sýhhatli ve saðlam manasýna gelen sahih, makbul hadislerin ilkidir. Hadis Usulü alimleri tarafýndan adalet ve zabt sahibi ravilerin kesiksiz isnadla birbirlerinden rivayet ettikleri þaz ve illetli olmaktan uzak hadisler olarak tarif edilmiþtir.
Bu tarife göre bir hadisin sahih olabilmesi için ravilerinin adalet ve zabt özelliklerine sahip olmalarý, son ravisinden Hz. Peygamber (s.a.s) 'e varýncaya kadar bütün ravileri arasýndaki isnad zincirinin kesiksiz olmasý, bir de illet denilen herhangi bir gizli kusur taþýmamasý ile birlikte sika ravilerin rivayetlerine aykýrý düþmemesi gerekir. Misal vermek gerekirse þu hadis üzerinde durulabilir.
Bu hadisin senedi ve metni ayn ayn incelendiðinde görülür ki Ebu'l-Yemân el-Hakem b. Nafî, Þu'ayb, ez-Zuhri, Ebu Seleme b. Abdirrahmân b. Avf ve Hassan b. Sâbit'den oluþan senedle rivayet edilmiþtir. Bu ravilerin hepsi adalet sahibi ve zabt özelliði taþýyan kimselerdir. Hepsi de hadisi birbirlerinden haddesenâ, ahberanâ, semi'a gibi birbirlerinden kesin rivayete delalet eden eda lafizlanyla rivayet etmiþlerdir. Böylece açýða çýkmýþtýr ki, isnadý kesiksizdir. Ayrýca metninde gizli bir kusur yoktur. Hz. Peygamber'in Hassan b. Sâbit'e kendisini ve müslümanlan þiir söyleyerek müdafaa etmesini söylediðini ve ona Cebrail (a. s)’ýn destek olmasý için dua ettiðim gösteren metnine aykýrý bir baþka rivayet bilinmemektedir. Buna göre de þaz olmaktan uzaktýr. Dolayýsiyle bu hadis sahihtir.
Hadis âlimleri sahih hadisin tarifinde söz konusu olan özellikleri sýhhat þartlan olarak nitelemiþlerdir. Özel tabiriyle þurûtu's-sýhha denilen sýhhat þartlarý beþ tanedir. (Bk. Þurütu's-Sýhha). Bu beþ þartý birlikte taþýyan hadisin sahih olduðuna hükmedilmiþtir. Böyle iken bir hadisin sahih olduðu konusunda görüþ ayrýlýðý varsa sýhhat þartlarýný tamamiyle taþýyýp taþýmadýðý konusundaki ihtilaftan kaynaklanmýþ demektir. Bununla birlikte bazý hadis alimlerinin adalet ve zabt sahibi saydýklarý ravilerden biri veya birakçý diðer bazý muhaddislere göre bu vasýflara sahip olmayabilir. Öyle olunca muhaddis, adalet ve zabt sahibi olarak görmediði ravinin rivayet ettiði hadise diðer þartlarý taþisa bile sahih gözüyle bakmayabilir.
Öte yandan bazý âlimler bir hadisin sahih addedilebilmesi için onda sýhhat þartlarýnýn bulunmasýyla birlikte her tabakadan en az iki arvi tarafýndan rivayet edilmesi gerektiðini ileri sürmüþlerdir. Rivayete bakýlýrsa Ýbrahim b. Ýsmail b. Uleyye, rivayetle þehadetin ayný olduðu noktasýndan hareketle hadisin en az iki adaletli ve zabt sahibi ravi tarafýndan rivayet edildiði takdirde sahih sayýlabileceðini iddia etmiþtir. Kaydetmek gerekir ki, ayný görüþü bazý Mu'tezile alimleri de benimsemiþlerdir. Zaten Ýbrahim de kimi cerh ve ta'dil imamlarýna göre mutezilidir. Kimine göre ise cehmiye dendir. 1038Ayrýca bu meselenin sýhhat þartlanyla ilgisi yoktur, tamamen âhad la ilgilidir. Þu da var ki, hadis âlimlerinin sahih hükmü verdikleri pek çok hadis yerine göre tek isnadla gelmiþtir. O halde bu görüþe itibar etmemek yerinde olur.
Ravilerin adalet ve zabt durumlarý deðiþiktir. Bir kýsmý, diðer kýsmýna göre gerek adaleti saðlayan hususlar, gerekse hafýza gücü ve ezberleme kabiliyeti yönlerinden daha üstündür. Raviler böyle derece derece olunca rivayet ettikleri sahih hadislerin de sýhhat bakýmýndan birbirlerinden farklý olmayacaðý tabiidir. Nitekim Ýbnu's-Salâh, sahih hadislerin muttefekun aleyh ve muteleftin fihi olarak iki kýsýmdan meydana geldiðini söylemiþtir. Ona göre muttefekun aleyh, sahih olduðu konusunda hadis alimleri arasýnda birlik olan hadistir. Buna karþýlýk muhtelefun fîhi, sahih olduðunda ihtilaf edilenlerdir.
Ýsnad yönünden sahih, meþhur ve garîb kýsýmlarýna ayrýlmýþtýr. Ýbn Hacer, sahihi makbul haberlerin baþýnda zikretmiþ ve sahih li-zâtihî, sahih li- ðayrihi olarak iki kýsýmda mütalaa etmiþtir. Ona göre sýhhat þartlarýný en üstün derecede ihtiva eden sahih hadis, sahih li-zâtihidir. Eðer sahih hadis bazý kusurlar yüzünden sýhhat þartlarýný en üst düzeyde taþýmamakla birlikte bu kusurunu giderecek þekilde birkaç isnadla rivayet edilip kuvvet kazanýrsa o zaman sahih li-ðayrihî olur. 1039
Sahih hadisler Buhari ve Müslim'in rivayetleri esas alýnarak sýnýflandýrýlmýþtýr. Bu tasnifte sahih, yedi derecedir. (Bk. Merâtibu's-Sahîh).
Sahih terimi sahih hadisleri ihtiva eden kitaplar için de kullanýlmýþtýr. Bunlar arasýnda Sahih-i Buhârî, Sahih-i Müslim, Sahih Ýbni Hibbân, Sahih Ýbni Huzeyme ilk akla gelenlerdir. Buharý ile Müslim'in sahihlerine es-Sahîhân denilmiþtir.