Dil bilmek zihne iyi geliyor By: ehlidunya Date: 21 Haziran 2011, 18:43:54
Dil bilmek zihne iyi geliyor
Biliþsel nöroloji uzmaný Ellen Bialystok, yaklaþýk 40 yýlýný çift dil bilmenin zihni nasýl þekillendirdiðini anlamaya adadý.
Biliþsel nöroloji uzmaný Ellen Bialystok, yaklaþýk 40 yýlýný çift dil bilmenin zihni nasýl þekillendirdiðini anlamaya adadý. Toronto'daki York Üniversitesi'nin önde gelen psikoloji profesörlerinden biri olan 62 yaþýndaki Bialystok, bilime katkýsýndan dolayý geçen yýl 100 bin dolar deðerindeki Killiam Ödülü'ne layýk görüldü. Kendisiyle yapýlan röportajýn özeti aþaðýda.
S: Çift dil bilmek konusundaki ilgili araþtýrmalarýnýza nasýl baþladýnýz?
C. Psikoloji alanýndaki araþtýrmalarýma çift dil bilmenin iyi veya kötü olduðunu öðrenmeye çalýþmak amacýyla baþlamadým. Psikoloji doktoramý, çocuklarýn dil öðrenme yetenekleri üzerine yaptým. 1976'da doktoramý bitirdiðim zaman, Kanada'da dalýmda iþ sýkýntýsý vardý. Bulabildiðim tek iþ, öðrencilerin ikinci bir dili öðrenmeleri üstüne bir araþtýrma projesiydi. Bende yeterince yakýn olduðunu düþündüm. Bir nöroloji uzmaný olarak, projede "Ýkinci bir dil öðrenmek, düþünmeyi nasýl etkiliyor?" gibi sorulara odaklandým. Bu tür araþtýrmalar bir anda beni çift dilliliði araþtýrmaya itti. Bilimsel araþtýrmalarda, bulgular size beklemediðiniz bir yol gösteriyor ve siz o yolu takip ediyorsunuz.
S. Peki bu beklenmedik yol sizi tam olarak nereye götürdü?
C. Araþtýrmalarda, tek dil ve iki dil bilen çocuklar arasýnda dili anlama süreçleri açýsýndan çok büyük bir fark olduðunu gördük. 5, 6 yaþýndaki çocuklara dilbilgisi sorularý sorduðumuzda iki grubun da aþaðý yukarý eþit seviyede dil bilgisine sahip olduðunu gözlemledik. Ancak bir soruda farklýlýk vardý. Çocuklarýn hepsine "Elmalar burunda yetiþir" cümlesinin mantýksýz olmasýna raðmen dilbilgisi açýsýndan doðru olup olmadýðýný sorduk. Tek dilli çocuklar cevap veremedi. "Çok saçma" dedikten sonra durakladýlar. Ancak çift dilli çocuklar, "Saçma bir cümle ama dilbilgisi açýsýndan doðru" dedi. Ýki dilli çocuklarýn önemli bilgilere kulak verip daha önemsiz olanlarý kulak ardý eden biliþsel bir sisteme sahip olduðunu öðrendik.
S. Bu nasýl oluyor?
C. Beynimizde "yürütücü kontrol sistemi" adýnda bir sistem vardýr. Bu, beynin genel müdürüdür. Görevi, dikkat daðýtýcý unsurlarý göz ardý ederek önemli noktalara odaklanmamýzý saðlamaktýr. Ayný anda aklýmýzda iki farklý þeyi tutmanýzý ve bu ikisi arasýnda geçiþ yapmanýzý saðlayan da budur. Ýki dil biliyorsanýz ve düzenli olarak kullanýyorsanýz, beynin içindeki aðlarýn iþleyiþi þu þekilde olur: Her konuþmak istediðinizde, iki dil öne çýkar ve yürütücü kontrol sistemi hangi dilin o an için doðru olduðuna karar verir. Bu yüzden iki dil bilenler sistemi daha sýk kullanýr ve düzenli kullaným sistemi daha etkili kýlar.
S. En þaþýrtýcý bulgularýnýzdan biri çift dilliliðin Alzheimer hastalýðýnýn belirtilerini yavaþlattýðý yönünde. Bunu nasýl keþfettiniz?
C. Yürütücü kontrol görevlerinde, çift dilli yaþlýlar tek dilli yaþlýlara kýyasla daha iyi bir performans sergiledi. Bu sonucun çýkmasý son derece önemli. Yaþla beraber herkesin beyin fonksiyonlarýnda eþit oranda zayýflama þaþýrtýcý olmazdý. Dört yüz Alzheimer hastasýnýn hastane kayýtlarýný inceledik. çift dillilerde Alzheimer belirtileri tek dil bilenlere nazaran ortalama olarak 5 yýl sonra ortaya çýkýyordu. Bu, çift dillilerin Alzheimer'a yakalanmadýklarý anlamýna gelmiyor. Sadece hastalýðýn ileri evrelerinde beyin fonksiyonlarý hâlâ yüksek düzeyde çalýþmaya devam ediyor.
S. Yani lisede öðrenilen Fransýzca restoranda özel bir yemek sipariþ etmekten baþka iþlere de yarýyor, deðil mi?
C. Maalesef hayýr. Ýki dili de sürekli kullanmanýz gerekiyor. Ara sýra kullanarak bir fayda göremezsiniz.
S. Çift dillilik birden fazla iþi ayný anda yürütme yeteneðini artýrýr mý?
C. Evet, yürütücü kontrol sisteminin sorumlu olduðu þeylerden biri de ayný anda birden fazla iþle meþgul olmadýr.
S. Göçmenlerin çoðu çocuklarýna anadillerini öðretmek istemiyor. Bu doðru mu?
C. Ýnsanlarýn çocuklarýna anadillerini ve kültürlerini öðretmeleri için baþlýca iki neden var. Birincisi, anadil çocuðu atalarýna baðlar. Ýkincisiyse benim araþtýrma konum: Çift dil bilmek yararlý bir þey. Beyni güçlendiriyor. Bir tür beyin egzersizi ve Alzheimer'in etkilerini yavaþlatýyor.
Sabah
radyobeyan