Lukata bahsi By: sumeyye Date: 20 Haziran 2011, 14:44:32
LUKATA (Yitik mal) BAHSÝ
669- Ubeyy bin Kâb Radiyallahu Anhî derki:
Yolda, içinde yüz altýn bulunan bir kese buldum. Hemen Hazreti Peygambere giderek durumu bildirdim. Bana þöyle buyurdular: '
«Sen o parayý bir yýl ilân et, (sahibini ara).» Ben de gittim zaman zaman her tarafa ilân ettim. Sene dolup sahibi çýkmayýnca, Hazret! Peygambere durumu arz ettim. Yine bana: «Bir yýl daha o parayý nan et,» buyurdular. Ben de ilân ettim; fakat bir türlü paraya sahip çýkan olmadý. Üçüncü defa gidip keyfiyeti Hazreti Peygamber anlatýnca bana þöyle buyurdular:
«Altýnlarýn kesesini, sayýsýný ve kese baðýný aklýnda tut ki, sahibi çýkarsa (ve bu iþaretleri vererek kendini tanýtýrsa) ona verirsin. Aksi halde onlardan kendin yararlan.»
Mütercim:
Bir kimse yolda bir þey bulur da onu kendisine mal etmek üzere alýrsa, gasýp olur. Baþkasýnýn malýna haksýz yere el atmýþ olur. Bu halde alman mal telef olsa, bir kasdý olmasa bile o malý ödemesi gerekir. Eðer bulunan mal, sahibine verilmek üzere alýnýrsa, onu sahibine teslim etmek gerekir. Eðer sahibi bilinemiyorsa, bu yitik maldýr. Yitiði bulanýn elinde o nal emanettir. Yitiði bulan kimse, adet üzere onu ilân eder, sahibini araþtýrýr. Sahibi çýkýncaya kadar elinde bu mal emanet kalýr. Biri çýkar da kendisine ait olduðunu ispat ederse, malýn ona teslimi gerekir.
Maliki ve Hanbelî mezheblerine göre, yitik bir malýn sahibi gelir de bu malýn vasýflarýný tamamen açýklarsa, baþka delile lüzum kalmaksýzýn o malý almaya hak kazanýr. Bu hadîs-i þerifin delâleti budur, diyorlar. îmam Azam ve îmam Þafii mezheblerinde ise, mahn beyyine iîe yani hakim kararý ile adama ait olduðu sabit olmadýkça, mal verilmez. Ancak verilen haber ve iþaretler üzerine kanaat getirilirse, malýn iddia sahibine verilmesi caiz ve müstahabdir. Fakat sonradan baþka birisi çýkar da hakim kararý ile hak sahibi olduðunu isptlarsa, yitiði bulanýn o malý ödemesi gerekir. Daha önce hakim kararý ile sahibine verildikten sonra ikinci bir þahýs çýkar da yine hak sahibi olduðunu ispat ederse, o yitik mahn tazmini gerekmez.
Þafiî alimlerinden îbni Hacer, Fethü'l-Barî adlý kitabýnda ve Hanefî Alimlerinden sarih Sindi, bu hususta bu hadis-i þerifin açýk ifadesine bakarak Maliki ve Hanbeli mezheblerini tercih etmiþler ve isabetli bulmuþlardýr. Çünkü yitik mallarda þahid bulunmasý güçtür, demiþlerdir.
670- Ebû Hüreyre'den (Radýyallahu Anh) rivayet edilmiþtir:
Bazan evime dönünce yataðýmýn üzerine düþmüþ bir hurma tanesi buluyor ve onu yemek için (aðzýma) kaldýrýrken sadaka (zekât) hurmasý olmasýndan korkarak hemen býrakýyorum.» .
Mütercim:
Bu hadîs-i þeriften, böyle yiyecek maddelerden olup pek kýymeti bulunmayan þeylerin ilân edilmeksizin alýnýp yiyilebileceði hükmü çýkmaktadýr.[5]
[5] Ömer Ziyaeddin Daðistâni, Zübdetü’l-Buhari, Hisar Yayýnevi:406-408