Mutlak ve mukayyed By: sidretül münteha Date: 14 Haziran 2011, 16:11:15
b. Mutlak ve Mukayyed
Usulcüler mutlaký çeþitli þekillerde tarif etmiþlerdir. Bu tariflerin hepsi de kelime tamý tamýna hakiki mânasýna alýndýðýnda, kendi cinsinde, þüyuuna mani olacak hiçbir þekilde lafzan kayýtlanmaksýzýn bir ferde delalet eden lafýz tarzýnda ifade edilebilir [928].
Nitekim Âmidî el-Ýhkam adlý eserinde onu "kendi cinsinde þüyu bulmuþ (þayi olmuþ) bir medlule delalet eden lafýzdýr" diye tarif ederken [929]; Ali Hasbullah "muhtevasýný azaltan lafzî bir kayýtla kayýtlanmamýþ olan has bir lafýzdýr" tarzýnda tarif etmiþtir. "Hayvan", "kuþ" ve "mýsýrlý"' kelimeleri gibi. Zira bu lafýzlarýn her biri kendi cinsi içine giren fertlere delalet etmek üzere vaz'olunmuþlardýr [930].
Mukayyed ise, "muhtevasýný azaltacak lafzî bir kayýtla kayýtlanmýþ olan has bir lafýz" diye tarif edilir. "Düþünen canlý", "beyaz kuþ" ve "müslüman mýsýrlý" gibi örneklerde canlý, kuþ ve mýsýrlý kelimeleri düþünen, beyaz ve müslüman lafýzlarýyla takyit edilerek anlam bakýmýndan daraltýlmýþlardýr [931]. [928] Mustafa el-Hýn, Eserü'l-ihtilaf fi'l-kavâid, s. 244.
[929] Âmidî, el'Ýhkâm, II, 162.
[930] Ali Hasbullah, Usuli'l-teþri'i'l-Ýslâmi, s. 263.
[931] Ali Hasbullah, a.e., s. 263. Misfir B. Gurmullah Ed-Dümeyni, Hadiste Metin Tenkidi Metodlarý, Kitabevi Yayýnlarý, Ýstanbul 1997: 274-275.