Doktorun ehliyeti By: hafiza aise Date: 13 Haziran 2011, 12:09:44
d) Doktorun Ehliyeti:
Uzman doktor (tabîb-i hazýk), tedavisinde yirmi durumu göze tordur:
1— Hastalýðýn türüne bakýp, hangi sýnýfa girdiðini incelemek.
2— Sebebine bakýp, neden ortaya çýktýðýný, etkili sebebini belirlemek.
3— Hastanýn gücünü incelemek, hastalýða dirençli olup olmadýðýný belirlemek. Þayet dirençli ve yenebilecek durumda ise, hastalýðýyla mücadele etmek üzere ikisini baþbaþa býrakýr. Sakin durumda olaný ilaçla tahrik etmez.
4— Vücudun tabiî mizacýný belirlemek.
5— Tabiî olmayan bir þekilde ortaya çýkan mizacýný belirlemek.
6— Hastanýn yaþý.
7— Hastanýn alýþkanlýðý.
8— Mevsimin þu andaki durumu ve uyulmasý gerekli özellikleri.
9— Hastanýn memleketi ve yaþadýðý toprak parçasý.
10— Hastalýk sýrasýnda havanýn durumu.
11— Sözkonusu hastalýða panzehir ilacý belirlemek.
12— Ýlacýn kuvveti ve derecesini incelemek, bu durumla hastanýn gücünü mukayese etmek.
13— Bütün hedefinin sadece bu illeti gidermek olmayýp, daha zorlusundan emin olunacak biçimde gidermeye çalýþmak. Daha zorlu baþka bir illetin doðmasýndan emin olunmazsa, olduðu gibi býrakýr. Ýlleti uygun bir þekilde gidermek vaciptir. Týpký damar aðzý hastalýklarýnda olduðu gibi. Çünkü kesmek veya menetmekle daha zorlusunun doðmasýndrn korkulur.
14— En kolayýyla tedavi etmek. Beslenme yoluyla tedaviden ilaç yoluyla tedaviye ancak imkânsýzlýk durumunda geçebilir. Karmaþýk ilacý ancak basit ilacýn yetersizliðinden sonra kullanabilir. Ýlaç yerine beslenme, karmaþýk ilaçlar yerine sade ilaçlar yoluyla tedavi etmek doktorun ehliyetindendir.
15—Hastalýðýn tedavisinin mümkün olup olmadýðýna bakmak. Þayet tedavisi mümkün deðilse, sanatýný ve saygýnlýðýný korur, tamahkârlýðý onu hiçbir faydasý olmayan ilaçla tedaviye itmez. Þayet tedavisi mümkünse, giderilip giderilemeyeceðine bakar. Giderilmesi mümkün deðilse, hafifletilmesi ve azaltýlmasýnýn mümkün oiup olmadýðýna bakar. Azaltýlmasý mümkün deðilse ve en iyi imkâný durdurulmasý ve ilerleyiþini engellemesi olarak görürse, tedavide bunu hedef alýr, hastanýn kuvvetlenmesine yardým eder, hastalýðýn zayýf-latilmasýna bakar.
16— Boþaltma yoluyla olgunlaþtýrmazdan önce karýþtýrmaya giriþmeyip, bilakis olgunlaþtýrmak, olgunlaþmasý tamamlandýktan sonra hemen boþaltmaya giriþmek.
17— Kalblerin ve ruhlarýn hastalanmasý ve ilaçlarý konusunda tecrübe ve uzmanlýðý olmak. Bu, bedenlerin tedavisinde önemli bir esastýr. Çünkü bedenin ve tabiatýnýn nefse ve kalbe tepki gösterdiði, gözlemlenen bir durumdur. Doktor, kalb ve ruh hastalýklarýný ve tedavisini bildiðinde, gerçek bir-doktor demektir. Bu konuda tecrübesi olmayan —tabiatýn ve beden durumlarýnýn tedavisinde ehil olsa bile— yarým doktordur. Doðruluk, iyilik, güzel davranýþ, Allah'a ve ahiret yurduna yöneliþle hastanýn kalbini ve iyileþmesini, ruhunun ve kuvvetlerinin güçlenmesini gözeterek tedavisini yapamayan her doktor, doktor deðil, kusurlu bir doktor taslaðý (mutetabbîb)û\v. Hastalýðýn en önemli tedavi yollarýndan birisi de, iyilik yapmak, iyi davranmak, zikir ve dua, Allah'a yakarýþ, niyaz ve tevbedir. Bu durumlarýn, hastalýklarýn def edilmesinde etkisi vardýr. Þifanýn saðlanmasý, tabiî ilaçlardan daha Önemlidir, Ancak bu, vücudun yapýsý, kabulü ve bu konuda ve yararýyla ilgili olarak taþýdýðý inanca göre etkilidir.
18— Hastaya, çocuða davranýr gibi, iyilikle ve yumuþaklýkla davranmak.
19— Tabiî, ilâhî ve moral ilaçlarýný kullanmak. Çünkü ehii doktorlarýn moral verme (tahyîl) konusunda ilacýn saðlamadýðý müthiþ durumlarý vardýr. Ehil doktor, hastalýða karþý yardýmcý olan herþeyden yardým alýr.
20— Tedavi ve tedbirini altý esasý gözeterek yürütmek. —Bu doktorluk mesleðinin temelidir—: Mevcut saðlýðý korumak, imkânlar ölçüsünde kaybedilen saðlýðý geri getirmek, imkânlar ölçüsünde hastalýðý gidermek veya azaltmak, daha büyüklerini gidermek için iki kötülükten daha az zararlýsýna katlanmak, daha büyüklerini saðlamak için iki yarardan daha küçüðünü gözar-dý etmek. Tedavi, iþte bu altý esas çerçevesinde olur. Baðlandýðý esaslar bunlar olmayan her doktor, doktor deðildir. Allah en iyisini bilir.
Hastalýðýn baþlangýç, ilerleme, bitme ve sona erme dönemleri olduðuna göre, doktorun, hastalýðýn bir durumuna uygun ve lâyýk olaný gözetmesi gerekir. Her durumda kullanýlmasý gerekeni kullanýr. Hastalýðýn baþlangýç safhasýnda tabiatýn fazlahklan hareket ettirmeye ve olgunlaþmasý için boþaltmaya muhtaç olduðunu görürse, hemen buna giriþir. Þayet, önleyen her engel, boþaltmak için kuvvetin zayýflamasý ve tahammülsüzlük, mevsimin soðukluðu veya ortaya çýkan bir eksiklik dolayýsýyla, hastalýðýn baþlangýç safhasýnda tabiatýn hareket ettirilme fýrsatý kacýrýlýrsa, hastahðm ilerleme safhasýnda bunu yapmaktan mutlak bir þekilde sakýmlmalýdýr. Çünkü, eðer bunu yaparsa, ilaçla ilgilenmesi dolayýsýyla tabiat þaþýrýr ve hastalýðý düzeltmek ve tam olarak direnmekten vazgeçer. Bu, týpký düþmanýyla savaþmakta olan süvariye gelinip, baþka bir iþle oyalanmasý gibidir. Bu durumda gerekli olan, mümkün olduðunca tabiata kuvvetini koruftýakta yardým etmektir.
Hastalýk biter, durur ve sakinleþirse, boþaltmaya ve sebeplerinin kökünü kazýmaya baþlar. Hastalýk sona ermeye baþlayýnca, bu haydi haydi uygulanýr. Bu, týpký þuna benzer: Düþmanýn kuvveti biter ve silahý tükenirse, yakalanmasý kolay olur. Döner ve kaçmaya yönelirse, çok daha kolay teslim alýnýr. Hiddeti ve gücü, Ýþin baþlangýcýnda, boþaltýlmasý ve kuvvetinin artmasý sýrasýndadýr. Böylece hastalýk ve ilaç eþittir.
Doktorun ehliyetinden birisi de, daha kolay yolla tedavi imkâný varken, daha zoruna baþvurmamasý, zayýftan kuvvetliye doðru gitmesidir. Ancak, kuvvetin gitmesinden endiþe edilmesi durumunda, daha kuvvetliyle iþe baþlanmalýdýr. Tedavide bir tek yolda ýsrar etmez, böylelikle tabiatýn alýþmasý ve tepkisinin azalmasý sonucunu doðurmaz. Kuvvetli mevsimlerde, kuvvetli ilaçlara cesaret etmez. Daha önce de geçtiði gibi, beslenme yoluyla tedavi imkâný varken, ilaç yoluyla tedavi yoluna baþvurmaz. Hastalýðýn sýcak mý, soðuk mu olduðunu kestiremezse, durum iyice belirinceye kadar bir iþe giriþmez ve sonucundan endiþe edileni denemeye giriþmez. Sonucu zararlý olmayanýn denenmesinde bir sakýnca yoktur.
Birkaç hastalýk birden varsa, þu üç durumdan birini taþýyandan baþlar:
1) Birinin iyileþmesi ötekine baðlý olmak: Çýban ve yara gibi. Bu durumda çýbandan baþlanýr.
2) Birinin, diðerinin sebebi olmasý: Bakteri kütlesi ve sýtma (humma afine) gibi. Bu durumda sebebi gidermeye baþlar.
3) Birinin diðerinden daha önemli olmasý. Geçici ve müzmin hastalýk gibi. Geçici olandan baþlar. Bununla birlikte ötekinden de geri durmaz. Hastalýk ve belirti birlikte göründüðünde hastalýktan baþlar. Ancak belirti — kulançta[611] olduðu gibi— daha kuvvetli olursa, önce acý teskin edilir, sonra bakteri tedavi edilir, tlaç yolu yerine, açlýk, oruç ve uyku gibi boþaltma yollarý mümkünse, ilaçla boþaltma yapmaz. Korumayý hedeflediði her saðlýðý, benzer ve aymsýyla korur. Þayet daha iyisine geçebiliyorsa, panzehirle ona geçer. [612]
[611] Kuianc: Acý veren salgý hastalýðýdýr, dýþký ve yellenmeyi güçleþtirir.
[612] Ýbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, Ýklim Yayýnlarý: 4/363-366.
radyobeyan