Nehirler ve dereler By: hafiza aise Date: 20 Mayýs 2011, 11:22:23
5—Nehirler ve Dereler:
Kimseye ait olmayan topraklardan çýkan büyük nehirler ve benzeri akarsular ise, hiçbir þekilde mülkiyet altýna alýnamazlar. Bir kimsenin arazisine girseler, bu giriþ sebebiyle onun malý sayýlmazlar. Týpký oraya giren bir kuþ gibidirler. O kuþu herkes avlayabilir ve alabilir. Þayet arazisinde suyun toplanacaðý bir yer yapmýþsa ve su orada toplandýktan sonra araziden dýþan çýkýyorsa, bu aynen kuyu suyunun fazlasý gibi sayýlýr. Þayet araziden çýkmýyorsa, o zaman arazi sahibi o suyu içmek veya hayvanýna içirmek konusunda daha çok hak sahibi sayýlýr ki, bunun da hükmü daha önceki anlatýlanlann hükmü gibidir.
el-Muðnîde îbn Kudâme þöyle demektedir: Þayet havuzdaki su az ise ve oradan dýþarý çýkmýyorsa en uygun olan —ileride yaðmur sularý bahsinde zikredeceðimiz gibi— arazi sahibinin o suya mâlik olmasýdýr.
Daha sonra der ki: Yaðmur sularýnýn toplanmasý için hazýrlanmýþ yerlere gelince, bunun suyuna mâlik olunmasý evlâdýr. Ölçüsü malûm olduðu takdirde satýlmasý da caizdir. Çünkü kimseye ait olmayan (mubah) yaðmur suyu, onun için hazýrlanan bir yerde toplanmýþtýr. Bu durumda sahibinin izni olmadan o sudan alýnmasý caiz deðildir.
Hem delile, hem de mezhebe uygun olmadýðý iddiasý ile bu görüþe itiraz edilmiþtir. Mezhep konusuna gelince: Ýmam Ahmed der ki: Kuyu ve kaynak sulannm fazlasýnýn, bulunduklan kuyu ve kaynaklarda satýþý yasaklanmýþtýr. Kuyu suyunun kuyudan aynlrnadýðý bilinmektedir. Bu durumda kuyu, suyun toplanmasý için yapýlmýþ havuz gibidir, aralarýnda herhangi bir fark yoktur. Suyun satýþýnýn men edildiðine dair Ýmam Ahhmed'in vermiþ olduðu fetva daha önce geçmiþti. Delil ise, daha önce zikrettiðimiz nasslar ve Buhârî'nin rivayet ettiði hadiste Allah'ýn azabýyla tehdit edilen üç þahýstan biri olarak zikredilen þu ifadedir: "Fazla suyu olan ve onu yolcudan esirgeyen kimse..." Bu ifadede suyun o kimseye ait bir arazide bulunmasýyla, sahipsiz bir arazide bulunmasý arasýnda bir ayýrým yapýlmamýþtýr. Hadisteki "Ýnsanlar üç þeyde ortaktýrlar..." sözünde de bu ortaklýðýn gerçekleþmesi için bulunduðu yerin de ortak olmasý þart koþulmamýþtýr. "Yasaklanümasý helâl olmayan þey nedir?" sorusuna cevap olarak "Su." denilen hadisde de, bu suyun sahipsiz bir yerde olmasý þart koþulmamýþtýr. Evet iþte akýl ve nakil bakýmýndan bu meseledeki delilin gereði budur. [542]
[542] Ýbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, Ýklim Yayýnlarý: 6/373-374.
radyobeyan