Hamza b. Habib By: saniyenur Date: 17 Mayýs 2011, 18:21:31
6. Hamza b. Habib
Ebû Umâre Hamza b. Habîb b. Umâre ez-Zeyyât et-Teymî el-Kûfî 80 (699) yýlýnda doðdu, Küfede yaþadý ve 156 (773) yýlýnda Hulvân'da vefat etti. Bazý sahabîler ile görüþmüþ olmakla birlikte bunlardan okumamýþtýr. Erken yaþta kýraat eðitimi almýþ ve on beþ yaþýna geldiðinde kýraatte iyi bir seviyeye çýkmýþtýr. Bir süre imamlýk görevi yapmýþ ise de daha çok yað ticareti ile meþgul olmuþtur. Kýraati Humrân b. A'yen, Muhammed b. Abdurrahman b. Ebû Leylâ, A'meþ, Ebû Ýshak es-Sebîî ve Câ'fer es-Sâdýk gibi hocalardan okumuþ özellikle Abdurrahman'a Kur'ân'ý dört defa okumuþtur. Kendisinden de kýraat ilmini ve rivayetlerini Süleym b. îsâ el-Hanefî, Âiz b. Ebû Âiz, Þuayb b. Harb ve Kisâî gibi âlimler almýþlardýr. Hamza b. Habîb hadis ilmi ile de ilgilenmiþ ve kendisinden Süfyân es-Sevrî, Cerîr b. Abdülhamîd, Þerîk b. Abdullah en-Nehâî ve Muhammed b. Fudayl gibi zevat hadis rivayet etmiþtir. Hamza b. Habîb'in Re-sûl-i Ekrem'e kadar ulaþan kýraat isnâdlarý þöyledir:
(1) A'meþ-Yahya b. Vessâb-îbn Mes'ud'dan okuyan Alkame b. Kays, Mesruk b. el-Ecda', el-Esved b. Yezîd-Ýbn Mes'ud-Hz. Peygamber.
(2) Yahya b. Vessâb-Ubeyd b. Nüdâle el-Huzâî-Alkame b. Kays-Hz. Osmân-Hz. Peygamber
(3) Yahya b. Vessâb-Ebû Abdurrahman es-Sülemî-Hz. Osmân-Hz. Peygamber.
Ýbn Mücâhid yaptýðý tasnif içerisinde Kûfeli iki imamla birlikte Hamza'nm da kýraatini de yedili tasnif içerisine sokmuþtur. Ancak gerek Ýbn Mücâhid öncesinde gerekse sonraki dönemde o-nun kýraati ile ilgili eleþtiriler yapýlmýþtýr. Onun kýraati yerine Ya'kûb el-Hadramî'nin kýraatinin tercih edilmesinin daha isabetli olacaðý ifâde edilmiþtir. Ebû Þâme el-Makdisî gend olarak onun kýraatini beðenip nýütevatir kabul ederken bazt þaz unsurlarýn
bulunduðunu da ifâde etmiþtir.[271] Hamza b. Habîb Küfe kýraat imamý olmasýna raðmen kýraati ilk zamanlarda Maðrib'de yayýlmýþ, Sonradan Nâfý kýraati onun yerini almýþtýr. Günümüzde o bölgede kýraatinin bazý izleri bulunmaktadýr.
Hamza b. Habîb'in kýraatinin bazý özellikleri þunlardýr: P&JÝ t(^Jý kelimelerindeki -* harflerini zamme ile okur. ^y kelimelerinde, kendilerinden sonra sakin bir harf oimadýðý taktirde imâle yapar. Sakin bir harften sonra hemze geldiðinde, vakfetmeksizin sekte uygular (mesela bk. &ft f #** y-î/jý ?^j ).
J»V kelimesini gezçtiði her yerde 3 harfine karýþtýrarak iþmâm ile okur.[272]
Hamza b. Habîb'in ilk râvisi Halef b. Hiþâm el-Bezzâr (ö. 229/844) olup ayný zamanda Aþere imamlan arasýnda yer aldýðýndan hakkýnda aþaðýda bilgi verilecektir. Ýkinci râvisi Ebû îsâ Hallâd b. Hâlid es-Sayrafî eþ-Þeybânî 119 veya 130 yýlýnda doðdu. Süleym b. îsâ, Hüseyin b. Ali el-Cu'fî, Muhammed b. Hasan er-Revvâsî'den ve daha baþkalarýndan kýraat okudu, hadis ilmi ile de meþgul oldu. Kendisinden de bir çok kimse kýraat ve hadis okudu. Düzgün bir kýraati ve etkili bir okuyuþu vardý. Ham-za'dan kýraat okumamýþ olmasýna raðmen onun kýraatini talebesinden almasý ve en iyi bir biçimde temsil etmesi sebebiyle onun iki râvisinden biri kabul edilmiþtir. Hallâd 220 (835) yýlýnda Kûfe'de vefat etti. Hamza kýraatinde tarîkleri Muhammed Ýbnü'l-
Heysem (ö. 249/863), Kasým b. Yezîd el-Vezzân fö. 250/864) ve et-Talhâ (ö. 252/886) olmak üzere üçtür.[273]
[271] Ebû Þâme, el-Murþidü'î-vecîz, s. 174-176,
[272]
[273] Haflâd'ýn kýraati için bk. Zehebî, Ma'rifetü'l-kurrâ', I, 422-423; Ýbnü'l-Cezerî, Gâyetü'n-Nihâye, I, 274-275; a.mlf., en~Ne&$ I, 129-134; el-Kâdî, ei-Büdûný'z-zâhire, s. 30-31; Tayyar Alükulaç, "Hallâd b. Hâlid", DÝA, Ýstanbul 1997, XV, 381. Abdülhamit Birýþýk, Kýraat Ýlmi ve Tarihi, Emin Yayýnlarý, Bursa 2004: 116-118.