Mustafa Zeyd en neshu fil Kurani Kerim By: sidretül münteha Date: 13 Mayýs 2011, 15:29:56
Mustafa Zeyd-en-Neshu fi'l-Kur'âni-Kerim:
Kitap, Kahire ve Beyrut üniversiteleri fýkýh bölüm baþkaný, Ýslâm Þeriatý hocasý Dr. Mustafa Zeyd'in telifidir. Kitap iki cilttir. 980 sayfadan meydana gelen eser 1987 yýlýnda üçüncü baskýsýný yapmýþtýr. Görebildiðimiz kadarýyla bu güne kadar nesihle ilgili yazýlmýþ en geniþ ve en boyutlu eser, Mustafa Zeyd'in bu kitabýdýr. Nesih konusunda büyük bir boþluðu doldurmuþtur. Çünkü nesihle ilgili malumatýn tamamý olmazsa bile; büyük çoðunluðu kitapta mevcuttur. Kitap 231 kaynaktan istifade edilerek hazýrlanmýþ, büyük bir gayretin mahsulüdür.[378] Kitabýn sonuna kaynak, sûre, ad, hadis senetleri ve detaylý bir konu fihristinin eklenmesi kitaptan istifadeyi kolaylaþtýrýr.
Yazar giriþte neshi, Yahudi, Hiristiyan ve onlarýn da bazý fýrkalarýnýn görüþleri açýsýndan ve kutsal kitaplardan alýntýlar yaparak ele alýr. Daha sonra neshin Ýslam'daki durumunu deðerlendirir.
Nesih kelimesinin semantiðini ele alarak, bazý dil otoritelerinden ve usulcülerden aktarmalar yaparak kelimenin dildeki mânâsýný verir. Sonra þer'i mânâsýna geçer. Neshin þer'i manâsýyla ilgili fýkýh usulü, hadis usulü, tefsir ve kelam otoritelerinin nesih için ileri sürdükleri tarifleri getirir ve kritiðini yapar. Nesh ile tahsis ve takyid arasýndaki fark için ayrý bir fasýl açar. Nesh'ýn þartlarýný, nelerin nesih kabul edilebileceðini ve alimlerin bu konudaki farklý görüþlerini deðerlendirerek aktarýr. Bir fasýlda da nesh'in hükmünü, buna delil gösterilen âyetlerin delil olabilirliði, âyetlerin tefsiriyle ilgili alimlerin farklý görüþleri ve neshin çeþitleri kaydedilir.
Ýkinci babýn ilk faslýnda nesh hakkýnda görüþü veya müstakil telifi olan yaklaþýk 27 ilim otoritesinin biyografisini ve konu hakkýndaki görüþünü veya eserini deðerlendirir. Her kitapla ilgili eleþtirel bir analiz yapmadan geçmez.
Yazar kitabýnýn üçüncü babýný mensuh olduðu iddia edilip hakikatte mensuh olmayan âyetleri incelemeye tahsis etmiþtir. Okuyucuya kolaylýk saðlamak amacýyla yazar bu âyetleri bazý baþlýklar altýnda toplamayý yeðlemiþ. Ayrýca yine ayný amaçla mensuh olduðu ileri sürülen âyetleri gösteren iki tabloyu birinci cilde yerleþtirmiþtir. Birinci tabloda hangi alimin hangi sûrede hangi âyetleri mensuh kabul ettiðini; ikinci tabloda ise, Kur'ân'ýn bütün sûrelerinde mensuh olduðu söylenen âyetlerin listesini sunmuþ. Bütün bunlarý yaparken müellif gerekli kritiði yapmadan geçmez. Üçüncü babýn altýncý faslýnda aralarýnda çeliþki zannedilerek neshi kabul edilen 63 âyet arasýnda çeliþkinin olmadýðýný ispatlamaya çalýþmýþtýr. Yedinci fasýl ise mensuh olduklarý þöhret bulan altý âyetin mensuh olmadýðýný ispatlamaya dairdir. Dördüncü bab tek fasýl olup dokuz tane nesih olayýný ele alýr. Müellif burada tercihini nesihten yana koyar.[379] Ayrýca müellif bu babda Kurân'ýn sünnetle, sünnetin Kur'ân'la nesih edilmesinin tartýþmasýný kýsa bir þekilde yapar.[380] Kitap onbir sayfalýk bir hatime ile son bulmaktadýr. Yazar bu hatimede araþtýrmasýnýn sonuçlarýný sýraladýktan sonra þu tekliflerde bulunur: Sünnet'te nesih de bu çalýþma gibi müstakil, kapsayýcý bir eserde ele alýnmalýdýr. Nesihle ilgili bazý yazmalar tahkik edilip yayýnlanmalýdýr, Mýsýr Kütüphaneleri Ýdaresinin kendi kitap kataloglarýný tashih etmesi (Çünkü ez-Zührî, Ýbnu Hazm, Ýsferainî ve Ýbnu Huzeyme'ye ait olmayan eserler kendilerine nisbet edilmiþtir.) ve Mýsýr Ýslamî Ýþler Yüksek Konseyi'nin yazdýrdýðý tefsirinde Kur'ân'da nasih mensuh yoktur kararýný yeniden gözden geçirmesinin gerekliliðine deðinmiþtir.[381] [378] Mustafa Zeyd, II, 839.
[379] Bkz. Mustafa Zeyd, II, 806-834.
[380] A.g.e., 838.
[381] A.g.e., 849. Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asýrda Kur’an Ýlimleri Çalýþmalarý, Timaþ Yayýnlarý: 164-166.