Klaudyos Batlamyus (Antik Yunanca: Κλαύδιος Πτολεμαίος, Klaudyos Ptolemaios), Ýskenderiyeli Yunani gökbilimci, matematikçi, coðrafyacý ve astronom. Yaklaþýk olarak MS 85 ve 165 yýllarý arasýnda yaþadýðý kabul edilir.
Geç Ýskenderiye Dönemi'nde yaþamýþ (MS II. yüzyýlýn ilk yarýsý) ünlü bilim adamlarýndandýr. Hayatý hakkýnda hemen hemen hiçbir bilgi bulunmamaktadýr. Müslüman astronomlar 78 yaþýna kadar yaþadýðýný söylemektedir. Yunan asýllý bir Mýsýrlý, veya Mýsýr asýllý bir Yunanlý olduðu iddia edilmektedir.
Optik araþtýrmalarý
Bir Orta Çað sanatkârýnýn Batlamyus icrasý
Ayný zamanda döneminin önde gelen optik araþtýrmacýlarýndan olan Batlamyus, daha önceki optikçilerin çoðu gibi, görmenin gözden çýkan görsel ýþýnlar yoluyla oluþtuðu görüþünü benimsemiþtir. Ancak, görsel yayýlýmýn fiziksel yorumunu da vermiþ ve bu yayýlýmýn, kesikli ve aralýklý koni biçiminde deðil de, kesiksiz ve sürekliliði olan piramit biçiminde olduðunu belirtmiþtir. Þayet böyle olmasaydý, yani ýþýnlar gözden sürekli olarak çýkmasaydý, nesneler bütün olarak görülemezlerdi. Buna raðmen, Batlamyus'un görsel piramit fikri, optikçiler arasýnda raðbet görmemiþ ve görme söz konusu olduðunda daha çok koni biçimi göz önüne alýnmýþtýr. Daha sonra da Ýslâm dünyasýnda bilginlerin görsel koni fikrine dayandýklarý ve görme geometrisini bunun üzerine kurduklarý görülmektedir.
Batlamyus, katoptrik (yansýma) konusuyla da ilgilenmiþ ve ayrýntýlý deneyler sonucunda üç prensip ileri sürmüþtür:
1. Aynada görünen nesne, gözün konumuna baðlý olarak aynadan nesneye yansýyan görsel ýþýn yönünde görünür.
2. Aynadaki görüntü, nesneden ayna yüzeyine çizilen dikme yönünde ortaya çýkar.
3. Geliþ ve yansýma açýlarý eþittir.
Bu üç prensipten ilk ikisini kuramsal, üçüncüsünü ise deneysel olarak kanýtlayan Batlamyus, ayna yüzeyine gelen ýþýnýn eþit açýyla yansýdýðýný gösterebilmek için, derecelenmiþ ve tabanýna ayna yerleþtirilmiþ olan bakýr bir levha kullanmýþtýr. Bir ýþýn hüzmesini levhaya teðet biçimde ayna yüzeyine gönderip, gelme ve yansýma açýlarýnýn büyüklüklerini belirlemiþ ve bunlarýn eþit olduðunu görmüþtür. Batlamyus bu deneyini küresel ve parabolik bütün aynalar için tekrarlayarak, sonucun doðruluðunu kanýtlamýþtýr.
Batlamyus, dioptrik (kýrýlma) konusuyla da ilgilenmiþ ve ýþýðýn bir ortamdan diðerine geçerken yoðunluk farkýndan dolayý yön deðiþtirmesinin nedenini araþtýrmýþtýr. Bu araþtýrmanýn sonucunda, az yoðun ortamdan çok yoðun ortama geçen ýþýnýn, normale yaklaþarak ve çok yoðun ortamdan az yoðun ortama geçen ýþýnýn ise normalden uzaklaþarak kýrýldýðýný ve kýrýlma miktarýnýn yoðunluk farkýna baðlý olduðunu ileri sürmüþtür.
Konuyu ele alýrken benimsediði bazý prensiplerde bunu açýkça görmek olanaklýdýr:
1. Görsel ýþýn az yoðundan çok yoðuna veya çok yoðundan az yoðuna geçtiðinde kýrýlýr.
2. Görsel ýþýn doðrusal olarak yayýlýr ve farklý yoðunluktaki iki ortamý birbirinden ayýran sýnýrda yön deðiþtirir.
3. Gelme ve kýrýlma açýlarý eþit deðildir, fakat aralarýnda niceliksel bir iliþki vardýr.
4. Görüntü, gözden çýkan ýþýnýn devamýnda ortaya çýkar.
Batlamyus ortam farklýlýklarýndan dolayý ýþýðýn uðradýðý deðiþimleri, ayný zamanda kýrýlma kanununu da içerecek þekilde deneysel olarak göstermeye çalýþmýþ ve çeþitli ortamlardaki (havadan cama, havadan suya ve sudan cama) kýrýlma derecelerini gösteren cetveller hazýrlamýþtýr. Ancak verdiði deðerler küçük açýlar dýþýnda tutarlý olmadýðý için kýrýlma kanununu elde edememiþtir.