Kanijenin fethi By: sidretül münteha Date: 19 Nisan 2011, 16:54:25
Kanijenin Fethi
Veziriazam Damad Ýbrahim Paþa kýþtan çýkan orduyu hümayun ile yola çýkmýþ ve ileride devlete çok büyük hizmetler verecek olan Diyarbakýr Beylerbeyi Murad Paþa (Kuyucu)yý bir miktar kuvvetle Öncü olarak Bobofça kalesi üzerine gönderdi. Veziriazamýn hedefi Estergon gözüküyordu.
Bu arada Murad Paþa söz konusu kaleyi zapt etmiþti bile. Önüne çýkan bir düþman birliðinide imha eden Tiryaki Hasan Paþa ki; bu Tiryaki lakabýný daima düþmaný yenmesinden dolayý Ýhraz ettiði emareleri kuvvetli olan bu serhad boylarýnýn 87 yaþýndaki kahramaný, Ösek civarýnda sadrazama iltihak etti. Btýrada yapýlan müzakerede Estergonun istirdadýndan vaz geçilip ehemmiyetli bir kale olan Kanije üzerine gidilmesi kararlaþtýrýldý. Bazý tarihçiler bu kararýn, Kanijenin Veziriazamýn doðum yeri olmasý hasebiyle alýndýðýný yazarlarsa da buqa iltifat edecek emare bu kadar zayýf delillere da-yandýrýlamaz. Ayrýca þunu da unutmamak icab ederki kalenin stratejik önemi Osmanlýnýn fethinden sonra düþmanýn büyük bir kuvvetle muhasaraya kalkýþmýþ olmasý tercihin özel sayýlacak bir sebebe dayandýðýný gösteren delil olarak sayýlmasý daha akli ve mantýkidir. Hoþ sadrazam'ýn doðum yeride olsa ne lâzým gelir ama tarihçilerin burdaki maksatlarý çarpýk olduðundan biz üzerinde bir nebze olsun durmayý uygun gördük.
«Düþtürül Mücahidin lî Ýzeddin» adlý eserin tevazu sahibi ve böylece adý meçhul kalmýþ yazan muhtelif makalelerinden müteþekkil bu kitabýnda Kanijeden bahs eden bölümünde söz konusu kalenin fethinin çok daha evvelden tasarlandýðýný, son derece ileri görüþlü ve kurnaz bir asker olan Tiryaki Hasan Paþa kendisinin yetiþtirdiði serdengeçtilerden birini epey müddet evvel Kanijeyi muhafaza eden düþmanlarýn yanýna göndermiþ ve onlara esir olmasýný tenbihlemiþti. Bu tedbirin yeri geldiðinde ne büyük bir hizmete müncer olduðu anlatýlacaktýr.
Kale muhasaraya alýnmýþ fakat muhafýzlarý bütün güçleriyle dayanýyorlardý, üstelik kaleden yaptýklarý top atýþtan Osmanlý ordusuna çok zarar veriyordu. Kýrk günü geçen muhasarada düþman azimle dayanýyor, her an yardým gelecek ümidi dayanma gücünün istinadý oluyordu. Muhkem olan kale direniyor, veziriazam, Tiryaki Hasan Paþa'ya soruyordu «Paþa karýndaþ bu nice iþtir? Ýhtiyar delikanlý gülümseyerek «Kaleyi içten fetih lâzýmdýr» diye cevap veriyor ve kaledeki serdengeçtinin yapacaðý icraatý bekliyordu. Kýrk günden ziyade süren muhasarada adamýna olan itimadý bir an bile sarsýlmayan paþa onun mutlaka Allanýn izniyle önemli bir görev yapacaðýna inanýyordu. Bu durum bir kumandanýn maiyyetine olan itimadýnýn en müþahhas ve emsalsiz örneklerinden biri Ýdi... Kaledeki esir serdengeçti, kale muhafýzlarýndan ziyade toplarýn islâm ordusuna zarar verdiðini gördüðünden, iþin nerede hal edileceðine karar vermiþ, bütün dikkat ve çalýþmasýný kalenin cephaneliði üzerine teksif etmiþti. Ne yapýp yapýp cephaneliðe sokulmasý lâzýmdý.
Küffar, cephaneliði çok sýký þekilde kontrol ediyordu. Bizim serdengeçti ile esirleri çalýþtýran muhafýzlarýn gözlerinin içine bakýyor, onlarýn verdiði her vazifeyi çabucak yerine getiriyordu. Ayrýca bu vazifeyi canu gönülden yaptýðý intibaýný vermek için azami gayret gösteriyordu. Yabancý dil bilmesi ise ona büyük avantajlar temin ediyordu. Kýsa zamanda kendisini düþmana beðendiren bu fedakâr islâm mücahidi bir qün cephaneliðe sokulmaya muvaffak oluyor, duvarda yanmakta olan meþaleyi indirerek barut dolu fýçýlaran birini ateþliyor ve cephanelikle birlikte havaya uçan bu yiðit mücahid düþmanýn savunmasýný sona erdirirken islâm Þâiri Meh-med Akif Bey'in söylediði gibi «Sana aðuþunu açmýþ duruyor peygamber» mýsraýndaki mânâ içinde ruhu mübareki ile þehidler zümresine katýlmýþ, düþmana pes dedirtip müslümanlara bir fetih daha saðlamýþtýr.
Muhterem okuyucu, bu muhterem þehide bu cümlenin sonunda aynen Burak Reis'e ve onun kýymetli arkadaþlarýna yaptýðýmýz gibi bir FATÝHA okuyalým.
Kale cephaneliðinin yok olmasý, düþmanýn teslimini intaç etmiþti. Düþmanlara tavuk kümeslerine varýncaya kadar alýp gitmeleri müsaade olundu. Kanije Beylerbeyliði ihdas edildi. Çünkü Sadrazamlar, seferde Serdarý Ekrem sýfatýyla hazýr bulunursa bu tip makam ve mevkiler meriyete koyabilme selahiyetlerine de haizdiler. Kanije Beylerbeyliði Tiryaki Hasan Paþa'ya verildi.
Sadrazam; Kanije kalesinin fetih olunduðu haberini hazreti padiþaha bildirdiðinde aldýðý cevap onun en büyük manevi mükâfatý olmuþtu. Hazreti padiþah þöyle diyordu: «Hayatýn devam ettikçe makamýnda kalacaksýn.» Üçüncü defa elde ettiði sadaretinde tecrübesi artan Damad Ýbrahim Paþa bu son sadaretinde cidden önemli iþler gördüðü gibi orduyu da bir intizama koymuþ, güngörmüþ Paþalar ve Bey'lerin fikirlerinden istifade etmeyi öðrenmiþti. Bunun neticesi olarak zaferler kazanmaya baþlayan ordunun muvaffakiyetleri padiþahtan böyle son derece güzel bir taktirname almasýna müncer olmuþtu. Fakat ne yazýk ki; birdenbire hastalanan veziriazam kýsa bir hastalýðý müteakip vekâleti Lâlâ Mehmed Paþaya verip vefat etti.. Paþa vefat ettiðinde tarihler Hicri 1010 milâdi 1601 yýlýný gösteriyordu. Veziriazamýn cesedi tahnit ettirilerek
Dersaadete getirilip Þehzadebaþý Camii avlusundaki mezarlýða defn olundu. Merhum sadrazamýn vasiyeti üzerine vekâlet görevini yüklenen Lâlâ Mehmed Paþa sadrazamlýða asaleten tayinini beklerken hem sadrazamlýk hemde serdar-ý ekremlik, sadaret kaymakkamlýðý yapmakta olan Yemiþçi Hasan Paþa'ya tevcih olundu. Demekki saraya yakýn yerde olan külahý kapmýþtý. Yeni sadrazam, hazreti padiþahtan aldýðý bir irade-i seniyye ile derhal ordunu baþýna geçmek üzere yola koyuldu. Orduyu hemen harp nizamýna sokan Yemiþçi Hasan Paþa, o sýrada Ýstoni Belgradýn düþman tarafýndan muhasara altýna alýndýðý haberini aldý. Düþman üzerine tereddütsüzce yürüyen sadrazam, Ýstoni Belgradýn düþman eline geçtiði haberini de aldý. Bu arada ise Arþidük Maksimilyen kýrk bine yaklaþan bir kuvvetle Osmanlýlarýn eline henüz geçmiþ sayýlan Kanije kalesi önlerine gelmiþti. Tiryaki Hasan Paþa, sadrazama haber gönderip imdat istemiþse de, Ýstoni Belgrad önünde iyi gitmeyen iþler hem Hasan Paþanýn vâki imdat davetine yetiþilmeye mani olmuþ, hemde az kalsýn koca Sadrazamýn dahi esir düþebileceði musibetlere uðramýþlardý. Yeniçerilerin bir bölümü ise ordudan kaçmýþtý. Sadrazam için yapýlacak bir þey kýþý Belgrad'da geçirmek ve Tiryaki Hasan Paþa için dua etmekti... O da zaten öyle yaptý.