Rehin By: sumeyye Date: 04 Nisan 2011, 17:39:05
9- REHÝN
Rehin; Arap Dilinde mutlak mânada hapis demektir. Mesele bir âyet-i kerîmede Allah (cc) þöyle buyurmuþtur:
"Her nefis kazandýðý þey karþýlýðýnda bir rehindir."(Müddessir: 36). Þer'î ýstýlahda ise rehin; belli bir malý bellir bir vasýfla hapsetmektir. Rehin; borcu almayý garantilemek için meþru kýlýnmýþtýr ki; rehin veren malýnýn hapsedilmesi yüzünden rahatsýz olur. Bunu kaldýrmak için borcunu ödemede acele eder. Malýnýn faydasýna kavuþur ve rehin alan da kendi hakkýna ulaþýr.
Rehnin meþruluðu Kitab, sünnet ve icmâ ile sabittir. Kitab'daki delili þudur;
"(Eðer yoîculukda iseniz; ve bir kâtip de bulamamýþsanýz) o zaman borçludan alýnmýþ rehinler (de yeter)." (Bakara: 283). Tefsire ilerden naklolunduðuna göre; bu âyet-i kerîmenin mânasý ihbarî sýðayla verilen bir emirdir. Yani eðer yolculuk halinde iseniz ve alýþ veriþinizle alâkalý anlaþmayý yazdýracak bir yazýcý da bulamamýþsanýz; balýnýzý garantiye almak için rehin alýkoyunuz.
Sünnetteki delili ise, þudur; rivayet edildiðine göre Hz. Peygamber (sas) zýrhýný Medine'de yahudi Ebû Þahtn'm yanma rehin býrakmýþtýr.[1] Ayrýca Hz. Peygamber (sas) rýsalet vazifesi verilip Peygamber olarak gönderildiðinde, insanlar rehin alýp veriyorlardý. Hz. Peygamber (sas) onlarýn bu muamelelerine ses çýkarmayýp razý oldu. Rehin alýp vermenin meþruiyeti hususunda müslümanlar icmâ etmiþlerdir.
Diðer akidlerde olduðu gibi; rehinde de icab ve kabulün bulunmasý gerekir. Rehin; bir borcu misliyle ödenmesi gereken ve kendisiyle alýnmasý mümkün olan bir mal ile teminat altýna alma akdidir: Bununla alâkalý açýklamayý -inþâallar- mevzu içinde vereceðiz.
Rehin akdi ancak merhûnu, yani rehin verilecek malý ele geçirmekle tamamlanýr. Bu hususda Allah (cc) þöyle buyurmuþtur:
"(Eðer yolcuîukda iseniz; ve bir kâtip de bulamamýþsanýz) o zaman borçludan alýnmýþ rehinler (de yeter)." (Bakara: 283). Bu âyet-i kerîmede rehin, 'teslim alýnmýþ1 sýfatýyla sýfatlanmýþtýr. Þu halde bu vasfý taþýmayan rehine rehin demlemez.
Ayrýca bu bir teberru akdidir. Bilindiði gibi kiþi malým rehin vermeye zorlanamaz. Öyle ise, hibede olduðu gibi rehin akdi; rehine verilen malý teslim almakla tamamlanýr. Yahut rehin akdi (tahliye ile tamamlanýr). Çünkü tahliye de satýþ ve hibede olduðu gibi, tesellüm yerine geçer.
Kabz ve tahliyeden evvel râhin dilerse malýný teslim eder, isterse rehin vermekden vazgeçebilir: Bunun bir teberru akdi olduðunu açýklamýþtýk. Sonra rehin mutlaka ya bir borç karþýlýðýnda yapýlýr ki, borç mislidir. Veya bir ayn karþýlýðýnda yapýlýr ki, ayn misli deðildir. Borç karþýðý yapýlýrsa, her ne veçhile sabit olursa olsun; bu borç para da olsa, baþka bir þey de olsa caiz olur.
Eðer rehin bir ayn karþýlýðýnda yapýlýrsa, aynlar; tazmin edilen ve tazmin edilmeyen aynlar olmak üzere ikiye ayrýlýr. Tazmin edilenler de; kendileriyle tazmin edilenler ve baþka þeylerle tazmin edilenler olmak üzere iki kýsma ayrýlýr. Kendileriyle tazmin edilenler telef olduklarýnda misillerinin veya kýymetlerinin verilmesi vâcib olan aynlardýr. Meselâ gasbedilen mal, hulû bedeli, kasden adam öldürmede sulhun bedeli gibi. Bunlarý rehin vermek caiz olur. Çünkü bunlar sahih bir þekilde tazmin edilirler. Borcun bunlardan alýnmasý mümkündür.
Satýcýnýn elinde bulunan satýlmýþ mal gibi kendisinden baþka bir þeyle tazmin edilen aynlara gelince; bunlarý rehin vermek caiz deðildir. Çünkü bunlar telef olduklarýnda tazminat ödemek gerekmez ki, bunlarýn tazminatýný rehinden almak gereksin. Zira satýlan ama henüz satýcýnýn elinde bulunan mal telef olursa, alýþ veriþ bâtýl olur. Ödenmesi gereken bedel de düþtüðü için ödenmez ve tazmin edilmeyen þey gibi olur.
Tazmin edilmeyen aynlar; vedia, âriye, mudârabe ve þirket sermayesi, kiralýk nesne vb. þeylerdir. Bunlarýn rehin olarak verilmeleri caiz deðildir. Çünkü -inþâallah ileride de açýklayacaðýmýz gibi- rehnin icabý tazmindir. Tazmin edilmeyen mallarda ise, rehin mânasý yoktur. Metin kýsmýnda geçen; Ve kendisiyle alýnmasý mümkün olan' sözüyle buna karþý bir çekince kaydý konulmuþ olmaktadýr. Þufa, garanti ve ileride vâcib olacak bir borç, rehin edilemez. Þayet edilirse, mevcud olmayan bir þey teminat olarak verilmiþ olur ki, bu caiz deðildir.
Kýsasen öldürülme ve bundan aþaðý derecedeki bir cezanýn rehine ilmesi caiz deðildir. Çünkü bu durumda hakkýn bu þeylerden temin alýnmasý mümkün olmaz. Bedenen kefalet de rehin olmaz. Çünkü bundan temin edilip alýnmasý hemen hemen imkânsýzdýr. Hataen en cinayetin rehni caizdir ve bu yaralamaya karþý rehin olur. Çünkü Urunda hakkýn alýnmasý mümkün olmaktadýr. Aðýtçý ve þarkýcý Ucreti rehin olarak verilemez. Çünkü bunlar tazmin edilmezler.
Rehin veren için muhayyerliðin þart koþulmasý caizdir. Çünkü o rehin hakkýný feshetme salahiyeti yoktur. Bu sebeple böyle bir þart onun için fayda vericidir. Rehin alan kimse için muhayyerlik þartýnýn koþulmasý caiz deðildir. Çünkü o, þart olmaksýzýn rehin akdini feshetme hakkýna sahip deðildir. Öyle ise muhayyerlik þartý onun için fayda verici olmaz.
Hür, müdebber köle ve kan gibi satýlmasý caiz olmayan þeylerin rehin olarak verilmeleri caiz deðildir. Çünkü hakkýn bunlarla temin edilip alýnmalarý mümkün deðildir. Dolayýsýyla bu rehin alacaklý için bir garanti teþkil etmez. Evin tavanýndaki direðin ve elbiseden bir arþýnlýk kumaþýn rehin verilmesi de, anlattýðýmýz sebeplerden dolayý, caiz deðildir.
Müslümana domuz ve þarabýn rehin olarak verilmesi caiz deðildir. Ama zýmmîye verilmesi caizdir. Çünkü rehin vermek; borcu ödemek için, rehin almak da alacaðý tahsil etmek içindir. Müslümanýn borcunu bu gibi þeylerle ödemesi veya alacaðýný tahsil etmesi caiz deðildir. Ama zýmmî için bu caizdir.
Rehnin Çeþitleri:
Sunu da belirtelim ki, rehin üc çeþittir;
1- Caiz rehin,
2- Bâtýl rehin ki; bunlarý anlatmýþtýk,
3- Fâsid rehin; bu, satýlan þeyin, þayi hisseli malýn, üzerinde baþkasýnýn hakkýnýn bulunduðu bir malýn rehnedilmesidir. Veya bir kimse bir köÝe ya da sirke satýn alýr da, satýcýya ödeyeceði bedel karþýlýðýnda onlarý rehin olarak verir de, sonra kölenin hür, sirkenin de þarap olduðu ortaya çýkarsa, yahut bir köleyi öldürür de onun kýymetini efendisine rehin olarak verirse ve sonra da onun hür olduðu ortaya çýkarsa; yapýlan rehin fasid olur.
Kudurî bunu açýklarken þöyle demiþtir; bu durumda rehin býrakýlan þey telef olursa, tazmin gerekmez. Çünkü satýlan (ama henüz müþteriye teslim edilmemiþ olan) mal, kendi kendisi ile tazmin edilmez.
Þayi hisseli mal ve içinde baþkasýnýn hakkýnýn bulunduðu malda tesellüm iþi tamamlanmamýþtýr. Bu sanki yeni baþdan rehin olarak veriliyormuþ gibi", hür kimsede ve þarapda sahih olmaz.
Mebsut ve Cami1 adlý eserde bu hususda Ýmam Muhammed kesin bir ifade ile þöyle demiþtir; fasid bir rehin hükmüyle teslim alýnan þey telef olduðu takdirde; kýymetinden ve karþýlýðýndan rehin olarak býrakýldýðý borçdan hangisi daha az ise, tazininat o miktarda ödenir. Çünkü rehin hakikatte malýn mal karþýlýðýnda verilmesiyle rehin býrakýlan þeyin bir kýsmýnda tahakkuk etmiþtir. Ama rehin verenle rehin alanýn zanlarýna göre; o þeyin diðer kýsmýnda da tahakkuk etmiþ, ancak ondaki bir noksanlýk sebebiyle akid fasid olmuþtur. Çünkü bu durumda alacaklýnýn hakkýnýn rehin alman þayden temin edilip alýnmasý mümkün deðildir. Bu sebepledir ki, rehin alýnan þey telef olduðu takdirde kýymetinden ve karþýlýðýnda rehin olarak býrakýldýðý borçdan hangisi daha az ise, tazminatý o miktarda Ödenir. Bir satýþda bedel olarak verileceði belirlenen para cinsinin kesada uðramasý halinde satýlan nesnenin kýymeti tazmin edilir. Ancak bu mes'elede kýymetinden ve karþýlýðýnda rehin olarak býrakýldýðý borçdan hangisi daha az ise tazminat o miktarda ödenir. Kýymeti borçdan daha az ise, kýymetinin tazmin edilmesinin gereði açýktýr. Borç daha az ise, borç karþýlýðýnda tazmin edilsin diye o nesneyi rehin alarak teslim almýþtýr. Tercihe þayan olan Ýmam Muhammed'in kavlidir.[2]
[1] Bunu Buharî, Müslim ve Neseî rivayet etmiþtir
[2] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsýlî, El-Ýhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayýnlarý: 2/51-55.
Ynt: Rehin By: gulsahkilicaslan Date: 30 Mart 2020, 11:22:09
Rabbim razi olsun selam ve dua ile..
Ynt: Rehin By: Sevgi. Date: 07 Nisan 2020, 01:18:31
Esselâmü Aleyküm. Bilgiler için Allah razý olsun kardeþim
Ynt: Rehin By: ceren Date: 07 Nisan 2020, 16:08:36
Esselamu aleyküm.rabbim razi olsun paylaþým dan kardeþim...
Ynt: Rehin By: Bilal2009 Date: 19 Nisan 2020, 13:59:17
Ve aleykümüsselam Rabbim paylaþým için razý olsun