Devlet By: meryem Date: 03 Nisan 2011, 15:33:21
DEVLET
Modern siyaset bilimi ve anayasa hukukunda tanýmlanan anlamda devlet kavramýný karþýlayacak bir sözcük, Kur'an'da yer almaz.
Kur'an'da d-v-1 kökünden türeyen iki sözcük bulunmaktadýr: Dület ve dâvele.
Dûlet sözcüðü ile devlet sözcüðünün ayný anlamda olduðu belirtilir. Ancak aralarýnda ayrým yaparak, devlet'in mal konusunda, dûlet'in ise savaþ ve makam (câh) konusunda sözkonusu olduðu da ileri sürülür. Ayrýca, ayný (kendisi) elden ele dolaþan (tedavül eden) þeye devlet adý verildiði, dûlet'in masdar olduðu da ileri sürülür.[10]
Dûlet sözcüðü, Kur'an'da bir tek yerde geçer. Savaþ hükümlerinden ve sonuçlarýndan sözeden Haþr Suresi'nin ilk bölümünde, ganimetin daðýtým düzeni ve olasý iktisadi tekelleþme sonucu þöylece belirtilir:
"Allah'ýn, fethedilen memleketler halkýnýn mallarýndan peygamberine verdikleri: Allah, peygamber, yakýnlar, yetimler, yoksullar ve yolda kalmýþlar içindir; tâ ki içinizdeki zenginler arasýnda elden ele dolaþan bir devlet (servet) olmasýn. Peygamber (ganimetten) size ne verirse onu alýn, sizi neden alýkoyarsa geri durun. Allah'tan sakýnýn. Doðrusu Allah'ýn cezalandýrmasý (sonucu) çetindir."[11]
Bundan sonraki âyetler, yoksul muhacirlerin ganimet payýný ve ensarýn muhacirlere karþý özgeci ve destekleyici tutumlarýný düzenler.
Görüldüðü gibi, âyetin dület sözcüðüyle belirtmek istediði husus, servetin yaygýnlaþtýrýlmasýdýr.
D-v-1 kökünden türeyen ve Kur'an'da yer alan ikinci sözcük dâvele fiilidir. Müttekîlerin özellikleri ve karþýlaþacaklarý dünyevi ve uhrevî güzel sonuçlar, daha önce yalancýlarýn uðradýklarý akýbet, Kur'an'ýn insanlara bildiri ve hidayet rehberi, müttekîler içinse bir öðüt oluþu belirtildikten sonra Uhud savaþýndaki acý sonuçlar baðlamýnda þu anlatýlýr:
"Gevþemeyin ve üzülmeyin, inanmýþsanýz, siz en üstünsünüz. Eðer siz bir yara aldýysanýz, o topluluk da benzeri bir yara almýþtýr. Allah'ýn gerçekten inananlarý belirlemesi ve içinizden þahitler edinmesi, inananlarý arýtmasý ve inkâr edenleri yoketmesi için, insanlar arasýnda bu günleri döndürür dururuz (sýrayla paylaþtýrýrýz). Allah, zulmedenleri sevmez. Yoksa Allah, içinizden cihad edenleri ve direnip sabredenleri ortaya çýkarmadan cennete gireceðinizi mi sanýyorsunuz?"[12]
Bu âyette, üzüntülü ve sevinçli günlerin insanlar/toplumlar arasýnda sýrayla paylaþtýrýldýðý ortaya konur.
Ýslam tarihinde terim anlamýyla "devlet" ilk kez Abbasîler için kullanýlmýþtýr. Hz. Peygamber'in, hulefâ-i râþidîn'in ve Emevîlerin yönetimin baþýnda olduklarý dönemlere "devlet" adý verilmemiþtir. Ýktidarý Emevîlerden kanlý bir baþkaldýrý sonucunda alan Abbasîlere sevinçli günlerin sýrasý geldiðini belirtmek üzere, belki sözcüðün anlamýndan, belki de yukarýdaki âyetten esinlenerek "devlet" adý verilmiþtir. Zâten "devlet" sözcüðünde saadet, mutluluk ve kutluluk anlamý da vardýr.[13][10] Râgýb el-Isfahânî, el-Müfredât fî Garîbi'l-Kur'an, 252.
[11] Haþr, 59/7.
[12] Âli Ýmraný3/139.
[13] Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayýnlarý: 18-20.