Kuranda İnsan Psikolojisi

Pages: 1

Ruhban By: meryem Date: 26 Mart 2011, 21:46:50

  Din Adamlarıyla İlgili Kavramlar:

 Kur'an'da özellikle ehli kitabın din adamları sınıfını gösteren terimler; ruhban, ahbâr, rabbâniyyûn ve kıssîs'tır.

Korkma ve titreyip ürperme anlamındaki r-h-b kökün­den türeyen rahbâniyyet, ileri derecedeki korku dolayısıy­la, ibadet hayatında aşırılığa sapma demektir[806] Bu yolu tutanlara râhib (ç. ruhban) adı verilir.

Güzel sonuç ve etki anlamındaki h-b-r kökünden türe­yen habr (ç. ahbâr: rabbiler), bilgin demektir. Çünkü bil­gilerinden ve uyulacak güzel eylemlerinin ardından insan­ların kalpleri üstünde etkiler ve izler bulunur.[807]

Rabbâni/ribbî sözcükleri, eğitimci anlamındaki rabbân veya tanrı anlamındaki rab kelimelerinden türemişlerdir. Süryanice'den alındıkları da belirtilir.[808] Kendini rabbine adamış kimse, Allah adamı anlamındadır.[809]

Kıssîs (keşiş: kass) sözcüğü ise, hıristiyan önderlerin­den bilgin ve ibadet eden kişi demektir. Kass, bir şeyi ge­celeyin araştırmak anlamındadır.[810]

  Ruhbanlığın Kökeni:

 Ruhbanlık, rahip ve rahibe adı verilen hıristiyan din adamlarının özel yaşama biçimidir. Hıristiyanlığın bazı mezheplerine mensup rahipler sınıfı evlenmezler. Dünya işlerini, çalışıp kazanmayı bir yana bırakarak, kendilerini kiliseye adamışlar veya manastır denilen ibadet yerlerine çekilmişler ve bu suretle Allah'a daha yakın olacaklarına inanmışlardır.

Ruhbanlığın doğuşu, hıristiyanlann kendi icatlarına dayanır:

"Onların izleri üzerinden peygamberlerimizi ardarda gönderdik. Meryem oğlu İsa'yı da ardlarından gön­derdik ve ona İncil'i verdik. Ona uyanların gönüllerine, şefkat ve merhamet duygulan koyduk. Bizim gerekli kıl­madığımız, fakat kendilerinin güya Allah'ın rızasını ka­zanmak için ortaya attıkları rahbâniyete (ruhbanca riya­zete) bile gereği gibi riayet etmediler. İçlerinden, inanmış olan kimselere ecirlerini verdik. Ama pekçoğu, yoldan çık­mışlardır."[811]

Rahbâniyyet, çoğunlukla bu dünya hayatında hiçbir değerin bulunmadığını öne sürmeye kadar varan, ruh­banca bir hayat anlayışı (monastisizm) ile aşırı bir zühdü (asceticism) birleştirir. Hıristiyanlığın ilk döneminin belir­gin özelliği olan, ama İslamın dengeli ve ölçülü bir toplu­mu istemesi dolayısıyla[812] tasvip etmediği bir tavırdır. Rahbâniyete gereği gibi uymadılar. Çünkü onların tümü, onu doğru şekilde anlamış/müşahade etmiş değildir. Zi­ra, zaman içinde, ilk zâhidlerden sonra gelenlerin büyük kısmı, teslis ve Allah'ın Hz. İsa'da tecessümü doktrinlerini kabul etmek ve boş bir şekilciliğe saplanmak suretiyle bağlılıklarını bozdular.[813]

İslam, ibadet gayesiyle de olsa, evlenmeden kaçınmayı hoşgörmemiştir. Sahabeden bazılarının böyle bir eğilim göstermeleri üzerine, şu âyet inmiştir:[814]

"Ey mü'minler! Allah'ın size helal kıldığı temiz şeyleri haram kılmayın, hududu aşmayın.  Doğrusu Allah, aşırı gidenleri sevmez."[815]

  Din Adamlarının Olumlu Yönleri:

 Kuran, ruhban, ahbâr ve rabbâniyyûn olmak üzere, Yahudilik ve Hıristiyanlığa özgü din adamlarının, hem olumlu, hem de olumsuz yönlerine işaret etmiştir.[816]

  İlâhi Mesaja Göre Hüküm Verme:

 Yahudi din adamlarının bir bölümü, Allah'ın kitabın­dan elde mahfuz kalanla hükmetmiştir:

"Doğrusu biz, yol gösterici (huden) ve nurlandırıcı (nûran: aydınlatıcı) olarak Tevrat'ı indirdik. Kendisini Al­lah'a teslim etmiş peygamberler Yahudilere onunla, rabbe kul olanlar (rabbâniyyûn: eski din adamları) ve bilginler (ahbâr: hahamlar) de Allah'ın kitabından elde mahfuz ka­lanla hükmederlerdi. Tevrat'a şahittiler. O halde insanlar­dan korkmayın, benden korkun. Âyetlerimizi hiçbir değer­le değiştirmeyin. Allah'ın indirdikleriyle hükmetmeyenler, işte onlar kâfirlerdir."[817]

Bu âyete göre göre Tevrat, yalnızca İsrailoğulları için geçerlidir, evrensel bir geçerliliği yoktur. İsrailoğullarının âyetleri değiştirdikleri değer, İsrailoğullarının "Allah'ın seçilmiş halkı" ve dolayısıyla Allah'ın rahmetinin ve vahyi­nin biricik muhatabı olduğu biçimindeki temelsiz inanç­tır. Atıfta bulunulan âyetler (mesajlar), Kur'an'a ve Hz. Muhammed'in gelişiyle ilgili Kitab-i Mukaddes'teki gaybi haberlere ilişkindir.[818]

  Büyüklenmeden Uzaklaşma, Gerçeği Kabul­lenme:

 Özellikle hristiyan din adamlarının bir bölümü, büyük-lenmedikleri için övgüyle anılmıştır;

"Mü'minlere en şiddetli düşman olarak, insanlar içinde yahudileri ve müşrikleri bulursun. İnsanlar arasında mü'minlere sevgice en yakını, 'Biz hristiyanız' diyenleri bulursun. Bu, onların içinde, bilginler (kıssîsîn: keşişler) ve rahipler (ruhban) bulunmasından ve büyüklük tasla­mamalarından dolayıdır. Peygambere indirileni işittikle­rinde, gerçeği öğrenmelerinden dolayı gözlerinin yaşla do­larak, 'Rabbimiz! İnandık, bizi de şahitlerden yaz. Rabbimizin bizi iyi milletle birlikte bulundurmasını umarken, niçin Allah'a ve bize gelen gerçeğe inanmayalım?' dedikle­rini görürsün. Allah onlara, dediklerine karşılık, temelli kalacakları, altından ırmaklar akan cennetler verdi. Bu, iyi davrananların ödülüdür."[819]

  Allah Yolundaki Mücadeleye Destek Oluş:

 Din adamlarının bir bölümü de, Allah yolunda yapılan mücadeleye büyük destek vermiştir:

"Nice peygamberlerin yanında, rabbe kul olmuş (ribbiyyûn: Allah'a râm olmuş) pekçok kimse savaşmıştır. Allah yolunda başlanna gelenlerden ötürü gevşememişler, yılmamışlar ve boyun eğmernişlerdi. Allah, sabredenleri sever. Dedikleri, ancak şu idi: 'Rabbimiz! Günahlarımızı ve işimizdeki aşırılıklarımızı bağışla, sebatımızı arttır, inkarcı topluluğa karşı bize yardım et. Bu yüzden Allah, onlara hem dünya, hem de âhiret nimetini fazlasıyla ver­di. Allah, iyi davrananları sever."[820]

  Din Adamlarının Olumsuz Yönleri:

 Belirtilen bu olumlu özelliklere sahip olan din adamla­rı övülürken, olumsuz özellikleri sayılanlar kınanır.[821]

  Kötülüklere Dirençsizlik:

 Din adamları, toplum içindeki kötülüklere karşı diren­melidir, dirençsizlik kötü bir davranış yoludur:

"Onlardan pek çoğunun günaha, haksızlığa ve haram yemeye koşuştuklarını görürsün. Yaptıkları, ne kötüdür! Rabbe kul olanlar (rabbâniyyûn) ve bilginlerin (ahbâr), günah söz (ism) söylemekten ve haram yemekten (suht: if­tiraya atılma) alıkoymaları gerekmez miydi? Yapmakta ol­dukları, ne kötüdür!"[822]

  İyiliği Kendilerine Değil, Başkalarına Buyur­ma:

 Din adamları, iyiliği ve erdemi, önce kendileri hayata geçirmelidir:

"Kitabı okuyup durduğunuz halde, kendinizi unutur da başkalarına mı iyiliği emredersiniz? Siz hiç düşünmez misiniz?"[823]

 Haram Yeme Ve Allah Yolundan Alıkoyma:

 "Kenz" (iddihar: stokçuluk) âyeti, ilginç bir üslûpla, şu ifadeleri içerir:

"Ey mü'minler! Ahbâr (hahamlar) ve rahiplerin (ruhban) pekçoğu, insanların mallarını haksızlıkla yerler. Allah yolundan alıkoyarlar. Altın ve gümüşü biriktirip Al­lah yolunda harcamayanlara can yakıcı bir azabı müjdele. Bunlar, cehennem ateşinde kızdırıldığı gün, alınları, böğürleri ve sırtları, onlarla dağlanacak, 'Bu, kendiniz için biriktirdiğinizdir; biriktirdiğinizi tadın,' denecek"[824]

Altın ve gümüşü biriktirip Allah yolunda harcamayanların kimliği konusunda, iki görüş belirtilir:

1) Bir görüşe göre, bu ifade, büyük ihtimalle, herşeyden önce, yahudi ve hristiyan cemaatlerinin zenginliğine ve bu cemaatlerin bu zenginliği kötüye kullanmalarına işaret etmektedir.

2) Bazı müfessirler ise, bu âyetteki "iman" ifadesinin, müslümanlar da dahil, doğru/maruf amaçlar için hiçbir harcamada bulunmaksızın servet toplayan ve ona sarılıp tutunan herkesi içine aldığı görüşündedirler.[825]

  Din Büyüklerinin Ve Din Adamlarının Tanrılaştırılması:

 Din büyüklerinin tanrıİaştırılması, tek Allah (tevhid) inancına vurulmuş ve ilâhî mesajların değerini düşürücü bir darbedir:

"Yahudiler, 'Üzeyir (Ezra), Allah'ın oğludur' dediler. Hristiyanlar, 'Mesih, Allah'ın oğludur' dediler. Bu, daha önce inkâr edenlerin sözlerine benzeterek ağızlarında ge­veledikleri sözdür. Allah, onlan yoketsin. Nasıl da uydu­ruyorlar! Onlar Allah'ı bırakıp hahamlarını (ahbâr), pa­pazlarını (ruhban) ve Meryem oğlu Mesih'i rableri olarak kabul ettiler. Oysa tek tanrıdan başkasına kulluk etme­mekle emrolunmuşlardı. Ondan başka tanrı yoktur. Al­lah, koştukları eşlerden münezzehtir."[826]

Kur'an'da, Üzeyir'in Allah'ın oğlu olduğu yolunda yahudilere isnad edilen inanç, bütün yahudilerin inancı de­ğildir, yalnızca Arabistan yahudilerine özgüdür. Üzeyir (Ezra), bütün yahudilerin gönlünde saygı ve itibarca müs­tesna bir yer tutmakta ve saygıyla anılmaktadır. Yahudi­lerin inancına göre, Üzeyir, Babil sürgünü sırasında kay­bolduktan sonra Tevrat'ı yemden toparlayıp tanzim eden, az çok bugünkü formu ve muhtevasıyla tedvin eden kişi­dir. Dolayısıyla, sonraki yahudilikte hâkim olacak olan, kendine has, resmî ve standart yahudi din kurumunun kurucusudur. O dönemden bu yana kendisine öylesine büyük bir saygı beslenmiştir ki, Hz. Musa Kanunları (on emir) konusundaki hüküm ve içtihatları, Talmutçular ta­rafından pratikte bu kanunların kendileriyle eşdeğer sa­yılmıştır. Bu da onu âdeta yan-tanrısal bir kanun koyucu konumuna yükseltmektedir.[827]

Hıristiyanlığın önderleri olan papazlar, Allah'ın mesaj­larını çarpıttıkln, insanların mallarını haksızca yedikleri halde, Hıristiyanlar onları sorgulayacaklarına, onların de­diklerine Allah'ın emri gibi uydular. Kilise, bütün tarihi boyunca kendisim sorgulanamaz bir konumda tutmuş ve bütün dini alanın tek belirleycisi olmuştur.[828]

[806] Râgıb el-Isfahâni, age, 296-297.

[807] Râgıb el-Isfahâni, age, 152.

[808] Râgıb el-Isfahâni, age, 269.

[809] Hz. İsa'nın "rabbaniler olun" mesajı için bkz. Âli İmran 3/79.

[810] Râgıb el-Isfahâni, age, 608. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 432-433.

[811] Hadîd, 57/27.

[812] Bakara. 2/143. Yorumu için bkz. Muhammed Esed, Kur’an Mesajı, 1/40(118).

[813] Hz. Peygamber de rahbâniyetle emrorunmadığını belirt­miştir (bkz. Buharı. Nikah, 90). Ayrıca, "Allah'ın sana verdiklerinde âhiret yurdunu ara, dünyadan da nasibini unutma." (Kasas, 28/77) buyurulmuştur.

[814] Bkz. Vahidi, Esbâbu Nuzili’l-Kur’an, 207-208, no: 411.

[815] Maide, 5/87. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 433-434.

[816] Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 434.

[817] Maide, 5/44. Ayrıca bkz. Bakara, 2/174-175.

[818] Muhammed Esed, age, 1/199 (58, 59). Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 434-435.

[819] Maide, 5/82-85. Biraz zorlama bir yorumu için bkz. Mu­hammed Esed, age, 1/208-209 (95). Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 435.

[820] Âli İmran. 3/146-148. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 435-436.

[821] Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 436.

[822] Maide, 5/62-63. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 436.

[823] Bakara,2/44. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 436.

[824] Tevbe, 9/34-35. Ayrıca bkz. A'raf, 7/169.

[825] Muhammed Esed, age, 1/357 (51). Genel olarak rahiple­rin insanları kötü yollara düşürmeleri konusunda, ayrın­tı için bkz. Gustav Mensching, Dinî Sosyoloji çev. Meh­met Aydın, Konya 1994, 238-243, 245-246. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 436-437.

[826] Tevbe, 9/30-31. Bu âyetler bağlamında, eylemci kökten-dinciliğe karşı yöneltilmiş abartılı eleştiri için bkz. Mu­hammed Said al-Ashmawy, İslama Karşı İslamcılık, 90; ayrıca 48-49.

[827] Bkz. Muhammed Esed. age, 1/356 (44).

[828] Ömer Özsoy-İlhami Güler, Konularına Göre Kur'an,380. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 437-438.

---

radyobeyan