Kuranda İnsan Psikolojisi

Pages: 1

Karye By: meryem Date: 26 Mart 2011, 00:22:34

  Karye Kavramı:

 Toplama anlamına gelen "k-r-y" (kara) filinden türe­miştir. Çok sayıda insanın bulunduğu yerleşim yeri, kent ve kasaba, ayrıca şehir halkı anlamındadır. Kur'an keli­mesiyle kökteştir, çünkü Kur'an, sûrelerin toplanıp bir araya getirildiği kitaptır.[927] Ayrıca Kur'an, bir araya gelmiş sözcükler anlamına da gelir.[928] Nitekim bir âyette,

"Onun toplanması (cem) ve bir araya getirilmesi (kur'an=telif) bi­ze aittir."[929] buyurulur.

Karye kelimesi Kur'an'da tekil olarak otuz sekiz, "kurâ" biçiminde çoğul olarak onsekiz yerde geçer. Ehlu'1-kurâ, ummul-kurâ, enbâu'1-kurâ, ashâbu'l-karye gibi birleşik şekilleri de vardır.

İsrailoğulları, kendilerine verilen nimetlere rağmen, iç­lerindeki zalimler temiz azıklardan yemeyerek emre karşı geliyorlardı. Yüce Allah onlara, şöyle emretmişti:

"Şu karye'de (şehirde) oturun. Dilediğiniz gibi yeyin. Secde ederek kapısından girin. Biz de yanılmalarınızı bağışlarız, iyi dav­rananlara daha da arttıracağız."

Ancak onlar, bunu dinle­mediler, zulümleri sebebiyle de gökten azaba uğradılar.[930]

Karyeteyn, Mekke-Medine veya Mekke-Taif olarak yo­rumlanır. Hz. Peygamber'e yapılan itirazlardan biri şöy­leydi:

"Bu Kur'an, iki şehrin (karyeteyn) birinden bir bü­yük adama indirilmeli değil miydi?"[931]

Halbuki, bu seçim, doğrudan Yüce Allah'a aittir.[932]

Ummu'l-Kurâ, ana şehir, merkez şehir anlamındadır. İki âyette geçer. Her ikisinde de "litunzira umme'1-kurâ ve men havlehâ" (ana şehri ve çevresindekileri uyarman için) ifadesi yer alır. Kur'an'ın indiriliş gayelerinden biri bu şe­kilde açıklanır.[933]

Enbâu'l-Kurâ, medeniyet merkezi eski kentlerin ibret alması haberleri için kullanılan bir kavramdır:

"Bu sana anlattıklarımız, kasabalalann başından geçenlerdir. Onla­rın bir kısmı hâlâ duruyor, bir kısmı ise silinip gitmiştir. Onlara biz zulmetmedik, onlar kendilerine yazık ettiler.(..)"[934]

Ashâbu'l-karye ve ehlu'l-kurâ, şehir halkı anlamında­dır.[935]

  Peygamberlerin Mücadele Alanı Şehirler:

 Yüce Allah, dilese her şehire uyarıcı gönderirdi.[936] Bazı şehirlere birden çok peygamber gönderilmiştir.[937] Peygam­ber gönderilen şehir halkları, yalvarıp yakarmaları için, önceleri darlık ve sıkıntıya uğratılmıştır, sonra ise bolluk gelmiştir.[938] Peygamber gönderilen şehirlerin şımarık var­lıklı (mutref) kimseleri,

"Biz, sizinle gönderileni inkâr edi­yoruz."[939]

"Babalarımızı bir din (ümmet) üzerinde bulduk, biz de onların izinden gitmekteyiz."[940] diyerek itirazda bu­lunmuşlardır.[941]

  Şehirlerin Helaki:

  Helakin Koşulları:

 Nice kasabalar yok edilmiştir.[942] Allah'ın kıyamet gü­nünden önce ortadan kaldırmayacağı veya çetin bir azaba uğratmayacağı şehir yoktur.[943] Yokedilen kasaba halkları âhirette ceza görmek üzere mutlaka Allah'a döndürülü-cektir.[944]
 
A) Peygamber Varken Şehir Helak Edilmez:

 Bir şehir helak edilirken, peygamber ve ona inananlar Yüce Allah tarafından kurtarılır.[945]

 B) Uyarı Gelmeden Şehir Helak Edilmez:

 Hiçbir kasaba halkı, kendilerine öğüt veren ve Allah'ın âyetlerini okuyan uyarıcılar ve peygamberler gelmeden yok edilmez. Allah zalim değildir.[946]

 C) Helak Süreye Bağlıdır:

 Yok edilen şehirler, hemen yok edilmezler. Kendilerine bir süre verilir.[947] Bu süre, haksız (zalim) olsalar bile nice karyelere verilmiştir, onlar acele etseler bile azap çabuk gelmez.[948]

 D) Helakte Haksızlık Olmaz:

 Yüce Allah, helak edeceği kasabalan, haksız yere yok etmez.[949] Hele ıslah olmuşken, haksız yere onları kesinlik­le helak etmez.[950]

  Helak Sebepleri:

 Şehirlerin helak edilmesi, bir takım sebeplere bağlı ola­rak gerçekleşir. Bunları inançsızlık, zulüm, düzenbazlık ve yoldan çıkma (fısk) olarak sıralayabiliriz![951]

 A) İnançsızlık/İnkarcılık/Nankörlük (Küfr):

 Şehirlerin helak edilmelerinin sebeplerinden birisi, inançsızlıktır.[952] Peygamber uyanlarına aldırmayan toplu­mun özellikleri anlatılırken, şu belirtilir:

"Onlardan önce yoketmiş olduğumuz karye (kasaba) halkı inanmamıştı. Bunlar mı inanacaklar."[953]

Peygamber gönderilen karyele­rin varlıklı şımarık (mutref) kimseleri, peygamberle gönde­rileni inkâr ediyordu.[954] Allah, huzur ve güven içindeki bir karyeyi (Mekke'yi) şöyle örnek verir:

"Her taraftan oraya bolca rızık geliyordu. Ama Allah'ın nimetlerine nankörlük ettiler. Bu yüzden Allah, yaptıklarına karşılık onlara açlık ve korku belasını tattırdı."[955]

İman ise, belanın kaldırılmasına sebeptir:

"Bir karye (kasaba) halkı inanmalı değil miydi ki, imanları kendileri­ne fayda versin. İşte Yunus'un kavmi. İnandıkları zaman, dünya hayatında rezilliği gerektiren azabı onlardan kal­dırdık ve onları bir süre daha bu dünyada geçindirdik."[956]

Bu âyette anlatılan şehir Ninova'dır.[957]

 B) Zulüm/Haksızlık:

 Şehirlerin helak edilme sebeplerinden bir başkası, zu­lüm ve haksızlıktır. Şehirlerin helaki, toplumun etkinliği­nin azalıp iktidarı kaybetmesi ve medeniyet eserlerinin de yok olması demektir. Kureyşlilere, yokedilen ve kendileri­nin de bildikleri eski (Âd, Semûd gibi} medeniyetler şöyle hatırlatılır:

"Haksızlıklarından ötürü işte yok ettiğimiz şe­hirler! Onları yoketmek için bir süre belirlemiştik."[958]

"Bu putperestler, bela yağmuruna tutulmuş olan karye'ye uğ­ramışlardı. Onu görmediler mi? (..)"[959]

Hz. Lût'un kavmini yoketmeye giden melekler önce Hebron (el-Halil) kentinde­ki Hz. İbrahim'e uğramışlar ve ona şöyle demişlerdi:

"Biz, şu karye halkını yokedeceğiz. Çünkü onlar, zalim kimse­lerdir."[960]

Bu şehir, Hz. Lût kavminin yaşadığı Sedum (Sodom) kentidir.[961] Yüce Allah halkı zalim karye mensupları­nı elim ve şiddetli bir biçimde yakalar.[962]

Halkı zalim bir karye'de, özellikle mustaz'af erkekler, kadınlar ve çocuklar yaşama zorluğu çeker ve buradan çı­karılıp koruyucu (veli) bulmak için dua eder.[963] Zulüm yapan karye'ler yok edilince, çatıları çöker, kuyuları terkedilmiş kalır, sarayları da bomboş olur.[964] Halkı zalim karyelerin kırıp geçirilmesinden sonra, yerlerine başka kavim geçer.[965] Yokedilen karye halkı, aynca âhirette de ceza görecektir.[966]

 C) Mekr (Düzenbazlık):

 Her karyenin suç işleyen büyükleri, bir takım hileler yaparlar. Aslında onlar kendilerini aldatırlar. Peygamber­lere verilenin, kendilerine verilmesini isteyerek inanmaz­lar. Ama sonuçta suçlarının cezasını, Allah katından bir aşağılık ve şiddetli bir azap olarak çekerler.[967]

 D) Fısk (Yoldan Ve Emirden Çıkma):

 Yoldan çıkanlardan bir bölümü, karye halkının varlıklı şımarık (mutref) kimseleridir:

"Bir karye'yi (şehri) yoket­mek istediğimiz zaman şımarık varlıklılarına yola gelmele­rini emrederiz, ama onlar yoldan çkarlar (fısk yaparlar). Artık o şehir yokolmayı hakeder. Biz de onu yerle bir ede­riz."[968]

Ayrıca Allah'ın ve peygamberinin buyruğu dışına çık­mak da helak sebebidir:

"Rablerinin ve onun peygamber­lerinin buyruğundan çıkan nice karye'leri, çetin bir hebasaba çekmiş ve onları görülmedik bir azaba uğratmış­tır."[969]

Hz. Lût'un helak edilen kavmi de yoldan çıkmış (fâsık) kötü bir kavimdi.[970] Deniz kıyısındaki karye (yani Eyle) halkı, Cumartesi yasaklarını çiğniyordu, böylece yol­dan çıkıyordu, azabı hakediyordu.[971]

 E) Şımarıklık (İtraf):

 İnsanın özelliklerinden birisi de, kendisine bol rızık ve­rilince, yeryüzünde azgınlık etmektir.[972] Karye'lerin şıma­rık varlıklıları, peygamberlerin getirdiğini inkâr eder[973] ve yoldan çıkar.[974] Nimet ve refaha karşı nankörlük eden ni­ce kasabalar, helak edildikten sonra pekaz kimse tarafın­dan oturulan yerlere dönüşmüştür. Oralara Allah yeni ne­silleri getirmiştir.[975]

 F) Azgınlık (Tugyân):

 Nuh kavmi, zalim ve azgın olduğu için yokedilmiştir.[976]

 Şehrin Bozulması Ve Şehirden Çıkarılma:

 Sebe melkesi Belkıs, kendisine Hz. Süleyman'dan ge­len mektubun sonucunu, mele'siyle (erkânıyla) görüştü. Güçlü ve zorlu savş adamı olduklarını belirten bu erkâna Belkıs, şunu söyledi:

"Hükümdarlar (=mulûk) bir şehre girdikleri zaman orasını bozarlar, onurlu kimselerini aşa­ğılık yaparlar. (..)"[977]

Peygamberlerin ilahi mesajı bildirimle yükümlü olduk­ları kentlerin yoldan çıkmış insanları, onları karye'den çı­karmakla (ihrâc mine'l-karye) tehdit etmiş veya fiilen çı­karmıştır. Hz. Lût, kavmini doğru davranışa çağırınca, kavminin cevabı, "Onları şehrinizden çıkarın, güya onlar temiz kalmaya uğraşan insanlarmış." demek oldu.[978] Medyen kavminin büyüklük taslayan ileri gelenleri de Hz. Şuayıb'ı şöyle tehdit etmişti:

"Ey Şuayib! Ya dinimize dö­nersiniz ya da seni ve inanları seninle beraber karyemizden çıkanrırız."[979]

Hz. Peygamber'i sürüp çıkaran şehir­den (yani Meke'den) daha kuvvetli nice karyelerin yokedildiği, onların yardımına koşan olmadığı belirtilir.[980] Mekkeli erkek, kadın ve çocuk mustaz'aflar, halkı zalim kar­ye'den çıkarılmayı ve sahip çıkan bir yardımcı (veli) gön­derilmesini Allah'tan istemiştir.[981] Onların yardım talebi, insanlık borcu gereği bir savaş sebebidir.[982]

Kur'an'da eski medeniyetlerin önemli yerleşim merkez­leri anlamında geçen karye kelimelerinin hangi özel şehre ait olduğu belirlenmeye çalışılmıştır.[983] Bizi birinci dere­cede ilgilendirmeyen bu konunun ayrıntısına girmiyoruz.[984]

[927] İbn Kuteybe, Tefsiru Garibi'l-Kur'an,23.

[928] Zeccâc, Maâni'l-Kur'an ve İ'râbuhu, 1/299.

[929] Kıyamet, 75/17.

[930] Bakara, 2/58; A'raf, 7/160-162.

[931] Zuhruf, 43/31.

[932] Zuhruf, 43/32.

[933] En'am, 6/92; Şura, 42/7.

[934] Hûd, 11/100-101.

[935] Yasin, 36/13; A'raf, 7/96,97,98; Yusuf, 12/109; Haşr, 59/7. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 456-457.

[936] Furkan, 25/51.

[937] Yasin, 36/13-14. Devamıyla birlikte elçiler ile şehrin halkı arasındaki mücadelenin güzel bir örneğini yansıtırlar. Bu şehir Antakya'dır. (Bkz. İbnu'l-Cevzi, Nüzhet, 501).

[938] A'raf, 7/94.

[939] Sebe, 34/34.

[940] Zuhruf, 43/23.

[941] Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 457-458.

[942] A'raf, 7/4; Ahkâf, 46/27 (Mekkelilere, Mekke çevresindeki eski medeniyet şehirleri hatırlatılır).

[943] İsra, 17/58.

[944] Enbiya, 21/95. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 458.

[945] Ankebut, 29/31-35. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 458.

[946] Şuara, 26/208-209; Kasas, 28/59; Hac, 22/47-49. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 458.

[947] Kehf, 18/59; Hicr, 15/4.

[948] Hac, 22/47-48. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 458-459.

[949] En'am, 6/131.

[950] Hûd, 11/117.

[951] Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 459.

[952] Peygamberleri yalanlama, onların getirdiğini inkârın bir he­lak sebebi oluşu için bkz. Mü'minun, Âli İmran, 3/137; En'am, 6/10-11; Ra'd, 13/3; Nahl, 16/36; 23/45-47; Şua­ra, 26/139; Rum, 30/10; Zuhruf/43/23-25.

[953] Enbiya, 21/6.

[954] Sebe, 34/34.

[955] Nahl, 16/112. Bkz. İbnu'l-Cevzî, Nüzhet, 500.

[956] Yunus, 10/98.

[957] İbnu'l-Cevzi, Nüzhet, 501. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 459-460.

[958] Kehf, 18/59.

[959] Furkan, 25/40.

[960] Ankebut, 29/31-34.

[961] İbnu'l-Cevzî, Nüzhet, 501.

[962] Hûd. 11/102.

[963] Nisa, 4/75.

[964] Hac, 22/45.

[965] Enbiya, 21/11.

[966] Enbiya, 21/95. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 460-461.

[967] En'am, 6/123-124. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 461.

[968] İsra, 17/16.

[969] Talâk, 65/8.

[970] Enbiya, 21/74.

[971] A’raf, 7/163-167, Bkz. İbnu'I-Cevzi. Nüzhet 500. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 461.

[972] Şura, 42/27.

[973] Sebe, 34634.

[974] İsra, 17/16.

[975] Kasas, 28/58. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 462.

[976] Necm, 53/52. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 462.

[977] Neml, 27/34.

[978] A'raf, 7/82; Neml, 27/56.

[979] A'raf, 7/88.

[980] Muhammed, 47/13. Bkz. İbnu'l-Cevzi, Nüzhet, 500.

[981] Nisa, 4/75.

[982] Nisa, 4/75-76.

[983] Sözgelimi bkz. İbnu'l-Cevzi. Nüzhet, 500-503.

[984] Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 462-463.

---

radyobeyan