Amca By: sumeyye Date: 26 Þubat 2011, 15:17:38
Amca
Arapça'sý ammdýr. Kökünde “þümul” mânasý bulunan kelime, “kalabalýk topluluk” anlamýna da gelmektedir.
Amcanýn Ýslâm hukukuna göre çeþitli hak ve vazifeleri vardýr. Þahýs hukukunda amca hukukî temsil açýsýndan önemlidir. Kâsýrýn babasý veya baba tarafýndan dedesi bulunmazsa velayet hakký, “binefsihi asabe”den biri olan amcaya geçer.
Aile hukukunda amca muharremât, hidâne ve nafaka bahislerinde söz konusu edilir. Evlenme mânileri arasýnda, yalnýz birinci derecede olmak üzere amca da yer almaktadýr. Hidâne hakkýna sahip kadýnlardan birisi bulunmadýðý takdirde bu hak -baba, dedeler, kardeþ ve kardeþ çocuklarýndan sonra- amcaya geçer. Amca, Hanefî ve Hanbelî hukukçularýna göre, nafaka hak ve mükellefiyeti bulunan akraba arasýnda yer almaktadýr. Þafiî ve Mâlikîler'e göre ise amca ve yeðenin böyle bir hak ve sorumluluðu yoktur.
Miras hukuku açýsýndan amca, binefsihi asabe mirasçýlar arasýnda yer alýr. Ancak ana bir amca, mirasta hak sahibi olmak bakýmýndan zevi'l-erhâm zümresi içinde mütalaa edilir.
Ceza hukuku alanýnda amca, þibh-i amd veya hata sonucu öldürme suçunda diyet ve gurrenin ödenmesine iþtirak eden akraba (âkile) arasýnda bulunmaktadýr. Usul hukuku bakýmýndan ise amca ve yeðenin birbirleri hakkýnda þahitlik yapabilecekleri hususunda Ýslâm hukukçularý görüþ birliði içindedirler.
Kaynaklar
1. Lisânü'l-'Arab, “’amm” md.;
2. Kamus Tercümesi, ‘“amm” md.;
3. Hayreddin Karaman, Mukayeseli Ýslâm Hukuku, Ýstanbul 1974, I, 196, 342;
4. Vehbe ez-Zühaylî, el-Fýkhü'l-Ýslâmî ve editletüh, Dýmaþk 1404/1984, VI, 569; VII, 766, 835; VIII, 248.
Hala
Kiþinin babasýnýn kýzkardeþi olan “hala”nýn bu kan akrabalýðýndan doðan çeþitli hak ve görevler vardýr.
Aile hukukunda hala muharremat, hidâne ve nafaka konusunda karþýmýza çýkar. Devamlý evlenme yasaðý bulunan kan hýsýmlarýndan birisi de -yalnýzca birinci derecede olmak üzere- haladýr[175]. Vefat veya boþama gibi bir yolla evlilik bozulmuþsa, öncelikle anaya ait olan hidâne hakký, ana bulunmadýðý veya hidâne þartlarýný taþýmadýðý takdirde, sýrayla anneanneye, babaanneye, öz kýzkardeþe, ana bir kýzkardeþe, baba bir kýzkardeþe, öz kýzkardeþ kýzlarýna, önce anadan, sonra babadan kýzkardeþ kýzlarýna, teyzelere ve sonunda halalara geçer. Zevi'l-erham'dan, evlenmeleri caiz olmayan hýsýmlar karþýlýklý olarak nafaka mükellefiyetini yüklenir. Hala da bu akraba arasýnda yeralýr.
Miras hukuku açýsýndan hala, zevi'l-erhâm sýnýfýndaki mirasçýlar arasýnda bulunur. Kiþinin izinsiz girebileceði evlerden birisi de halasýnýn evidir[176].
[175] Nisa: 4/23.
[176] Nur. 24/61.