Yedinci Mesele By: Hadice Date: 24 Þubat 2011, 14:38:33
Yedinci Mesele
Belâgatýn ukde-i hayatiyesi, tâbir-i diðerle beyanýn felsefesi veyahut þiirin hikmeti ise, hariciyatýn nevâmisi ve mekayisini temessül etmektir. Þöyle:
Hakaik-i hariciyedeki kanunlarý kýyas-ý temsilî cihetiyle ve deveran tarikiyle ve vehmin tasarrufuyla þairane olan mâneviyat ve ahvalde yerleþtirmektir. Demek ayna gibi hariçten in'ikâs eden hakikatin þualarýný temessül eder. Güya kendi san'at-ý hayaliyesiyle ve nakþ-ý kelâmîsiyle hilkat ve tabiatý taklit ve muhâkât eder.
Evet, kelâmda hakikat olmazsa da, en ekall þebih ve nizamýndan istimdat etmek ve onun danesi üzerinde sümbüllenmek gerektir. Fakat her danenin mahsus bir sümbülü vardýr. Bir buðday bir aðaç kadar sümbüllenmez. Felsefe-i beyan nazara alýnmazsa, belâgat hurâfât gibi, hayal gul gibi, sâmie hayretten baþka bir fayda vermez.
Ýþaret
Felsefe-i beyaniyeye müþabih, nahvin dahi bir felsefesi vardýr. O felsefe ise, vâzýýn hikmetini beyan eder. Kütüb-ü nahivde mezkûr olan münâsebât-ý meþhûre üzerine müessestir. Meselâ bir mâmule iki âmil dahil olmaz. Ve hel lâfzý fiili gördüðü gibi sabretmez, visal ister. Hem fail kuvvetlidir, kavî olan zammeyi kendine gasp eder. Mesele, hariç ve kâinatta carî olan kanunlarýn birer aks-i misalîsidir.
Tenbih
Bu münasebât-ý nahviye ve sarfiye olan hikmet-i vâzýh ise, felsefe-i beyan derecesinde olmazsa da, pek büyük bir kýymeti vardýr. Ezcümle, istikra ile sabit olan ulûm-u nakliyeyi ulûm-u akliyenin suretlerine çeviriyor.