Kuranda İnsan Psikolojisi

Pages: 1

Kuranda Temel Kavramlar By: meryem Date: 18 Şubat 2011, 18:25:58

Sunuş

 İslâm topraklarının çeşitli yörelerinde olduğu gibi Türkiye'de de son asırdaki 'Kur'an'a dönüş' hareketi belli düzeylerde sürmektedir. Bundan yaklaşık ondört. asır önce Hatem'ül-Enbiya'nın kalbine 'inzal'le bir çe­kirdek halinde ekilen ve 'tenzille onun hayatının son yirmi üç yıllık döneminde tüm yaşayışıyla filizini çı­karıp gövdesi üzerinde yükselen ve dallanıp yaprak­lanarak çiçek açan ve en sonunda da meyvesini veren Allah Kelâmı'nın bu son şekli yüzyıllarca yeryüzünün üçte birini gölgelendirmesinin ardından insanlığın nef­sinde adeta 'nisyan' karanlığına terkedilmiş ve bunun sonucunda modern Promete'nin azgın iştahı doymak bilmez bir ahtapot halinde tüm yeryüzünü sarmıştır. Özellikle önceki yüzyılın sonlarından itibaren bu ah­tapotun suratındaki makyajın silinmeğe ve gerçek yü­zünün olanca çirkinliği ve dehşetiyle ortaya çıkmaya başlaması üzerine müslümanlar yeniden Allah'ın Kelâmı'na yönelme gereği duymuşlar ve bu Kelâm'ın na­sıl ilk günkü tazeliğiyle yerinde durduğunu” zamanın ihtiyarlamasına karşın onun nasıl da gittikçe tazelen­diğini görmüşlerdir.

Batı patentli ahtapotun zehiriyle varlığı en derinden yaralanan ve bu yaranın kansere dönüşmesiyle birlikte 'ayakta kalabilen sağları'yla acil bir şifa ara­yan insanlığın çaresiz başvuracağı ve büyük bir susuz­lukla aradığı ilâç kuşkusuz Allah'ın Kelâmı'ndadır. Ne var ki, sürekli gözlerden kaçırılan ve elden geldiğince gizlenmeye çalışılan bu ilâç kendisini her yönüyle su­nacak 'doktor'lar beklemektedir. İnsanlığın geleceği bu doktorların çalışmalarına ve Allah Kelâmı'nın ilâcın­dan 'hastaları'nı faydalandırabilmelerine bağlıdır. Eğer Kur'an gerçekten anlaşılabilmiş ve anlatılabilmiş ol­saydı Batı'nın zehirleri altın kupalarda sunulmuş bile olsa en azından müslümanlar arasında asla alıcı bula­mazdı. Ama, ne yazık ki, bu zehirlerin müslüman be­denlere kolayca şırınga edilmiş olması bir yana, onları Kur'an'la karşılamaları gereken bazı müslüman 'doktor'lar da bu zehirleri insanlığın zehirlenmesi karşısın­da adeta birer 'panzehir' gibi görüp, Kur'an'ın bütünüy­le şifa verici ilâcını onlarla özdeşleştirme yoluna git­mişler, hattâ Kur'an'ın ilâcını o zehirlerin elde edildi­ği lâboratuarlardaki tüplerde 'denemek' gibi çok yanlış yollara başvurmuşlardır.

Kur'an'ı anlamak önce onun sunulduğu ve kabı niteliğindeki dilini anlamakla mümkündür. Sözgelimi, bir insan varlığının özünü oluşturan 'ruh'u ve onu başkalarından ayıran bir takım kişisel nitelikleriyle in­sansa da, öncelikle onu karşıdakine tanıtan kendisin­den ayrılmaz özellikteki dış görünümüdür. Boyu, beden yapısı, yürüyüşü, yüzü, gözü ve kaşıyla başkaları ara­sında seçilen bir insanın bu dış yapısını attığımızda,onu tanımak için kendisine ulaşacağımız yolu ve, asıl varlık özüne gireceğimiz kapıyı kaybetmişiz demektir; o halde insanı tanımak için önce onu 'zahirî' özellikle­riyle bilmemiz gerekir. Aynen bunun gibi, Kur'an dili ve bu dilin ifade aracı olan harfler, kelimeler ve cüm­leler onun zahirî yanını oluşturduğundan, ancak bu yanını tanıdıktan sonra onun asıl özüne inmek müm­kün olabilir.

Kur'an üzerinde müslümanlar tarafından olduğu kadar, gayr-ı müslimler tarafından da çok çeşitli ve çok yönlü çalışmalar yapılmıştır. Bunlardan bir tanesi de onun anlamının, yani varlık özünün oturduğu dili­nin başta gelen ifade şekilleri olan 'kavramlar' üzerin­de yapılan çalışmalardır. İslâm Tarihi'nde bu türden yapılan çalışmalar içinde en ünlülerinden olan Ragıp el-İsfahanî'nin Müfredat Ebu'l-Beka'nın Külliyavı ve benzerlerinin yanısıra, Firuzabadî'nin Kamus'u gibi lûgatlar ve İbn-i Kuteybe'nin Tefsir'u Ğarib'il-Kur'an'ı gibi Kur'an'ın müteşabihleri, garaibi, acaibi üzerinde kıymetli eserler verilmiştir. Bu eserlerden hiç birinin henüz Türkçe'ye kazandırılmamış olması bir yana, her bir eser kuşkusuz yazarının bilgisi ve yeteneği ölçü­sünde değer sahibidir. Yüzlerce yıl önce bu eserler­de sunulan bilgiye kendilerinden sonra daha başka bil­gilerin de çeşitli eserlerle eklenmiş olması kaçınılmaz­dır.

Kur'an'ı anlamak onun dış yapısı olan dilini an­ladıktan sonra onu yaşamayı, hayata hayat yapmayı gerektirir. Onu zahiriyle, dilini ve bu dilin oturduğu çerçeveyi çok iyi bilen biri belli ölçülerde tanıyabilir. Ne var ki, bu yalnızca zahirde kalan bir anlayış olmak­tan öte geçmeyecektir. Her türlü 'doğru' bilgiyi çekir­dek halinde ihtiva eden Kur'an'ın asıl varlığını oluştu­ran 'anlamı'na ancak insanın da asıl varlığını oluşturan ruhunun merkezi 'kalp'le varılabilir. Bu da ona yaklaşan kalbin onun ayetleriyle temizlenmiş olmasını gerektirir; temizlenmek onu yaşamakla birlikte yürür. O halde, her müslüman kalbî temizliği, basiretinin de­recesi ölçüsünde Kur'an'ı anlayabilir. Kur'an hiç bir zaman tek bir anlam düzeyine hitap eden monoton bir kitap değildir. O sınırsız ve ulaşılamayan derinlikte anlam katmanlarıyla doludur. Nasıl her insanın kalbî hayatı ve dolayısıyle anlayış, kavrayış derecesi birbi­rinden farklıysa, işte her bir insan bu farklılığı içinde Kur'an'dan kabı kadar, kapasitesi kadar alır. Hiç bir zaman Kur'an karşısında her insanın durumu aynı olamaz. Bundandır ki, o rasûllerin yanısıra, Ulü'1-emr, evliya, zikr ehli, alimler, ilimde rüsûh sahibi olanlar, dinde tefakkuh ehli, istinbat ehli, rabbaniler, imamlar, Allah'ın ledünnü'nden ve Kitap'tan bir ilme sahip olan­lardan söz ettiği gibi, tefekkür, teemmül, akletme, şu­ur, fıkhetme, tedebbür, tezekkür gibi melekelerden söz eder. O halde, herhangi bir kimsenin Kur'an'dan anladığına “Kur'an budur” demeyip, “benim Kur'an'dan anladığım budur” demesi en doğru bir harekettir.

Başta belirttiğimiz gibi, Türkiye'de 'Kur'an'a dö­nüş' çalışmalarının belli bir mesafe katettiği şu dö­nemde, bir kaç yıldır sürdürdüğümüz 'Mekke-Rasûller'in Yolu' ve 'İslâm Temel İlkeler' gibi kitaplarımız­da yeri geldikçe kısa değinilerde bulunduğumuz temel Kur'anı kavramlar üzerindeki çalışmalarımızı bir ki­tap halinde yayınlayıp, Kur'an'ı anlamak, anlatmak ve yaşamak çabası içindeki kardeşlerimizin istifadesine sunma arzusuyla elinizdeki bu kitap ortaya çıkmış bu­lunuyor. Bu konuda şimdiye kadar yazılmış klâsik eser­lerin çevrilmesinden çok, onlardan da yararlanarak ye­ni bir çalışmada bulunmanın daha yararlı olacağını düşündük. Ayrıca, Kur'an'ın dilinin oturduğu temel kavramları yalnızca dil yönünden değil, Kur'an'ın an­lam bütünlüğünden her bir kavramın üzerine düşen payı da bu anlam bütünlüğü içinde vermeyi denedik ve belki bu yönüyle bu çalışmamız her türlü eksiklik ve mütevaziliğine rağmen orijinal sayılabilir. Kuşkusuz bu çalışmamız da ancak sahip olduğumuz kapasite ölçü­sünde bir değere sahip bulunmaktadır.

Çalışmamızı beş ana bölümde topladık. Gerçi, bir­biriyle tam bir örgü halinde bulunan kavramları belli kategorilere dahil etmenin zorluğu kitabı bölümlere ayırmayı güçleştirmedi değil; bununla birlikte gerek kitabın okunmasını kolaylaştırmak, gerekse birbiriyle çok daha yakından bağlantılı görünen kavramları bir arada ele alabilmek için her türlü zorluğuna  rağmen belli bir kategorilendirmeye gitme zorunluğu duyduk. Yine de, çalışmamız boyunca bir takım tekrarlarda bu­lunmaktan kendimizi alamadık. Bu bakımdan, bir kav­ramın iyice anlaşılması diğer kavramların ve dolayısıy­le kitabın bütününün anlaşılmasına bağlı olmaktadır.

Kitapta Kur'an'ın tüm kavramlarını kuşkusuz ele alamadık. Bir başlangıç niteliğindeki bu çalışma Kur'­an'ın anlaşılmasında birinci derecede önemli gördüğü­müz kavramların kısa ve özlü açıklamalarını ihtiva etmektedir.

Kitabı yazarken dil, yönünden öncelikle Ragıp el-İsfahanî'nin Müfredat'ıyla Ebu'l-Beka'nın Külliyat'ı ve Yeni Kamus gibi bazı Arapça-Türkçe sözlüklerden ya­rarlandık. Kavramların Kur'an'ın anlam bütünlüğü içinde açıklanmasında merhum Elmalılı Hamdi Yazır' ın baştan sona okumak gereği duyduğumuz ölümsüz tefsiri Hak Dini Kur'an Dili en büyük başvuru kayna­ğımız oldu. Bunlardan sonra, ikinci derecede, gerçek­ten büyük bir müfessir olduğu kadar İslâm hikmetinin yüzyılımızdaki ender temsilcilerinden olan ve tefsirinde Şii-Sünnî tüm rivayetlere yer veren Allâme Muhammed Hüseyn Tabatabaî'nin El-Mizan fî Tefsir'il-Kur'an'ı ve Kütüb-ü Sitte olarak bilinen ünlü hadis külliyatın­dan Buharı, Müslim, Tirtmizî ve îbn-i Mace'yle birlikte hadis kriliğinin önemli ürünlerinden Aclunî'nin Keşf-ül-Hafa'sı en çok başvurduğumuz eserler arasında yer aldı. Ayrıca, îslâm tarihinde ve İslâm hikmetiyle İs­lâm ilimleri alanında çok çok önemli yerleri oldukları halde, özellikle Türkiye'de fazla tanınmayan Ehl-i Beyt imamlarından da yararlanabilmek için, Rasûl-i Ekrem'in hadislerinin yanısıra onların sözlerine de yer veren Şiî muhaddislerden Küleynî'nin Usul-i Kâfî'sini de eli­miz altında bulundurma gereği duyduk. bn-i Kutey-be'nin Tefsir-u Ğarîb'ü-Kur'an'ı da ikinci derecede ya­rarlandığımız eserler arasında yer aldı. Bütün bunlar­dan sonra, özellikle Kur'an ilimleri alanında bulabildi­ğimiz eserler ve her bir kavramın muhtevasının çeşitli yönleriyle ilgili edinebildiğimiz çalışmalar ve değiniler de yardımcı başvuru kaynaklarımızı oluşturdu.

Elinizdeki kitap herhangi bir iddia taşımamakta­dır; yalnızca, Kur'an'a eğilmeği en önemli görev bilen bir Kur'an talebesinin özellikle bugün Türkiye müslümanlarının ihtiyaç duyduğu bir takım Kur'anî gerçek­leri öğrenmek ve öğrendiklerini aktarmak için yaptığı mütevazi bir çalışmadan ibarettir. Yanlışlarımız her zaman için bize ait olup, doğrultulması bilenlerin üze­rine dinî bir vecibedir. Eğer bu çalışma Hakk adına belli bir ihtiyaca cevap verebilir ve bazı hayırlara ve­sile olabilirse görevini yapmış olacaktır. Çalışmak ve Allah'ın üzerimizdeki nimetini ortaya koymak bizden, tevfikse bu nimeti Veren'dendir. Ancak O'na sığınır ve ancak O'na ibadet eder, ancak O'ndan yardım dile­riz. İlmi hakk olarak her şeyi kuşatan yalnızca Al­lah'tır.[1]

[1] Ali Ünal, Kur’an’da Temel Kavramlar, Beyan Yayınları: 7-12.

---

radyobeyan